به گزارش موبوایران، احتمالا شما هم با مشکل کند شدن گوشی‌های هوشمند بعد از چند ماه یا چند سال استفاده مواجه شده‌اید. اما دلیل این موضوع چیست؟ در این مطلب به بررسی این موضوع می‌پردازیم.
گوشی هوشمند را شاید بتوان به عنوان بهترین اختراع تاریخ بشر به حساب آورد که با ورود خود، دنیا را از همه لحاظ متحول کرد. این روزها بسیار سخت است که بخواهیم تصور کنیم شخصی از گوشی هوشمند استفاده نمی‌کند چون زندگی ما کاملا به آن وابسته شده و تقریبا می‌توان گفت زندگی بدون گوشی را نمی‌شود تصور کرد. خصوصا اینکه شرکت‌های تولیدکننده‌ی گوشی‌های هوشمند این روزها تمرکز ویژه‌ای روی قابلیت‌های کاربردی این محصولات دارند. برای مثال بهبود کیفیت دوربین، باتری، افزایش اندازه‌ی نمایشگر و بسیاری موارد دیگر که نیازمان به داشتن این گجت‌ها را در زندگی‌مان افزایش می‌دهد.
اما این قابلیت‌های خوب و جذاب تا چه مدت می‌توانند با همان کیفیت اولیه‌ای که داشتند، نیازهایمان را برطرف کنند؟ این تنها پرسشی است که بعد از یک سال ابتدایی استفاده از یک گوشی به ذهنتان خطور خواهد کرد. اینکه چرا گوشی شما بعد از مدتی کند می‌شود؟ چرا در حالی که هیچ کار خاصی با آن نکرده‌اید، عملکرد آن به نسبت زمانی که آن را خریداری کردید کندتر شده است؟ مشکل از کجاست و آیا راه حلی هم دارد؟
سال‌هاست که کاربران گوشی‌های هوشمند، محصولات اپل را به گوشی‌های اندرویدی ترجیح می‌دهند و دلیل اصلی این موضوع هم کند شدن گوشی‌های اندرویدی یا بهتر است بگوییم کند نشدن گوشی‌های آیفون در گذر زمان است. البته منظور از کند نشدن همان کند شدن نه چندان چشمگیر است که روی تجربه‌ی کاربری تاثیر منفی زیادی نمی‌گذارد. اما مشکل اینجا بود که کاربران گوشی‌های اندرویدی غالبا از گوشی‌های میان‌رده استفاده می‌کردند و این در حالی بود که اپل اصلا گوشی میان‌رده در سبد محصولات خود نداشته و ندارد. به همین خاطر بعد از خرید یک آیفون، فاصله‌ی زیادی را بین دو اکوسیستم حس می‌کردند. بسیاری از کسانی که گوشی‌های میان‌رده یا اقتصادی اندرویدی در اختیار دارند، رویای داشتن یک آیفون را هم در سر می‌پرورانند اما آن دسته از کاربرانی که پرچم‌دار اندرویدی دارند، خیلی به آیفون‌ها علاقه نشان نمی‌دهند چون دلیلی هم برای این موضوع برای آن‌ها وجود ندارد. گوشی آن‌ها به اندازه‌ی کافی سریع و قدرتمند است و در طول زمان هم خیلی کند نمی‌شود. پس چرا باید به دنبال محصول دیگری بود؟
اما در رابطه با گوشی‌های ضعیف‌تر چطور؟ طی چند سال اخیر، به نظر می‌رسد این گوشی‌ها واقعا به نسبت دوران اولیه‌ی خود واقعا کندتر می‌شوند. این موضوع حتی در رابطه با گوشی‌های میان‌رده‌ی قدرتمندتر هم صدق می‌کند. حتی اپل هم زمانی با آن روبرو شد و اتفاقا از این شرکت به خاطر کاهش عمدی سرعت یک آیفون شکایت هم شد اما پاسخ این شرکت این بود که اگر قرار باشد از سرعت گوشی کاسته نشود، باتری نمی‌تواند پاسخ‌گوی نیاز قدرت بالای پردازنده‌ی آن باشد. در نتیجه سرعت گوشی کاهش پیدا می‌کند تا تجربه‌ی کاربری تحت تاثیر قرار نگیرد. این مشکل در گوشی‌های اندرویدی که تقریبا می‌توان گفت عادی است.
