بوتاکس سه کاربرد اصلی دارد: کنترل اسپاسم‌های عضلانی، درمان تعریق شدید زیر بغل و البته بهبود زیبایی. در این مقاله بر کاربرد سوم که برای آن از دو محصول استفاده می‌شود تمرکز خواهیم داشت.
این دو محصول عبارتند از: بوتاکس دیسپورت (Dysport Botox)، که یک محصول انگلیسی با ماده‌ی مؤثره‌ی «سم بوتولینوم نوع A» است و بوتاکس مسپورت (Masport Botox) که یک محصول ایرانی بوده و همان ماده مؤثره فوق را دارد.
از بوتاکس برای صاف کردن و از بین بردن موقت خطوط اخم استفاده می‌شود؛ خطوط اخم همان چروک‌های عمیق بین ابروها هستند که باعث می‌شوند حالت چهره شما خسته، ناراحت یا عصبانی به نظر برسد.
آیا بوتاکس بی‌خطر است؟
اگرچه سم بوتولینوم می‌تواند کشنده باشد، اما دوزهای کمی که در عمل بوتاکس از آن‌ها برای حذف چروک‌ها استفاده می‌شود خطری ندارد. به نظر برخی محققان کاربردهای زیبایی این ماده در مقایسه با تزریقاتِ درمانی بوتاکس ریسک کمتری دارند، چراکه معمولاً دوزهای استفاده شده برای اعمال زیبایی خیلی کوچکتر هستند.
برای تزریق بوتاکس، همیشه باید به یک متخصص پوست دارای بورد تخصصی یا یک جراح پلاستیک مراجعه کنید. اگر موادی که قرار است تزریق شود مطابق استانداردهای تعیین شده آماده نشده باشند یا تزریق توسط یک پزشک بی‌تجربه انجام شود، احتمال اینکه به عوارض جانبی این درمان دچار شوید بیشتر خواهد بود.
عوارض جانبی بوتاکس
عوارض جانبی احتمالی بوتاکس عبارتند از درد در محل تزریق، عفونت، التهاب، ورم، قرمزی پوست، خونریزی و کبودی. بعضی از این علائم نشان دهنده بروز یک واکنش آلرژیک هستند؛ سایر علائم آلرژی عبارتند از خارش، خس‌خس سینه، تنگی نفس، راش پوستی، برآمدگی‌های قرمز رنگ، سرگیجه و غش و ضعف. در صورت احساس هرگونه مشکلات تنفسی، غش و ضعف یا سرگیجه فوراً با پزشکتان تماس بگیرید. همچنین، مشاهده شده که برخی بیماران دچار عوارضی مثل خشکی دهان، خستگی مفرط، سردرد و درد گردن می‌شوند. علاوه بر همه این‌ها، عوارض جانبی دیگری مثل بی‌حسی، افتادگی پلک‌ها، اسپاسم‌های عضلانی یا پرش عضلات (Twitching) و جابجایی مواد تزریق شده در زیر پوست هم گزارش شده است.
البته، بی‌حسی (به شکل عدم وجود هرگونه حسی در یک نقطه از بدن) واقعاً نمی‌تواند ناشی از بوتاکس باشد، چراکه بوتاکس ماده بی‌حس کننده نیست. اما در عین حال، بی‌حسی ناشی از ناتوانی در حرکت دادن یک عضله، برای برخی اشخاص مشکل‌ساز می‌شود.
همچنین، تا زمانی که بوتاکس اثر داشته باشد، در محل تزریق این ماده اسپاسم‌های عضلانی بروز نمی‌کند. چراکه اصلاً یکی از موارد استفاده از بوتاکس، درمان اسپاسم‌های مرتبط با بلفارواسپاسم خود به خودی خوش‌خیم (benign essential blepharospasm)، اسپاسم صورت (همی فاسیال)، فلج مغزی، فیبرومیالژی و ناهنجاری مفصل گیجگاهی- فکی است.
این امکان وجود دارد که بوتاکس کمی از محدوده مورد نظر بیرون زده و بر بافت‌های اطراف هم تأثیر بگذارد. برای مثال، اگر تزریق‌های پیشانی نزدیک به ابروها یا پلک‌های بالا انجام شود ممکن است بوتاکس بر ابروها و پلک‌ها هم تأثیر گذاشته و باعث افتادگی موقت آن‌ها شود.
پزشکان و متخصصان مجرب می‌دانند تزریق را کجا انجام بدهند تا بیمار دچار عوارضی مثل افتادگی پلک‌ها نشود. احتمال پخش شدن ناخواسته بوتاکس با استفاده از دوز کوچکی از بوتاکس غلیظ خیلی کمتر از زمانی است که از دوز بالایی از ماده رقیق شده استفاده می‌شود. همچنین، اگر هرگونه سؤالی درباره درمان بوتاکس خود دارید، پزشکتان می‌تواند به بهترین نحوه به دغدغه‌هایتان پاسخ داده و هرگونه واکنش بدنتان به درمان را ارزیابی کند، چراکه او از وضعیت سلامت و جزئیات درمانتان به خوبی مطلع است.
