به گزارش موبوایران، بازی‌های اینترنتی و سرگرمی‌های موجود در فضای مجازی سبب شده بسیاری از کودکان طعم اعتیاد به اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای را تجربه کنند.
ویروس تاجدار که آمد سبک زندگی بسیاری از ما تغییر کرد. آمار بالای جانباختگان سبب شد برای حفاظت از جان خود و خانواده‌هایمان به قرنطینه‌های سفت و سخت پناه ببریم. کودکان و سالمندان به عنوان گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه بیش از سایرین در قرنطینه ماندند و حتی مدارس به عنوان پایگاه تعلیم و تربیت کودکان به گوشی‌های تلفن همراه، تبلت و رایانه نقل مکان کردند. کودکانی که تا چندی پیش در مدارس و باشگاه‌های ورزشی علاوه بر مهارت آموزی، اوقات فراغت خود را سپری می‌کردند حالا نه تنها برای تحصیل بلکه برای گذران اوقات فراغت نیز دنیای پرهیجان سایبری را برگزیده اند.
بازی‌های اینترنتی و سرگرمی‌های موجود در فضای مجازی سبب شده بسیاری از کودکان طعم اعتیاد به اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای را تجربه کنند؛ طعمی که به مذاق آن‌ها خوشایند و شیرین و به مذاق والدین گس و ناخوشایند است. از سوی دیگر، اما کارشناسان و متخصصان نیز زنگ خطر را به صدا درآورده‌اند و بر نظارت والدین و کسب مهارت‌های لازم برای پیشگیری از آسیب دیدن کودکان تأکید می‌کنند، چراکه سازمان جهانی بهداشت نیز اعتیاد به اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای را در گروهی قرار داده که سلامت روان را متأثر می‌کند که می‌تواند آثار و تبعات مخربی به همراه داشته باشد.
در شرایط کنونی اینترنت و فضای مجازی چنان با زندگی تک تک افراد جامعه عجین شده که نمی‌توان آن را از زندگی خانواده‌ها و البته کودکان و نوجوانان حذف کرد. از این رو فراگیری دانش استفاده از اینترنت و فضای مجازی و همچنین بازی‌های رایانه‌ای توسط والدین و فرزندان ضروری به نظر می‌رسد.
دکتر مهشید رابطیان فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان نیز بر این باور است که اعتیاد به اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای یک اختلال روانپزشکی تلقی می‌شود که باید درمان شود.
رابطیان می‌گوید: متأسفانه طی دوسال اخیر به دلیل شیوع بیماری کووید ۱۹، آموزش کودکان از راه دور و به صورت مجازی صورت گرفته است. این امر سبب شد دسترسی کودکان و نوجوانان به فضای مجازی بیشتر از گذشته باشد درحالی که بسیاری از خانواده‌ها و فرزندان آن‌ها آگاهی لازم برای استفاده از این فضای را ندارند و به خطرات و تهدیدات آن واقف نیستند.
وی در ادامه به خطرات استفاده بدون نظارت کودکان از فضای مجازی اشاره می‌کند و می‌گوید: مهم‌ترین این خطرات، اعتیاد به فضای مجازی و بازی‌های آنلاین است. متأسفانه در شرایط فعلی بسیاری از دانش آموزان زمان طولانی‌تری را صرف بازی می‌کنند و حتی در بسیاری موارد هنگام آموزش و یادگیری به جای توجه به معلم، به بازی می‌پردازند. این امر سبب کاهش تمرکز و توجه آن‌ها بر درس می‌شود. مخصوصاً اگر دانش‌آموز زمینه اختلال یادگیری یا نقص توجه و تمرکز داشته باشد بیش از سایرین دچار افت تحصیلی خواهد شد.