حال به نکته‌ی جالب ماجرا توجه کنید. اپل و گوگل هر دو قبل از سال میلادی جاری از سیستم‌عامل‌های جدید خود رونمایی کردند. همچنین عرضه‌ی این سیستم‌عامل‌ها یعنی اندروید ۱۲ و iOS 15 نیز آغاز شده است. البته تمام گوشی‌های واجد شرایط آیفون به iOS 15 به‌روزرسانی شده‌اند اما هستند گوشی‌های زیادی که باید اندروید ۱۲ را دریافت کنند. اتفاقی که افتاد این بود درست قبل از کریسمس، بسیاری از کاربران گزارش کرده‌اند که گوشی‌های جدید آن‌ها کند شده است.
پرسشی که پیش می‌آید این است که آیا شرکت‌های تولیدکننده‌ی گوشی‌های هوشمند از روی عمد سرعت گوشی‌هایشان را کاهش می‌دهند تا کاربران را به خرید مدل‌های جدیدتر سوق دهند یا اینکه مشکل از جای دیگری است و ربطی به شرکت‌ها ندارد؟ اینکه گوشی‌های هوشمند بعد از مدتی کند می‌شوند را قبول داریم، اما آیا شرکت‌ها پشت پرده‌ی این موضوع قرار دارند؟ پاسخ به این پرسش تا حدودی سخت و پیچیده است. قطعا بسیاری از ما به دنبال پاسخ درست آن هستیم بنابراین بهتر است با شواهد و مدرک به آن بپردازیم تا اینکه بخواهیم قضاوت سریع و به دور از منطقی در این رابطه داشته باشیم.
سیستم‌عامل‌ها
هر سال شرکت‌های بزرگ طراح سیستم‌عامل یعنی گوگل و اپل در ماه مه یا ژوئن از سیستم‌عامل‌های جدید خود رونمایی می‌کنند. اصلی‌ترین اتفاقی که با هر بار تغییر سیستم‌عامل رخ می‌دهد، قابلیت‌های سیستمی جدید است که از جمله این موارد می‌توان به فیس‌تایم در iOS 15، بهبود دستیار صوتی در هر دو سیستم‌عامل، تغییر شکل ظاهری و مواردی از این دست اشاره کرد. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که این قابلیت‌های جدید به گونه‌ای بهینه می‌شوند که با سخت‌افزارهای جدیدی که همان سال راهی بازار می‌شوند و تراشه‌های بکار رفته در آن‌ها کار کنند و نه محصولات قدیمی‌تر.
بگذارید این موضوع را با یک مثال روشن‌تر کنیم. فرض کنید یک آپدیت سیستمی از سوی شرکت سازنده‌ی گوشی شما منتشر می‌شود. این آپدیت سیستمی دو هدف دارد که باید به هر دوی آن‌ها دست پیدا کند. اول اینکه از سخت‌افزار و پردازنده‌های جدیدی که تولید می‌شوند پشتیبانی کند و بهترین تجربه را برای کاربران به ارمغان بیاورد، دوم اینکه با سخت‌افزارهای قدیمی‌تر که از یک سری قابلیت‌های جدید پشتیبانی هم نمی‌کنند به درستی کار کند. این یعنی کدگذاری سیستم‌عامل جدید به صورتی که قابلیت‌های جدید در دستگاه‌های قدیمی کار نکنند.
شرکت‌های توسعه‌دهنده‌ی سیستم‌عامل و نرم‌افزار با سیستم‌عامل ویندوز و به طور کلی دسکتاپ هم همین چالش را دارند. احتمالا می‌دانید که مایکروسافت تعداد بسیار زیادی از کامپیوترها با سیستم‌عامل قدیمی را از لیست سیستم‌های واجد شرایط برای دریافت ویندوز ۱۱ خارج کرد. این در حالی است که پیش از این تمام سیستم‌ها قادر به دریافت ویندوز جدید بودند و مشخصات فنی فقط در سرعت بالا یا پایین کار با ویندوز جدید تاثیر داشت و نه نصب یا عدم نصب آن. مایکروسافت متوجه شد که کدگذاری سیستم‌عامل به صورتی که قابلیت‌های جدید برای دستگاه‌های جدیدتر قابل استفاده باشند و نه دستگاه‌های قدیمی‌تر بسیار سخت است. به همین خاطر تصمیم گرفت خیال خود را راحت و پشتیبانی ویندوز ۱۱ از دستگاه‌های قدیمی را متوقف کند. بدین ترتیب به‌راحتی توانست به آنچه که در سر دارد دست پیدا کند.