آیا بوتاکس عوارض طولانی مدت دارد؟
از آنجا که تأثیر تزریقات بوتاکس موقت است، اکثر افراد به مرور زمان دوباره به تکرار تزریق‌ها نیاز پیدا می‌کنند. در عین حال، تحقیقات انجام شده در مورد ایمنی و دوام طولانی مدت این نوع درمان خیلی محدود است.
آیا درمان با بوتاکس درد دارد؟
هر تزریقی می‌تواند درد داشته باشد، اما سوزن‌های مورد استفاده برای تزریق بوتاکس خیلی کوچک هستند که این معمولاً باعث می‌شود درد این تزریقات خیلی کم باشد. با این حال می‌توان 10 تا 20 دقیقه قبل از تزریق، جایی که قرار است درمان را دریافت کند با کرم بی‌حس‌کننده موضعی یا کیسه سرد بی‌حس کرد تا هیچ دردی حس نکنید و اگر هم دردی بود بسیار ناچیز باشد. البته، بعداً که اثر کرم موضعی از بین رفت ممکن است در ناحیه تزریق شده کمی احساس ناراحتی کنید.
اقدامات احتیاطی
قبل از استفاده از این بوتاکس، در صورت داشتن آلرژی به آن یا هرگونه آلرژی دیگری موضوع را به پزشکتان اطلاع بدهید. ممکن است این محصول حاوی یک سری مواد کمکی (inactive ingredients) (مثل پروتئین شیر گاو که در بعضی محصولات یافت می‌شود) باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگری شود. قبل از استفاده از بوتاکس، تاریخچه و سوابق پزشکی‌تان را برای پزشک توضیح بدهید و اگر هرگونه مشکلات خونریزی، جراحی چشم یا مشکلات چشمی دیگر داشته‌اید او را در جریان بگذارید.
هر چند وقت یکبار باید بوتاکس تزریق کنید؟
شاید بخواهید بدانید که اثر بوتاکس چقدر دوام دارد. در پاسخ باید گفت که برای اکثر افراد نتایج درمان سه تا چهار ماه دوام دارد، البته چندین عامل وجود دارد که می‌توانند طول این مدت را بیشتر یا کمتر کنند. این عوامل عبارتند از:
سن؛ اثر درمان، در افراد مسن که تون عضلانی کمتری دارند خیلی زودتر از افراد جوان‌تر که دارای عضلات سفت‌تری هستند از بین می‌رود.
ساختار و حالت‌های چهره
استعمال دخانیات
رژیم غذایی
میزان مراقبت از پوست؛ برای مثال، استفاده از روش‌های پاکسازی پوست صورت، میکرودرم ابریژن، یا سایر تکنیک‌های بازسازی پوست.
میزان قرارگیری در معرض آفتاب و مقدار آسیبی که پوست از نور آفتاب دیده است.
تعداد دفعات استفاده از بوتاکس. البته، به نظر می‌رسد که این مورد برای هر شخص متفاوت باشد. چراکه برخی افراد با استفاده مکرر از بوتاکس نتایج طولانی‌تری می‌گیرند، در حالی که برخی دیگر نسبت به دارو مقاوم شده و به درمان‌های بیشتری نیاز پیدا می‌کنند.
چطور می‌توان از بروز عوارض جانبی بوتاکس جلوگیری کرد؟
لیست عوارض جانبی احتمالی مطرح شده در این مقاله طولانی بود، با این حال امکان اینکه شخصی به همه آن‌ها دچار شود بسیار کم است. البته، با پیروی از توصیه‌های زیر می‌توانید عوارض جانبی بوتاکس را به حداقل رسانده یا کلاً از بروز آن‌ها جلوگیری کنید.
1- مطمئن شوید کسی که درمانتان را انجام می‌دهد پزشکی شناخته شده و خوشنام بوده و در زمینه تزریق بوتاکس تجربه زیادی داشته باشد. برای مثال، آرایشگری که در یک سالن زیبایی کار می‌کند، شخص مناسبی برای تزریق بوتاکس نیست، چون اگر مشکلی پیش بیاید، او نه تجهیزات اورژانس را در اختیار دارد و نه دانش پزشکی لازم را دارا است. همچنین، مواردی پیش آمده که یک سری افراد بی‌صلاحیت، تزریقات را با موادی انجام داده‌اند که بیش از حد یا کمتر از حد نیاز با سالین رقیق شده بودند یا اصلاً حاوی بوتاکس نبودند.
2- قبل از تزریق، در صورت داشتن هرگونه مشکل سلامتی، آن را با پزشکتان در میان بگذارید.
3- در صورت مصرف هرگونه دارو، ویتامین، محصولات درمانی گیاهی یا سایر مکمل‌ها موضوع را به پزشکتان اطلاع بدهید، چراکه ترکیب برخی از این مکمل‌ها با بوتاکس می‌تواند باعث عوارض جانبی خطرناکی شود. خصوصاً، اگر آنتی‌بیوتیک تزریق کرده‌اید یا داروهای ریلکس کننده عضلات، ضدآلرژی، سرماخوردگی یا خواب‌آور مصرف می‌کنید، پزشکتان حتماً باید در جریان باشد.
4- به دقت از دستورهایی که پزشک برای قبل و بعد از درمان می‌دهد پیروی کنید.
5- همه عوارض جانبی، خصوصاً موارد آزار دهنده یا آن‌هایی که از بین نمی‌روند، را به پزشک اطلاع بدهید.