رابطیان ادامه می‌دهد: طولانی بودن زمان استفاده از گوشی یا رایانه به کاهش فعالیت فیزیکی و حرکتی آن‌ها منجر شده و مشکلات جسمی و حرکتی بسیاری را برایشان ایجاد می‌کند. از سوی دیگر این بچه‌ها معمولاً تمایل دارند هنگام بازی از تنقلات استفاده کنند که این عادت، افزایش وزن و بیماری‌های ناشی از آن رابه دنبال خواهد داشت. اختلال در ساعت خواب و بیداری کودک به دلیل حضور در فضای آنلاین بازی و اختلاف ساعت با بازیکن‌ها در سایر کشور‌ها یکی دیگر از خطراتی است که اعتیاد به بازی رایانه‌ای و آنلاین به شمار می‌آید. این روانپزشک با اشاره به اهمیت شکل‌گیری تعاملات واقعی کودکان در این سنین بیان می‌کند: از آنجایی که آن‌ها بیشتر در فضای مجازی وقت می‌گذرانند، تعاملات واقعی‌شان کمتر می‌شود و از نظر تعاملات اجتماعی و شناخت احساسات خود و اطرافیان‌شان دچار کاستی‌هایی می‌شوند.
آیا فرزندم معتاد شده؟
از کجا بدانیم فرزندمان درگیر اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای شده است؟ رابطیان در پاسخ به این سؤال چنین می‌گوید: نخستین نشانه زمان زیادی است که فرزندمان به بازی اختصاص می‌دهد و مدام اصرار دارد بازی را ادامه دهد. او دچار اشتغال ذهنی می‌شود و حتی زمان‌هایی که بازی نمی‌کند، به آن فکر می‌کند و آن را در ذهنش مرور می‌کند. دومین نشانه کاهش عملکرد تحصیلی و افت یادگیری اوست. حتی در برخی موارد مشاهده می‌شود که فرزندمان از انجام تکالیف سر باز می‌زند. سومین نشانه پرخاشگری او هنگام منع از بازی است. او مدام بر خواسته خود برای بازی کردن پافشاری می‌کند و با التماس قول می‌دهد که کوتاه بازی کند. دلیل این امر وابستگی روانی است که کودک یا نوجوان به بازی پیدا کرده و هنگامی که از بازی کردن منع می‌شود دیگر قادر نیست خود را با وسیله دیگری سرگرم کند.
چه باید کرد؟
رابطیان معتقد است اگرکودک یا نوجوان به بازی رایانه‌ای و اینترنتی اعتیاد پیدا کند، یعنی تمام زندگی او که در مرحله رشد اجتماعی و تحصیلی است به بازی اختصاص یابد، فرصت کسب مهارت‌ها را از دست می‌دهد و به عملکرد و مهارت‌های ارتباطی که مدنظر این سن است نخواهد رسید.
از این رو باید والدین بر مهارت‌های خود بیفزایند تا بتوانند بر فعالیت‌های کودک نظارت داشته و او را به درستی راهنمایی کنند. وی تصریح می‌کند: والدین باید بدانند رفتار آن‌ها ناخواسته الگوی رفتار فرزندان‌شان است. پس پدر و مادری که در خانه دائماً گوشی به دست می‌گیرند و فضای مجازی را رصد می‌کنند باید بدانند که خود مسیر تمایل فرزندشان به استفاده از ابراز الکترونیکی را هموار می‌کنند.
این روانپزشک می‌افزاید: بیشتر ما معمولاً به روزترین وسیله‌های بازی را برای فرزندان‌مان تهیه می‌کنیم بدون اینکه قانونی برای زمان و نحوه بازی در خانه تعیین کنیم. برای پیشگیری از اعتیاد فرزندان‌مان به بازی باید قبل از تهیه این وسیله‌ها ابتدا خودمان را برای نظارت بر رفتار و میزان بازی فرزندمان آماده کنیم سپس قانون‌های استفاده از آن را برای فرزندمان تبیین کنیم.
رابطیان قراردادن تلویزیون و دستگاه بازی در اتاق کودکان را اشتباه عنوان کرده، می‌گوید: هنگامی که این وسایل در اتاق کودک قرار می‌گیرد، دیگر نظارتی بر عملکرد او نیست و ممکن است او حتی هنگام استراحت والدین، ساعاتی طولانی از شب را به بازی‌های آنلاین اختصاص دهد. به یاد داشته باشیم در همه کشور‌های جهان توصیه می‌شود نوجوانان زیر ۱۸ سال نباید تلویزیون و رایانه در اتاق شخصی خود داشته باشند تا خانواده بر عملکرد آن‌ها نظارت دقیقی داشته باشد.
