به گزارش موبوایران، سیستم‌عامل اندروید که بسیاری از کاربران از آن استفاده می‌کنند، اغلب به عنوان یک نرم‌افزار متن‌باز نامیده می‌شود. این یعنی کد اصلی آن در دسترس عموم قرار دارد و هر کسی می‌تواند تغییراتی بر روی آن اعمال کند. اگرچه این موضوع صحت دارد، اما حقیقت این است که بیشتر گوشی‌های اندرویدی از نسخه‌ی خام و متن باز اندروید استفاده نمی‌کنند. برای این گوشی‌ها سرویس‌های موبایل گوگل (GMS) نقش بسیار مهمی دارد که در ادامه به این موضوع می‌پردازیم.
بخش متن‌باز اندروید AOSP نامیده می‌شود. اگرچه سرویس‌های موبایل گوگل بر روی AOSP قرار دارند، ولی از طرف دیگر بسیاری از ویژگی‌های مورد انتظار از گوشی‌های اندرویدی را به ارمغان می‌آورند. تفاوت اصلی بین این دو این است که GMS متن‌باز نیست و گوگل مجوز آن را به شرکت‌های مختلفی ارائه می‌دهد.
بیشتر گوشی‌های اندرویدی موجود در بازار از سرویس‌های موبایل گوگل استفاده می‌کنند. اگرچه در این میان استثناهای هم وجود دارد ولی تعداد آن‌ها بسیار کم است. بنابراین سوال مهم این است که سرویس‌های موبایل گوگل چه کارهایی انجام می‌دهند و چرا اهمیت زیادی دارند؟
GMS چیست؟
GMS مخفف Google Mobile Services یا سرویس‌های موبایل گوگل است و اساساً مجموعه‌ای از برنامه‌ها و APIها محسوب می‌شود که در سطح سیستمی نصب شده‌اند. این یعنی این سرویس‌ها یکپارچگی بالایی با سیستم‌عامل دارند.
API هم به زبان ساده میان‌بری برای توسعه‌دهندگان است که با استفاده از آن می‌توانند به قابلیت‌های مختلف گوشی مانند امکان نمایش محتوای گوشی در تلویزیون یا موقعیت مکانی کاربر دسترسی پیدا کنند. بخش اصلی سیستم‌عامل اندروید دارای چندین API مختلف است ولی سرویس‌های موبایل گوگل امکانات ارائه شده برای توسعه‌دهندگان را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهند.
علاوه بر این موضوع، GMS شامل تعدادی اپلیکیشن بسیار مفید است که بیشتر کاربران مرتبا از آن‌ها استفاده می‌کنند. به عنوان مثال می‌توانیم به پلی استور، گوگل اسیستنت، گوگل مپ، جیمیل، یوتیوب و دیگر موارد اشاره کنیم.
حتی اگر از هیچکدام از این اپلیکیشن‌ها استفاده نمی‌کنید، احتمالا در موقعیت‌های مختلف از وجود GMS بهره می‌برید. به عنوان مثال زمانی که گوشی اندرویدی را می‌خرید، با وارد کردن مشخصات اکانت گوگل خود تمام اطلاعات حیاتی گوشی قبلی مانند فهرست مخاطبین، تنظیمات، پسوردهای وای‌فای و دیگر موارد این‌چنینی بدون هیچ دردسری به گوشی جدید منتقل می‌شوند. این فرایند به طور کامل توسط سرویس‌های موبایل گوگل صورت می‌گیرد.
سرویس‌های موبایل گوگل چگونه به نفع کاربران عمل می‌کنند؟
به غیر از مزایای اشاره شده، این سرویس‌ها در زمینه‌ی دریافت آپدیت‌های جزئی و به‌روزرسانی‌های امنیتی هم نقش مهمی ایفا می‌کنند. در ضمن برخی از مزایای این سرویس‌ها برای کاربران قابل مشاهده نیستند اما کار توسعه‌دهندگان را برای ایجاد و توسعه‌ی اپلیکیشن‌ها راحت‌تر می‌کنند.
به عنوان مثال می‌توانیم به ML Kit اشاره کنیم که بخشی از سرویس‌های موبایل گوگل به حساب می‌آید. ML Kit چندین API یادگیری ماشینی ارائه می‌دهد که پردازش‌های موردنظر بدون نیاز به فضای ابری و از طریق چیپست گوشی انجام می‌شود. یک توسعه‌دهنده با استفاده از این API ها هم زمان توسعه‌ی اپلیکیشن را کاهش می‌دهد و هم جذابیت آن را بیشتر می‌کند.
