به گزارش موبوایران، در سال ۲۰۰۷، آیفون یکی از اولین گوشی‌هایی بود که همراه با باتری غیرقابل تعویض راهی بازار شد. اما حالا، باتری قابل تعویض فقط برای برخی گوشی‌های جان‌سخت و خاص استفاده می‌شود. تعمیر و تعویض قطعات گوشی‌ها هم آن‌قدر سخت شده که برخی شرکت‌ها ترجیح می‌دهند کاربران به جای تعمیر گوشی خود، یک مدل جدید خریداری کنند. واقعیت این است که گاهی اوقات تعمیر گوشی اندرویدی و آیفون چنان گران تمام می‌شود که برخی کاربران ترجیح می‌دهند مدل جدیدی بخرند. اما جنش «حق تعمیر» این دیدگاه را به چالش می‌کشد.
جنبش حق تعمیر چیز جدیدی نیست. در صنایع مختلف افراد زیادی همواره از تعمیرات مقرون‌به‌صرفه، پایداری و کنار گذاشتن از کارافتادگی برنامه‌ریزی شده دفاع می‌کنند. به‌عنوان مثال می‌توانیم به تراکتورهای ساخت شرکت John Deere اشاره کنیم که حتی برای ساده‌ترین تعمیرات هم باید قفل نرم‌افزار باز شود. به همین خاطر کشاورزان برای انجام این تعمیرات باید دست به دامن کارهایی مانند هک نرم‌افزار تراکتور شوند. در سال ۲۰۱۸ این شرکت قول داد که محدودیت نرم‌افزاری برای تعمیر تراکتورهای خود را کنار می‌گذارد که هنوز این وعده عملی نشده است.
بنابراین وقتی اپل که در زمینه‌ی تعمیر گجت‌های خود همواره محدودیت‌های زیادی را عملی می‌کند از امکان‌پذیر شدن تعمیر آیفون در خانه خبر داد، این خبر با تعجب برخی کاربران و کارشناسان روبرو شد. این در حالی است که اپل حتی برای تعمیر نمایشگر سری آیفون ۱۳ هم محدودیت ایجاد کرده بود و اگر نمایشگر این گوشی‌ها توسط تعمیرگاه‌های غیرمجاز تعویض می‌شدند، فیس آی‌دی از کار می‌افتاد. اما بعد از اعتراضات گسترده، اپل این محدودیت را کنار گذاشت. با توجه به اینکه اقدامات اپل تأثیر زیادی روی کل صنعت موبایل دارد، این طرح بدون شک انتظارات را از شرکت‌های اندرویدی بالا می‌برد.
حق تعمیر چیست؟
همان‌طور که از نام آن پیداست، جنبش حق تعمیر می‌خواهد شرکت‌ها را تحت فشار قرار دهد تا کاربران بتوانند به طور گسترده به قطعات یدکی، ابزارها و راهنمای تعمیر گوشی‌ها دسترسی پیدا کنند. آن‌ها می‌خواهند تعمیر گوشی توسط کاربران به کار بسیار راحت‌تری تبدیل شود.
در کشورهای مختلف نهادهای گوناگون از این جنبش حمایت می‌کنند و سایت iFixit که در زمینه‌ی ارائه‌ی دستورالعمل برای تعمیر گوشی‌ها ید طولایی دارد، یکی از حامیان این جنبش محسوب می‌شود. به زبان ساده، این کمپین از قانونی حمایت می‌کند که طبق آن سازندگان گوشی‌های هوشمند باید ابزار، قطعات یدکی و راهنمای تعمیر گجت‌های خود را ارائه دهند و در ضمن خریداران را از امتیاز تعمیرپذیری محصولات خود خبردار کنند.
چرا این جنبش اهمیت زیادی دارد؟ در این زمینه بهتر است با یک مثال اهمیت آن را توضیح دهیم. پایین بودن عمر باتری و گران بودن تعویض آن یکی از مهم‌ترین دلایل کاربران برای کنار گذاشتن گوشی کاملا سالم و خرید گوشی جدید است. اما خود باتری قطعه‌ی گران‌قیمتی محسوب نمی‌شود ولی به دلیل بالا بودن هزینه‌های تعویض آن (البته هزینه‌ی تعمیر در کشورهای مختلف تفاوت زیادی دارد) کاربران در کل باید مبلغ قابل توجهی را برای تعویض باتری بپردازند. اما اگر کاربران بتوانند به‌راحتی باتری گوشی خود را تعویض کنند، مطمئنا بسیاری از آن‌ها به دنبال خرید مدل جدید نمی‌روند. طبق یک نظرسنجی انجام شده، ۷۷ درصد از کاربران ساکن کشورهایی اروپایی گفته‌اند که ترجیح می‌دهند شخصا گجت‌های خود را تعمیر کنند.