وی تأکید می‌کند: هرگز از بازی‌های رایانه‌ای به عنوان پاداش استفاده نشود مثلاً اگر تکالیفت را خوب انجام دادی، می‌توانی بازی کنی! این پاداش بسیار مضر است. والدین باید جایگزین مناسبی برای اوقات فراغت فرزندشان بیابند و تلاش کنند با بازی‌های تعاملی و دسته جمعی او را چنان سرگرم کنند که لذت بازی مانع از تمایل او به بازی‌های رایانه‌ای و آنلاین شود.
چه بازی‌هایی را انتخاب کنیم؟
سرهنگ علی محمد رجبی، رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا درخصوص اهمیت بازی‌های رایانه‌های و آنلاین می‌گوید: متأسفانه باوجود تأکید همه متخصصین بر اهمیت بازی و اثرگذاری قوی آن بر روح و روان کودکان و نوجوانان، بسیاری از والدین در این زمینه آگاهی کافی ندارند و از موضوعات ساده‌ای مانند نظام رده‌بندی سنی بازی‌ها بی اطلاع هستند.
وی ادامه می‌دهد: برخی از والدین متأسفانه نه تنها مهارت لازم برای انتخاب یک بازی مناسب برای فرزندشان را ندارند بلکه معنی و مفهوم بازی را به درستی درک نمی‌کنند و عملاً در انتخاب بازی دچار اشتباه می‌شوند.
سرهنگ رجبی با تأکید بر اینکه در انتخاب بازی چند نکته اساسی وجود دارد، می‌گوید: نکته مهم این است که ما به عنوان پدر و مادر باید برای فرزندمان بازی‌هایی را انتخاب کنیم که مناسب سن او باشند. برای تشخیص تناسب بازی با سن کودک یا نوجوان چند راه وجود دارد. نخستین و ساده‌ترین راه توجه به برچسب رده‌بندی سنی درج شده در پشت قاب بازی است. همه بازی‌ها از یک نظام رده‌بندی سنی برخوردار هستند و مخاطب خود را مشخص می‌کنند. دوم، توجه به محتوا و مفهوم ارائه شده توسط بازی و آثار و تبعات آن است. معمولاً نشان نما‌هایی در پشت بازی وجود دارد که راهنمای خوبی در این زمینه به شمار می‌آیند.
وی می‌افزاید: اگر والدین بازی را از سایت یا مارکت‌هایی تهیه کردند و این اطلاعات را دراختیار نداشتند باید در فضای مجازی به جست وجو بپردازند. توجه به اینکه کاراکتر بازی چه محتوا و اطلاعاتی را در اختیار کودکان قرار می‌دهد بسیار مهم است. همچنین والدین باید بدانند امروزه در بازی‌های آنلاین ارتباط مستقیمی بین بازیکن‌ها یا اصطلاحاً گیمر‌ها وجود دارد.
در واقع در بستر‌های بازی آنلاین یک فرد می‌تواند همانند زمان حضور در یک پیام رسان با دیگران ارتباط کاملی برقرار کند. از این رو توجه به همبازی‌های کودک در فضا‌های آنلاین بسیار مهم است چرا که بسیاری از آن‌ها می‌توانند بزرگسالان کودک‌نمایی باشند که برای کودک و خانواده‌اش چالش‌های بسیار ایجاد می‌کنند.
رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا توصیه می‌کند: متأسفانه مشاهده می‌شود والدین موبایل و اینترنت معمولی و حتی گاهی فیلترشکن را در اختیار فرزند خود قرار می‌دهند و او هم براحتی وارد مارکت‌های عمومی می‌شود و ناآگاهانه هر بازی را که برایش جذاب بود نصب می‌کند.
این امر خطرآفرین است و والدین باید خودشان ضمن کسب اطلاعات لازم در مورد بازی از طریق مارکت‌های تخصصی بازی کودک اقدام به خرید یا نصب بازی کنند تا فرزندشان با چالش مواجه نشود.