یکی دیگر از ویژگی‌های جذاب Fast Pair نام دارد که به گوشی اجازه می‌دهد به صورت خودکار گجت‌های بلوتوثی اطراف خود را شناسایی کند. در همین رابطه می‌توانیم به ویژگی‌های مفیدی مانند Find My Device، Smart Lock و Digital Wellbeing اشاره کنیم که همگی متکی به سرویس‌های موبایل گوگل هستند. برخی از اپلیکیشن‌ها هم برای ارائه‌ی نوتیفیکیشن‌ها از سرویس‌های گوگل استفاده می‌کنند.
در سال ۲۰۱۹، گوگل پروژه‌ی Mainline را با هدف ماژولار کردن سیستم‌عامل اندروید آغاز کرد تا از طریق پلی استور هم آپدیت‌های مهم و امنیتی ارائه شوند. همچنین چند سال قبل سرویس Google Play Protect معرفی شد که در پس‌زمینه اپلیکیشن‌های نصب شده در گوشی را اسکن می‌کند تا در صورت وجود موارد مشکوک، کاربران از این موضوع خبردار شوند.
آیا تمام گوشی‌های اندرویدی دارای GMS هستند؟
اکثریت قریب به اتفاق گوشی‌های اندرویدی از سرویس‌های موبایل گوگل بهره می‌برند زیرا کاربران ویژگی‌های مبتنی بر این سرویس‌ها را انتظار دارند. البته در این زمینه استثناهایی هم وجود دارد که در بخش بعدی به این موضوع می‌پردازیم.
گوشی‌هایی که خواستار بهره‌گیری از این سرویس‌ها هستند، باید حداقل معیارهای تعریف شده از طرف گوگل را داشته باشند. به همین خاطر گوگل آزمایش‌های متعددی برای بررسی صلاحیت این گوشی‌ها انجام می‌دهد. اسناد مربوط به این آزمایش‌ها بر اساس نسخه‌های جدید اندروید به‌روزرسانی می‌شود. در این اسناد حداقل الزامات گوشی‌ها برای دریافت سرویس‌های موبایل گوگل از رزولوشن نمایشگر تا وجود ویژگی‌های مربوط به حریم خصوصی ذکر شده است.
اما چرا برای گوگل این موضوع اهمیت زیادی دارد؟ زیرا می‌خواهد تجربه‌ی کاربری اندروید در گوشی‌های مختلف تا حد زیادی یک‌دست باشد. کاربرانی که گوشی‌های اندرویدی را می‌خرند، انتظارات مشخصی دارند و گوگل با این سخت‌گیری‌ها از ارائه‌ی ویژگی‌های مورد انتظار کاربران مطمئن می‌شود. با وجود این سخت‌گیری‌ها، تقریبا تمام تولیدکنندگان چاره‌ای جز بهره‌گیری از سرویس‌های موبایل گوگل ندارند زیرا این سرویس‌ها حالا به یک استاندارد در میان گوشی‌های اندرویدی تبدیل شده‌اند.
آیا از اندروید فاقد سرویس‌های گوگل می‌توانیم استفاده کنیم؟
اندروید بدون استفاده از سرویس‌های موبایل گوگل یک سیستم‌عامل کاملا کاربردی است و می‌تواند اکثر کارهای مورد انتظار کاربران را انجام دهد. باید خاطرنشان کنیم تقریبا تمام گوشی‌های اندرویدی بازار چین فاقد سرویس‌های گوگل هستند که این موضوع به ممنوعیت فعالیت گوگل و فیلتر بودن سرویس‌های آن برمی‌گردد.
از طرف دیگر می‌توانیم به رابط کاربری FireOS اشاره کنیم که تبلت‌های آمازون از آن استفاده می‌کنند. این رابط کاربری مبتنی بر اندروید است ولی از سرویس‌های گوگل استفاده نمی‌کند و در عوض آمازون اپ استور اختصاصی خود را در این رابط کاربری قرار داده است. هواوی هم به دلیل تحریم‌های آمریکا برای گوشی‌های خود دیگر نمی‌تواند از سرویس‌های موبایل گوگل استفاده کند و به همین خاطر و البته دلایل دیگر، آمار فروش آن‌ها با افت قابل توجهی روبرو شده است.
اما تجربه‌ی استفاده از اندروید بدون سرویس‌های گوگل چگونه است؟ اگر به اکوسیستم گوگل عادت کرده باشید، بدون این سرویس‌ها با چالش‌های زیادی روبرو می‌شوید. در گجت‌های آمازون فقط می‌توانید از اپ استور این شرکت استفاده کنید. اگرچه امکان نصب دستی اپلیکیشن‌های مختلف وجود دارد، اما بدون سرویس‌های گوگل ممکن است عملکرد آن‌ها با مشکل مواجه شود و حتی برخی از آن‌ها در این شرایط اصلا باز نمی‌شوند. همین مشکلات هم برای گوشی‌های هواوی وجود دارد.