سخت‌افزار
رسیدیم به اینجا که سخت‌افزار قدیمی از یک سری از قابلیت‌های جدید پشتیبانی نمی‌کند. تا اینجا همه چیز منطقی و درست است و شرکت‌ها را درک می‌کنیم. اما چرا اینطور به نظر می‌رسد که سیستم‌عامل جدید گویا قابلیت‌های از پیش وجود داشته‌ی گوشی‌هایمان را هم کندتر می‌کند؟ آیا برای شما هم پیش آمده که با نصب سیستم‌عامل جدید، متوجه شده باشید که گوشی شما در اجرای همان کارهای قدیمی کندتر شده است؟ مشکلی نیست اگر قابلیت‌های جدید به گوشی‌های قدیمی اضافه نشود، مشکل اصلی در واقع جایی است که در انجام همان کارها هم با مشکل مواجه می‌شویم. ظاهرا برای این موضوع هم یک دلیل وجود دارد که برای درک درست آن، ابتدا باید مفهوم طراحی تراشه را درک کنیم.
اپل قبلا از تراشه‌هایی که سایر شرکت‌ها برایش تولید می‌کردند در گوشی‌هایش استفاده می‌کرد. مثلا سال‌ها سامسونگ وظیفه‌ی انجام این کار را برعهده داشت. اما طی چند سال اخیر، تراشه‌های سیلیکونی خود را طراحی می‌کند. بدین ترتیب کل سیستم روی یک تراشه قرار می‌گیرد و مبتنی بر آن، توسط خود اپل طراحی می‌شود. شاید فکر کنید حالا که اپل خود طراح تراشه‌های گوشی‌های خود است، دیگر مشکل کند شدن گوشی‌های هوشمند گریبان‌گیرش نمی‌شود. اما اینطور نیست. شاید میزان کند شدن آیفون‌ها کمتر از گوشی‌های اندرویدی باشد اما حقیقت تغییر نمی‌کند چرا که کند شدن همچنان اتفاق می‌افتد.
حتی اگر شرکتی خودش طراح تراشه‌ی گوشی‌هایش باشد باز هم نمی‌تواند پیش‌بینی کند کاربران از گوشی‌های آینده‌ی خود چه می‌خواهند و چه انتظاراتی دارند و چه تغییراتی قرار است با آپدیت‌های آینده راهی گوشی‌ها شود. فهمیدن این موضوع بسیار سخت است چرا که شرکت‌ها معمولا بهترین عملکرد خود را در ساخت یک گوشی پرچم‌دار نشان می‌دهند و بعد از آن اگر قرار باشد تغییری صورت بگیرد، معمولا غیر قابل پیش‌بینی توسط آن‌هاست.
با اضافه شدن قابلیت‌های جدید، شرکت‌ها مجبور می‌شوند آپدیت‌های سیستم‌عامل را به گونه‌ای تغییر دهند که با سخت‌افزارهای جدید بیشترین میزان هماهنگی را داشته باشند. بدین ترتیب کاربری که یک گوشی جدید می‌خرد اصلا حس کندی نمی‌کند و تجربه‌ی بسیار خوبی هم خواهد داشت. اما باید این موضوع را هم متوجه شوند که همین کار قرار نیست روی سیستم‌های قدیمی‌تر هم جواب دهد چرا که تجربه‌ی قابلیت‌های جدید روی این گوشی‌ها به همان لذت گوشی‌های جدید نیست.
این یعنی گوشی‌های قدیمی‌تر بعد از نصب آپدیت جدید یا به طور کلی سیستم‌عامل جدید اندکی کند می‌شوند. حتی برای انجام کارهایی که پیش از دریافت آپدیت جدید، با بالاترین سرعت ممکن آن را انجام می‌دادند و هیچ کندی هم در انجام آن دیده نمی‌شد. سیستم‌عامل جدید گوشی شما را احتمالا کند می‌کند چون به گونه‌ای طراحی شده که جدیدترین‌ها را پشتیبانی کند و در آن‌ها بدون مشکل اجرا شود. بنابراین هیچ چاره‌ای جز کندتر کردن کل سیستم گوشی‌های هوشمند قدیمی ندارد. البته این موضوع در سال‌های نخست بسیار کمتر به چشم می‌خورد چرا که معمولا شرکت‌ها بعد از گذشت یک سال از عرضه‌ی یک گوشی، بعضا پرچم‌دار، ایده‌های جدیدی را خلق نمی‌کنند. در نتیجه سیستم‌عامل هم خیلی دستخوش تغییرات بنیادی نمی‌شود.
