يشم (Jade)

یشم (Jade)
 
یشم سنگی است که هزاران سال در تمدن های قدیم به خصوص در آسیا مورد استفاده قرار می گرفته است. در چین این سنگ را به نام سنگ بهشت می شناسند و از بیش از 8 هزار سال پیش قبل از اینکه فلز مورد استفاده قرار بگیرد، چینی ها پی به سفتی منحصر به فرد این سنگ برده و از آن به عنوان تبر، اسلحه و مجسمه های حکاکی شده استفاده می نمودند. در فرهنگ های مختلف نیز به ویژه در مکزیک و آمریکای جنوبی یشم را سمبل آب و زندگی می دانستند و از جایگاه خاصی در میان این اقوام برخودار بوده است.
در علوم گوهرشناسی از سال 1863 مشخص شد که یشم باید به دو کانی متفاوت اطلاق شود که عبارتند از جیدایت (Jadeite) و نفرایت (Nephrite) که هر دو در سنگ های Metamorphic و تحت فشار های زیاد تشکیل می شوند.
اگرچه سختی نفرایت از جیدایت بیشتر بوده و دارای جلای شیشه ای تا روغنی است ولی جیدایت از شفافیت بهتری نسبت به نفرایت برخوردار است.
قابل ذکر است که اکثر یشم های موجود در بازارهای جهانی نفرایت هستند. در حالیکه جیدایت بسیار کمیاب تر و ارزشمند تر است.

جیدایت (Jadeite)
این نوع یشم به رنگ های آبی، ارغوانی کمرنگ، قرمز، صورتی، نارنجی، زرد، قهوه ای، سفید، مشکی، خاکستری و سبز یافت می شود. گرانترین نوع آن دارای سبز زمردی و نیمه شفاف (Imperial Jade) که معدن آن در برمه (میانمار) است.
جیدایت از گستردگی رنگ بیشتری نسبت به نفرایت برخوردار است. جیدایت خالص به رنگ سفید دیده می شود. در حالیکه Imperial Jadeite به دلیل وجود عنصر کرومیوم به رنگ سبز زمردی، رنگ سبز غیر زمردی به دلیل وجود عنصر آهن، رنگ ارغوانی کم رنگ به دلیل عنصر منگنز و آهن دیده می شوند. ولی رنگ های دیگر جیدایت همانند صورتی، قهوه ای، قرمز، آبی، نارنجی، زرد و مشکی به دلیل وجود کانی های مهمان در درون سنگ ایجاد می شوند.

سه فاکتور اصلی در درجه بندی کیفیت و قیمت جیدایت موثرند که عبارتند از:
1. رنگ: سبز زمردی گرانبهاترین نوع آن می باشد.
2. شفافیت: نیمه شفاف بهترین کیفیت آن است.
3. بافت: هرچه این سنگ از بافت ریزتری برخوردار باشد گرانبهاتر است.

این سنگ دارای خصوصیات زیر می باشد:
ترکیب شیمیایی: NaAlSi2O6
ساختمان کریستالی: منوکلینیک
سختی: 7 – 5/6
وزن مخصوص: 35/3 – 25/3
ضریب شکست: 665/1
جلا: شیشه ای
از معادن مهم جیدایت می توان نیوزیلند، برمه، آلاسکا، لهستان، ژاپن و کالیفرنیا آمریکا را نام برد.

نفرایت (Nephrite)
نوع دیگر یشم بوده که نسبت به جیدایت از ارزش بسیار کمتری برخوردار است و می تواند جایگزین خوبی برای جیدایت باشد و می تواند به رنگ های سفید-کرم و سبز یافت شود.

این سنگ دارای خصوصیات زیر می باشد:
ترکیب شیمیایی: Ca2(Mg,Fe)5Si8O22
ساختمان کریستالی: منوکلینیک
سختی: 6 – 5/5
ضریب شکست: 610/1
وزن مخصوص: 95/2
جلا: روغنی تا شیشه ای
از معادن مهم نفرایت می توان به چین، زولاند نو و کانادا اشاره نمود.

بهسازی یشم
بهسازی یشم ها به سه دسته تقسیم می شوند:
1) Type A: هیچ روش بهسازی بر روی آن به غیر از واکس زدن انجام نشده است.

2) Type B: در این روش بهسازی، لکه های زائد سنگ، رنگ زدایی شده و سپس برای ارتقاء شفافیت سنگ را با رزین پر می کنند.

3) Type C: تغییر رنگ سنگ با نفوذ مواد رنگی به درون آن

سنگ های بدلی
این دسته از سنگ های طبیعی به دلیل شباهت ظاهری زیاد به یشم می توانند به جای یشم اشتباه گرفته شوند که عبارتند از:
Serpentine، Aventurine Quartz، Glass، Grossularite Garnet، Vesuvianite،Soapstone، Australian Chrysoprase و Maw Sitsit.

اینگونه سنگ ها از ترکیب دو یا سه نوع سنگ متفاوت یا یکسان ساخته می شود.
به علت تشابه بسیار زیاد جیدایت و نفرایت و نمونه های بدلی و اختلاف قیمت بسیار زیاد آنها با یکدیگر، توصیه می گردد قبل از خرید از صحت نوع آنها توسط گوهرشناس اطمینان حاصل نمایید.

جهت دریافت فایل PDF با توضیجات کامل و عکس لینک زیر را کلیک کنید
http://main.tala.ir/files/upload/Jade.zip

جناب آقای مهندس فرهاد زندی
مجتمع آموزشی گوهرپارسیان http://www.gigparsian.com