در این میان، حامیان محیط زیست هم از این جنبش حمایت می‌کنند. گفته می‌شود آمریکایی‌ها سالانه بیش از ۱۵۱ میلیون گوشی را دور می‌اندازند. در سطح جهانی، هر ساله بیش از ۵۰ میلیون تن زباله‌ی الکترونیکی پدید می‌آید. چنین حجم از زباله‌های الکترونیکی مشکلات زیادی را برای محیط‌زیست ایجاد می‌کند و راحت و ارزان‌تر شدن تعمیرات، گام مهمی برای پایین آوردن این آمار محسوب می‌شود.
برنامه‌ی اپل برای تعمیر خانگی گجت‌های خود چیست؟
برنامه‌ی اپل برای امکان‌پذیر کردن تعمیر آیفون در خانه با استقبال طرفداران این جنبش روبه‌رو شده است. طبق اعلام این شرکت، از سال ۲۰۲۲ بیش از ۲۰۰ قطعه برای سری آیفون ۱۲ و ۱۳ در دسترس کاربران قرار می‌گیرد. همچنین در کنار آن، افراد مدنظر به ابزارها و راهنمای تعمیر این گوشی‌ها هم دسترسی پیدا می‌کنند. از این مهم‌تر، اپل اعلام کرده که اگر مشتری آیفون خود را تعمیر کند، چنین کاری گارانتی گوشی را باطل نمی‌کند.
البته در این میان برخی کارشناسان می‌گویند که اپل از سر خیرخواهی چنین کاری را انجام نداده و به دلیل گسترش فشارها این برنامه عملی شده است. به‌عنوان مثال، چند ماه قبل جو بایدن یک فرمان اجرایی برای جلوگیری از افزایش محدودیت‌های تعمیر گجت‌ها امضا کرد و همچنین اتحادیه اروپا هم می‌خواهد قانونی را تصویب کند که طبق آن سازندگان گجت‌ها ملزم به ارائه‌ی قطعات یدکی و راهنمای تعمیر خواهند شد. به عبارت دیگر، اپل دیر یا زود باید چنین طرحی را عملی می‌کرد. اما مدیران این شرکت با پیش‌دستی در این زمینه، توانستند توجهات بیشتری را جلب کنند. از این مهم‌تر، با این کار سازندگان گوشی‌های اندرویدی تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرند.
آیا این طرح فقط برای علاقه‌مندان به تعمیرات اهمیت دارد؟
تعویض باتری گوشی کار خیلی سختی محسوب نمی‌شود اما اگر به طور کلی هیچ علاقه‌ای به انجام کارهای فنی ندارید، تمام تعمیرکاران به‌سرعت می‌توانند چنین کاری را انجام دهند. مشکل اصلی عدم دسترسی به قطعات باکیفیت و در بسیاری مواقع ابزارهای اختصاصی است که تعمیرهای راحت را پیچیده‌تر می‌کنند. به‌عنوان مثال اپل برای مدل ۲۰۰۹ مک‌بوک از یک نوع پیچ خاص استفاده کرده بود که در آن زمان باز کردن پیچ برای بسیاری از تعمیرکاران غیرممکن بود.
در کنار این موضوع، الزام استفاده از قطعات مبتنی بر شماره سریال خاص، تعمیر آیفون را بسیار پیچیده‌تر می‌کند. این قطعات باید با مادربرد گوشی هماهنگ باشند و اگر یک قطعه‌ی ناهماهنگ وصل کنید، ممکن است برخی ویژگی‌های کلیدی از کار بیفتند. به‌عنوان مثال اپل ابتدا برای تاچ آی‌دی آیفون چنین رویکردی را عملی کرد و برای سری آیفون ۱۳ هم بار دیگر این رویکرد تکرار شد. البته اپل خیلی زود از این محدودیت عقب‌نشینی کرد و حالا کاربران آیفون سری ۱۳ بدون نگرانی بابت از کار افتادن فیس آی‌دی می‌توانند نمایشگر این گوشی‌ها را تعویض کنند.