خبرهای زیادی را در این رابطه شنیده‌ایم که بسیاری از کاربران بعد از دریافت آپدیت سیستم‌عامل جدید، کندتر از قبل می‌شوند و این روند آنقدری ادامه پیدا می‌کند که شرکت سازنده راهی برای حل آن پیدا کند یا اینکه با انتشار آپدیتی دیگر، سیستم‌عامل جدید را برای گوشی قدیمی بهینه کند. البته این اتفاق خیلی کم پیش می‌آید و اگر محصولی با دریافت سیستم‌عامل جدید کند شد و بازگشت به تنظیمات کارخانه که اغلب در چنین مواردی توصیه می‌شود دردی از آن دوا نکرد، باید با آن سر کند.
شاید با خود فکر کنید اگر قرار باشد گوشی شما با دریافت سیستم‌عامل جدید کند شود، چرا اصلا باید آن را نصب کرد؟ چرا با همان گوشی سریع و قدرتمند خود با همان امکانات محدودتر به کار خود ادامه ندهیم؟ طبیعتا هیچ کسی دوست ندارد گوشی هوشمندی که خریداری می‌کند از لحاظ قابلیت و امکانات، قدیمی به حساب بیاید. همیشه کاربران به دنبال جدیدترین آپدیت‌ها و قابلیت‌ها هستند و اصلا به همین خاطر هم بود که سامسونگ تصمیم گرفت مشابه اپل، مدت زمان پشتیبانی از محصولاتش را از دو به سه‌سال در پرچم‌دارها، پرچم‌دارهای مقرون به صرفه و میان‌رده‌های قدرتمند افزایش دهد. البته اپل امسال تصمیم گرفت کاربرانش را به نصب iOS 15 اجبار نکند، برخلاف سابق که این کار را انجام می‌داد و همین موضوع هم سبب شد نرخ نصب این سیستم‌عامل به نسبت نسخه‌ی قبلی فوق‌العاده پایین باشد. یعنی در واقع کاربران ترجیح دادند در همان منطقه‌ی امن خود باقی بمانند.
همه چیز به پول بر می‌گردد
اما حقیقت دیگری که در این رابطه وجود دارد، اشتیاق سیری‌ناپذیر شرکت‌های تولیدکننده‌ی گوشی هوشمند به کسب درآمد و سود بیشتر است. کسب سود بیشتر از راهی جز فروش محصولات جدید فراهم نمی‌شود. بنابراین شرکت‌ها غالبا روی این موضوع تمرکز دارند که چگونه می‌توانند گوشی‌ها یا به طور کلی محصولات جدید خود را به فروش برسانند در حالی که بسیاری از کاربران از گوشی‌های قدیمی خود راضی هستند و نیازی به تغییر آن حس نمی‌کنند.
اگرچه کاربران از شرکت‌های تولیدکننده‌ی گوشی‌های هوشمند انتظار دارند که محصولات قدیمی خود را فراموش نکرده و آن را پشتیبانی کنند، در عین حال شرکت‌ها باید آپدیتی را برنامه‌نویسی کنند که با سخت‌افزار جدید، هماهنگی کامل را داشته باشد. از طرفی شرکت‌ها به کاربران خود آموزش نمی‌دهند که چگونه باید گوشی‌ها را تنظیم کرد تا بتوان تجربه‌ی لذت‌بخش و خوبی از آن داشت یا اینکه چطور بتوانند مشکلات نرم‌افزاری را کنترل کنند تا گوشی‌شان برای مدت زمان طولانی‌تری همراهی‌شان کند بدون اینکه افت سرعت زیادی داشته باشد. این موضوع در کنار مشکلاتی نظیر اینترنت، مثل زمانی که ۳G از کار افتاده بود باعث می‌شود کاربران از بابت کند شدن گوشی‌های هوشمند بسیار آشفته شوند در حالی که شرکت‌های سازنده‌ی سخت‌افزار به درآمد خود فکر می‌کنند و نه مشکلی که کاربران در حال دست و پنجه نرم کردن با آن هستند.
اثبات سخت
نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشیم اما این است که اگر شرکت‌ها حتی از روی عمد، سیستم‌عامل جدید را به گونه‌ای کدگذاری می‌کردند که با نصب روی گوشی‌های هوشمند قدیمی‌تر باعث کند شدن آن‌ها شود، اثبات آن بسیار سخت بود. یعنی هر کسی نمی‌تواند با قاطعیت انگشت اتهام را روی شرکت‌های سازنده بگیرد و مدعی شود آن‌ها هستند که از روی عمد باعث کند شدن گوشی می‌شوند. دلیل اصلی این موضوع هم این است که کدهای سیستمی همیشه بسته هستند و حتی متخصصین این حوزه هم نمی‌توانند وارد آن شوند. تنها کاری که می‌توان انجام داد تا متوجه این کاهش سرعت شد این است که یک زمان‌سنج برداشته و گوشی‌های مختلف را در طول زمان‌های مختلف تست کنیم تا ببینیم آیا کندتر می‌شوند یا خیر.
