چرا ایران خواستار تضمین توافق از آمریکاست؟
مقامات جمهوری اسلامی با توجه به سابقه عهدشکنی‌های آمریکا و خروج دولت ترامپ از برجام خواستار ارائه تضمین توسط دولت بایدن هستند که دولت بعدی آمریکا به تعهدات خود پایبند باشد.
به گزارش سایت طلا، آمریکا در مقاطع مختلف بارها نشان داده که تنها منافع خود را در نظر می‌گیرد و از هیچ اقدام خلاف قانونی اجتناب نمی‌کند. دولتمردان آمریکایی به راحتی و به بهانه‌های واهی معاهداتی که امضا کرده اند را در هر سطحی که باشد، زیرپا می‌گذارند. بی اعتنایی به تعهدات و توافقات بین المللی در دولت پیشین آمریکا با صداقت و صراحت بیشتری زیرپا گذاشته شد. خروج از یونسکو، پیمان آب و هوایی، شورای حقوق بشر و در نهایت توافق هسته ای از موارد اشکار نقض عهد آمریکا در دولت گذشته بود با این حال این رویه منحصر به دولت جمهوری خواه ترامپ نبوده است. دولت کنونی آمریکا هم با حفظ ظاهر و با ادبیات و رویکردی دیپلماتیک تعهدات آمریکا را زیر پا می‌گذارد و حاضر نیست به تعهدات دولت آمریکا عمل کند. این وضعیت هرگونه تعامل با آمریکا را درهاله‌ای از تردید و ابهام قرار می‌دهد.
بی جهت نیست که تهران در جریان مذاکرات وین خواستار ارائه تضمین از سوی آمریکا برای عدم خروج از توافق شده و از دولت بایدن خواسته که تضمینی ارائه دهد که دولت بعدی مجددا از برجام خارج نشود. این درخواست در مذاکرات بهار امسال وین توسط سید عباس عراقچی مذاکره کننده اسبق کشورمان مطرح شد. در همان زمان روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی در توجیه ارائه ندادن این تضمین از سوی آمریکایی‌ها نوشت: برجام یک توافق است و یک پیمان به شمار نمی‌آید زیرا آقای بایدن مانند اوباما هرگز نمی‌تواند موافقت دو سوم مجلس سنای آمریکا (با برجام) را داشته باشد. بنابراین برجام می‌تواند یک توافقنامه اجرایی باشد و هر رئیس جمهور دیگری در آینده، همانند ترامپ می‌تواند آن را کنار بگذارد.
با این حال این مشکل دولت آمریکاست و این کشور نمی‌تواند به بهانه تنگناهای و مشکلات داخلی و یا برتری حقوق داخلی آمریکا بر حقوق بین المللی از تعهدات بین المللی و خارجی خود شانه خالی کند و اگر توافق هسته ای برای آمریکا واقعا حائز اهمیت است باید راهی برای این چالش اساسی بیابد. چند روز پیش «علی باقری کنی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه در دیدار با انریکه مورا معاون دبیر کل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام تاکید کرد که تضمین برای عدم تکرار بدعهدی و رفتارهای غیرقانونی طرف‌های مقابل خواسته غیرقابل چشم پوشی ایران است.
باتوجه به سابقه خروج آمریکا از برجام، عدم وجود این تضمین می‌تواند مانع تحقق کامل اهداف جمهوری اسلامی از برجام، یعنی عادی‌سازی روابط اقتصادی ایران با جهان باشد. چراکه جامعه اقتصادی بین‌المللی نمی‌تواند برای ورود به تعاملات اقتصادی با ایران اطمینان داشته باشد. بنگاهها و کمپانی‌های بزرگ معمولا براساس اهداف طولانی‌مدت وارد داد و ستد اقتصادی می‌شوند و عدم اطمینان از پایداری شرایط ایران و هرگونه چشم انداز مبنی بر بازگشت احتمالی تحریم‌ها سایه بی‌ثباتی و تردید را بر اقتصاد ایران نگه می‌دارد.
در روزهای اخیر برخی از منابع خبری گزارش دادند که اصرار آمریکا بر ندادن تضمین درباره عدم خروج مجدد از برجام اصلی‌ترین عامل متوقف ماندن مذاکرات وین است. با این حال جو بایدن در دیدار با سران انگلیس، فرانسه و آلمان گفت که در صورتی که آمریکا بار دیگر به برجام بپیوندد دیگر از این توافق هسته‌ای خارج نخواهد شد. بعد از وعده بایدن در مورد پایبند ماندن به برجام و عدم خروج مجدد از آن، مخالفان برجام در آمریکا حمله به او را آغاز کردند.