به عنوان مثال اپلیکیشن‌های تاکسی آنلاین که برای نقشه‌ی خود از سرویس گوگل مپ استفاده می‌کنند، بدون سرویس‌های گوگل با مشکل روبرو می‌شوند. با وجود تمام این مشکلات، تعداد محدودی از کاربران به دلیل نگرانی‌های مربوط به نقض حریم خصوصی، طرفدار استفاده از گوشی‌های فاقد سرویس‌های موبایل گوگل هستند. وقتی که این سرویس‌ها در یک گوشی وجود نداشته باشند، گوگل هم نمی‌تواند از داده‌های آن‌ها استفاده کند.
برخی از کاستوم رام‌ها مانند CalyxOS، اندروید بدون سرویس‌های گوگل را ارائه می‌دهند. حتی LineageOS که معروف‌ترین کاستوم رام محسوب می‌شود، نصب اپلیکیشن‌های گوگل را اختیاری کرده و بهره‌گیری از آن‌ها اجباری نیست.
وضعیت دیگر گجت‌های اندرویدی
سیستم‌عامل اندروید در انواع و اقسام محصولات از ساعت‌های هوشمند و تلویزیون گرفته تا اتومبیل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین آیا برای این محصولات هم سرویس‌های موبایل گوگل ارائه می‌شوند؟ در جواب به این سوال باید بگوییم که گجت‌های مبتنی بر اندروید تی‌وی، اندروید Auto، اندروید گو، Chrome OS و WearOS می‌توانند از این سرویس‌ها بهره ببرند.
وجود سرویس‌های گوگل در انواع و اقسام گجت‌ها کار توسعه‌دهندگان را بسیار راحت‌تر می‌کند. برخلاف اندروید که شرکت‌ها می‌توانند در رابطه با بهره‌گیری از سرویس‌های گوگل دست به انتخاب بزنند، اما برای بهره‌گیری از WearOS و اندروید تی‌وی چنین حق انتخابی وجود ندارد و تمام گجت‌های مبتنی بر آن‌ها باید دارای سرویس‌های گوگل باشند.
آیا می‌توانیم سرویس‌های موبایل گوگل را به صورت دستی نصب کنیم؟
گوشی‌های اندرویدی معمولا از همان ابتدا همراه با سرویس‌های گوگل به دست کاربران می‌رسند. اما همانطور که گفتیم برخی از این گوشی‌ها فاقد سرویس‌های موبایل گوگل هستند و یک راهکار کلی برای نصب این سرویس‌ها در تمام گوشی‌ها و تبلت‌های فاقد GMS وجود ندارد.
به عنوان مثال، در تبلت‌های سری کیندل فایر آمازون به راحتی می‌توانید چنین کاری را انجام دهید. از طرف دیگر، گوشی‌های شیائومی که راهی بازار چین می‌شوند، معمولا دارای فریم‌ورک سرویس‌های گوگل پلی هستند و در این صورت، فقط با نصب یک یا دو اپلیکیشن می‌توانید از تمام امکانات گوگل بهره ببرید.
اما روی هم رفته در این رابطه یک راهکار قطعی وجود ندارد. به عنوان مثال، شیائومی در سال ۲۰۲۱ به مدت چند ماه گوشی‌های خود را بدون فریم‌ورک سرویس‌های گوگل پلی راهی بازار چین کرد و به همین خاطر کاربران برای نصب GMS باید از راهکارهای پیچیده‌تری استفاده می‌کردند. همچنین همانطور که گفتیم، گوشی‌های هواوی هم به دلیل تحریم‌ها فاقد سرویس‌های موبایل گوگل هستند.
به همین خاطر هواوی سرویس‌های جایگزین موسوم به سرویس‌های موبایل هواوی (HMS) را توسعه داده است. این شرکت تلاش کرده جایگزین اپلیکیشن‌های گوگل را ارائه دهد و همچنین شاهد ویژگی‌هایی مانند دستیار صوتی و فضای ابری هم هستیم. از طرف دیگر API های مشابه با GMS توسعه پیدا کرده تا اپلیکیشن‌ها برای اجرا شدن با مشکلی روبرو نشوند.
روی هم رفته، نصب سرویس‌های موبایل گوگل در برخی گوشی‌ها فقط چند دقیقه طول می‌کشد و در برخی دیگر برای انجام این کار باید ساعت‌ها وقت صرف کنید. در ضمن حتی اگر این کار را هم انجام دهید، شاید این سرویس‌ها عملکرد مطابق انتظار شما را نداشته باشند. به همین خاطر بهترین کار این است که از همان ابتدا گوشی دارای سرویس‌های موبایل گوگل را بخرید.
به طور خلاصه، سرویس‌های موبایل گوگل بخش حیاتی گوشی‌ها و تبلت‌های اندرویدی محسوب می‌شوند. اگرچه بسیاری از کاربران از وجود چنین سرویس‌هایی خبر ندارند، اما در پشت صحنه نقش مهمی در جذابیت نرم‌افزار گجت‌های اندرویدی ایفا می‌کنند.