اگر هم این اتفاق رخ دهد، شرکت‌ها مدعی می‌شوند که به خاطر قابلیت‌های جدیدی است که در دستگاه‌های قدیمی پشتیبانی نمی‌شوند. چطور باید ثابت کرد این حرکت از سوی خود شرکت‌های تولیدکننده‌ی گوشی‌های هوشمند در راستای کند کردن گوشی و در نتیجه فروش گوشی‌های جدیدشان است؟ آیا امکان آن وجود دارد که یک سیستم‌عامل به‌گونه‌ای برنامه‌نویسی شود که مثلا طی آن یک گوشی در انجام کاری چند ثانیه عملکرد کندتری داشته باشد؟ طبیعتا سخت است اگر بخواهیم چنین ایده‌ای را به عنوان دلیل اصلی کند شدن گوشی‌های هوشمند در نظر داشته باشیم.
کند شدن گوشی‌های هوشمند؛ چه کسی مقصر است؟
در نهایت همانطور که اشاره شد، شرکت‌ها می‌خواهند که محصولات خود را بفروشند و برای این کار حاضرند کارهایی از قبیل کند کردن گوشی‌های هوشمند را هم انجام دهند (اما این کار از روی عمد انجام نمی‌شود). بهترین روش برای انجام بدون دردسر این کار که بعدها انگشت اتهامی سوی آن‌ها گرفته نشود، بهینه ساختن سیستم‌عامل با سخت‌افزار جدید است تا بدین ترتیب کاربران جدید را راضی نگه دارند. حتی اگر این کار به معنای فراموش کردن گوشی‌های قدیمی باشد. به صورت کلی اما با توجه به شواهد، به نظر می‌رسد شرکت‌ها از روی عمد گوشی‌های هوشمند را کند نمی‌کنند اما سخت‌افزار جدید را به قدیمی ترجیح می‌دهند.
اگر گوشی هوشمند شما کند شده است و این روند شما را آزار می‌دهند بهترین راهی که مقابلتان قرار دارد این است که یک گوشی جدید خریداری کنید. تا آن زمان می‌توانید اصلا آپدیت‌های جدید را هم نصب نکنید. البته همانطور که اشاره شد، گوشی‌های قدرتمند خیلی دیرتر از چیزی که فکر کنید کند می‌شوند و این مقاله بیشتر پیرامون گوشی‌هایی است که قدرت سخت‌افزاری کمتری دارند و با نصب آپدیت‌های جدید کند می‌شوند. بنابراین دو راه وجود دارد؛ یک اینکه گوشی قدرتمندتری خریداری کنید و دوم اینکه آپدیت‌ها را در صورتی که می‌دانید گوشی را کند می‌کند نصب نکنید.
بیشتر آپدیت‌ها در راستای امنیت هستند و به همین خاطر اصلا تاثیری در کاهش یا افزایش سرعت گوشی ندارند. حجم این آپدیت‌ها هم بسیار پایین‌تر از حجم آپدیت‌های نرم‌افزاری است و دقیقا همین عامل باعث می‌شود آن را از آپدیت‌های سیستم‌عامل بشناسیم. البته در توضیحات مربوط به این آپدیت‌ها هم عبارت امنیتی ذکر می‌شود. بنابراین جای نگرانی نیست. زمانی که دیگر آپدیت امنیتی برای گوشی شما منتشر نمی‌شود، آنوقت بهترین زمان برای ارتقای آن است. در غیر این صورت یک محصول با همان سیستم‌عامل ابتدایی خود می‌تواند سال‌های سال در کنار شما باشد.
فراموش نکنید کند شدن گوشی‌های هوشمند بیشتر زمانی اتفاق می‌افتاد که یک میان‌رده یا گوشی اقتصادی در اختیار داشته باشید. پرچم‌دارها خیلی کمتر پیش می‌آید که افت محسوسی طی یکی دو سال اول داشته باشد. بنابراین زمانی که یک پرچم‌دار تهیه کردید، اگر مشکلی از بابت سخت‌افزار برایش پیش نیاید، قطعا می‌توانید بدون مشکل آپدیت‌های مختلف را نصب کنید چون حتی اگر کند شود، به خاطر بهره‌مندی از سخت‌افزار قدرتمند، مشکل خاصی گریبان‌گیر شما نمی‌شود.