«تد کروز»، نماینده جمهوری‌خواه تندرو در ایالت تگزاس در واکنش به سخنان بایدن در توییتر نوشت: جو بایدن از هیچ اختیار قانونی برای دادن چنین تعهدی برخوردار نیست. هر توافقی با ایران چنانچه به تایید سنا نرسد و به معاهده تبدیل نشود- چیزی که بایدن می‌داند اتفاق نخواهد افتاد- بار دیگر توسط هر رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه دیگر در آینده پاره خواهد شد.
سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان در توییتی در این باره نوشت: "جهان حقیقتا به آنچه آقای کروز بدان اعتراف می‌کند، واقف است: اینکه رژیم‌ها در واشنگتن سرکش هستند. این مسئولیت رییس‌جمهور آمریکاست که جامعه بین‌الملل -از جمله تمام اعضای برجام- را قانع کند که امضایش واقعا معنایی دارد. این امر مستلزم تضمین‌های عینی است. هیچ‌کس چیزی کمتر از این را نمی‌پذیرد. "
اما تنها تد کروز نبود که به سخنان بایدن واکنش نشان داد، «مارک دابوویتز»، مدیر لابی صهیونیستی «بنیاد دفاع از دموکراسی» که یکی از مشاوران دولت ترامپ در امور ایران بود نیز نوشت: «وعده بایدن، کاملا بی‌ارزش است مگر آنکه با رضایت و توصیه سنا به تصویب رسیده و به معاهده تبدیل شود.»
علاوه بر این، گروهی از نمایندگان تندرو کنگره طرح‌هایی ارائه کردند و خواستار این شدند که دولت آمریکا برای بازگشت به برجام مستلزم به کسب مجوز از کنگره شود. شبکه خبری سی‌ان‌اس در این مورد نوشت گروهی از منتقدان شاخص برجام با بیان اینکه برجام معاهده نیست و به تصویب سنا نرسیده معتقدند بایدن در جایگاهی نیست که بتواند وعده‌ای درباره نحوه رفتار دولت بعدی آمریکا درباره توافق بدهد.
پیش از آن، گروهی از نمایندگان مجلس سنای آمریکا هم طرحی ارائه کردند که در صورت تصویب، هر گونه توافق با ایران در موضوع برنامه هسته‌ای را به کسب مجوز از نهاد قانونگذار آمریکایی منوط می‌کند. این گروه از سناتورها می‌گویند توافق با ایران توسط دولت «جو بایدن» بایستی به شکل معاهده باشد. طبق قوانین آمریکا، معاهدات باید به تایید دو سوم اعضای مجلس سنا برسد.
با توجه به سابقه بدعهدی‌های آمریکا و سخنان اخیر مقامات این کشور، ضرورت ارائه تضمین آشکار می‌شود، آمریکا برجام را یک تفاهم‌نامه می‌داند و الزامی برای حفظ آن قائل نیست به همین خاطر بعید نیست بعد از توافق بار دیگر به آسانی و بدون هیچ دردسری از برجام خارج شود و یا تعهدات خود را اجرا ن‌کند. دونالد ترامپ، رییس جمهور پیشین آمریکا در پاسخ به منتقدانش در مورد اینکه چرا از برجام خارج شده، گفته بود «برجام سندی نیست که طبق قانون اساسی کشور در کنگره تصویب شده باشد و دولت ملزم به اجرای آن باشد، این یک قرارداد بین دولت قبل و دولت ایران بود.»
چندی پیش «میخاییل اولیانوف»، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین روز گفت: "درخواست ایران از آمریکا برای ضمانت عدم خروج دوباره از توافق هسته‌ای، امری منطقی است. فکر می‌کنم این مسئله به مذاکرات بستگی دارد. این خواسته ایرانیان منطقی و قابل توجیه به‌نظر می‌رسد. این [خواسته] نه‌تنها با عرف دیپلماتیک بلکه با عقل سلیم ابتدایی نیز هم‌خوانی دارد. "
بدون ارائه تضمین هر دولتی که در آمریکا روی کار بیاید می‌تواند به برجام بازگردد یا از آن خارج شود. ایجاد شرایطی پایدار برای توافق هسته‌ای شرط ورود ایران به تعاملات پایدار اقتصادی با جهان است. فقدان هرگونه ضمانتی برای تداوم برجام از ابتدا یکی از نقاط ضعف بزرگ این توافق نامه بوده است، نقطه ضعفی که برای رسیدن جمهوری اسلامی به مزایای این توافق نامه باید حل شود.