گران بودن تعمیر گوشی برای بسیاری از برندها دیده می‌شود. به‌عنوان مثال در هند هزینه‌ی تعویض نمایشگر وان‌پلاس ۷T پرو بالاتر از قیمت یک گوشی میان‌رده‌ی جدید است. بخش زیادی از این هزینه صرف دستمزد تعمیرکاران می‌شود. دسترسی به قطعات و ابزارهای لازم برای تعمیر گوشی‌های هوشمند به بسیاری از کاربران این امکان را می‌دهد که برای بسیاری از تعمیرات دیگر نیازی به تعمیرکاران نداشته باشند.
دسترسی آسان به قطعات یدکی بهتر منجر به بهبود کیفیت تعمیرات می‌شود. اگرچه امکان خرید نمایشگرهای باکیفیت جایگزین برای بسیاری از گوشی‌های پرچم‌دار وجود دارد، اما کیفیت آن‌ها معمولا پایین‌تر از نمایشگرهای اصلی است. این موضوع به‌خصوص برای باتری گوشی مشکل‌ساز می‌شود. اگر باتری جدید گوشی شما کیفیت بالایی نداشته باشد، در کنار دوام پایین‌تر از انتظار باید به خطر مربوط به انفجار تحت شرایط نامطلوب هم اشاره کنیم.
گارانتی بلندمدت
شرکت‌های بزرگی مانند اپل، سامسونگ و وان‌پلاس طرح‌های گارانتی بلندمدت را در ازای دریافت مبلغ مشخص برای کاربران خود ارائه می‌دهند و در عوض هزینه‌ی تعمیرات طی محدوده‌ی زمانی مشخص شده تا حد قابل‌توجهی کاهش پیدا می‌کند. با این حال، باید خاطرنشان کنیم اگر مثلا به گوشی شما ضربه‌ای وارد نشود، بسیاری از گوشی‌ها تا چند سال اول استفاده با مشکل خاصی روبه‌رو نمی‌شوند.
به همین خاطر وقتی محدوده‌ی زمانی گارانتی تمام می‌شود، برای تعمیر بخش‌های مختلف چاره‌ای جز پرداخت مبالغ بالا ندارید. به‌عنوان مثال در اپل استور برای تعویض نمایشگر آیفون ۱۱ پرو مکس باید ۳۲۹ دلار بپردازید که در ضمن ممکن است هزینه‌های جانبی و مالیات هم به این مبلغ افزوده شود. همچنین بحث دسترسی به قطعات یدکی هم اهمیت زیادی دارد. قطعات یدکی برخی از گوشی‌ها به‌سختی پیدا می‌شود و در این صورت قیمت آن‌ها هم به صورت فزاینده‌ای افزایش پیدا می‌کند.
زمان آن رسیده که شرکت‌های اندرویدی هم وارد عمل شوند
با توجه به اینکه اپل اولین شرکت مهمی است که تعمیر گوشی در خانه را امکان‌پذیر امکان‌پذیر کرده، شرکت‌های اندرویدی هم نباید از رقابت عقب بمانند و باید بهتر عمل کنند. سامسونگ از جمله شرکت‌هایی است که در بخش داخلی بدنه‌ی گوشی‌های خود از چسب استفاده می‌کند و با این کار، تعمیر گوشی‌های خود را سخت‌تر کرده است.
رویکرد اپل در قبال این موضوع به یک معیار برای دیگر شرکت‌ها تبدیل می‌شود اما خود اپل هم در این زمینه می‌تواند بهتر عمل کند. طبق اعلام اپل، این طرح تعمیر خانگی آیفون فقط برای نمایشگر، باتری و دوربین امکان‌پذیر است. از طرف دیگر، هنوز مشخص نیست که قطعات لازم با چه قیمتی به دست کاربران آیفون می‌رسند و همچنین اگرچه این شرکت وعده داده که تعمیرپذیری گجت‌های خود را بهتر می‌کند، ولی چنین وعده‌ای بسیار مبهم است. با وجود تمام نکات مطرح شده، این اقدام اپل در نهایت به نفع کاربران تمام می‌شود و امیدواریم این شرکت قطعات یدکی را برای گوشی‌های قدیمی خود را هم عرضه کند.
اگرچه احتمالا در آینده‌ی نزدیک نهادهای دولتی ارائه‌ی چنین خدماتی را برای تمام سازندگان گوشی‌های هوشمند اجباری می‌کنند، اما فعلا مدیران اپل با این کار بار دیگر هوشمندی خود را ثابت کرده‌اند و باید ببینیم شرکت‌های اندرویدی در این زمینه چه ویژگی‌ها و خدمات بیشتری را ارائه می‌دهند.