تصویری از کشف گوی‌های شیشه‌ای مرموز در ماه

یک ماه نورد رباتیک چینی با نام «یوتو ۲» Yutu-2، در جدیدترین دستاورد خود موفق به کشف گوی‌هایی ظاهراً شیشه‌ای در سمت دور ماه شده است که تعجب و شگفتی بسیاری از دانشمندان را به دنبال داشت.

به گزارش فرارو، یوتو ۲ یک ماه‌نورد رباتیک است که بخشی از مأموریت چینی چانگ‌ای ۴ به ماه را تشکیل می‌دهد. این ماه‌نورد در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۸ وارد مدار ماه شد و در ۳ ژانویه ۲۰۱۹ یوتو ۲ نخستین فرود نرم را در سمت پنهان ماه انجام داد و در حال حاضر به عنوان اولین ماه‌نورد در سمت دور ماه به صورت عملیاتی قرار گرفته است. یوتو ۲ تا ۷ فوریه ۲۰۲۱، توانسته بیش از ۶۲۸ متر مسافت را در سطح ماه طی کند و داده‌های جالب توجهی را مخابره کند. حالا این ماه نورد چینی کشف جالب دیگری را در سمت دور ماه انجام داده است.

دوربین پانورامای این ربات، در میان گرد و غبار خشک و خاکستری ماه، دو کره کوچک دست نخورده از شیشه شفاف را پیدا کرد که همه نگاه‌ها را به خود معطوف کرده است. دانشمندان می‌گویند چنین گوی‌هایی می‌توانند اطلاعاتی درباره تاریخچه ماه، از جمله ترکیب گوشته و رویداد‌های برخوردی آن ارائه دهند. ماه نورد Yutu-2 نتوانست داده‌های ترکیبی این گوی‌های مرموز را به دست آورد، اما این مرمر‌های طبیعی قمری می‌توانند اهداف تحقیقاتی مهمی در آینده باشند.

اگرچه وجود شیشه در ماه غیر معمول نیست، اما این ماده زمانی تشکیل می‌شود که مواد سیلیکات در معرض دمای بالا قرار می‌گیرند که هر دوی این مواد به راحتی در ماه در دسترس هستند. در گذشته ماه، آتشفشان‌های گسترده‌ای وجود داشت که منجر به تشکیل شیشه‌های آتشفشانی شد. همچنین برخورد اجسام کوچکتر مانند شهاب‌سنگ‌ها نیز گرمای شدیدی ایجاد می‌کند که در نتیجه آن شیشه تشکیل می‌شود. به گفته تیمی از دانشمندان به سرپرستی ژیونگ شیائو، زمین شناس سیاره‌ای از دانشگاه سون یات سن و آکادمی علوم چین، دومین مورد همان چیزی است که می‌تواند پشت ایجاد گوی‌های مشاهده شده توسط Yutu-2 باشد. با این حال، سخت است که به طور قطع در مورد این موضوع سخن بگوییم، زیرا بیشتر شیشه‌هایی که تا به امروز در ماه کشف شده اند، با کره‌های کشف شده توسط Yutu-2 متفاوت به نظر می‌رسند. در واقع گوی‌های زیادی در آنجا وجود دارد، اما اندازه آن‌ها کمتر از یک میلی متر است.

در اینجا روی زمین، چنین گوی‌های شیشه‌ای ریز در هنگام برخورد ایجاد می‌شوند و چنان گرمای شدیدی تولید می‌کنند که پوسته ذوب می‌شود و به هوا می‌پاشد. مواد مذاب سخت می‌شوند و دوباره به صورت دانه‌های شیشه‌ای ریز به روی زمین می‌افتند. گوی‌های یوتو-۲ بسیار بزرگتر هستند و ۱۵ تا ۲۵ میلی متر عرض دارند. این موضوع به تنهایی آن‌ها را منحصر به فرد نمی‌کند چراکه در ماموریت آپولو ۱۶، گوی‌های شیشه‌ای تا ۴۰ میلی متر نیز از سمت نزدیک ماه به دست آمد. این‌ها در یک دهانه نزدیک ردیابی شدند و گمان می‌رود که گوی‌های حاصل از برخورد یک شهاب سنگ باشند.

با این حال، بین این دو گوی کشف شده، تفاوت‌هایی وجود دارد. همانطور که شیائو و همکارانش توضیح می‌دهند، به نظر می‌رسد گوی‌های کناری نیمه شفاف یا کدر هستند و درخشندگی زجاجیه دارند. علاوه بر این دو موردی که به نظر می‌رسد نیمه شفاف هستند، آن‌ها چهار گوی دیگر پیدا کردند که درخشندگی مشابهی دارند، اما شفافیت آن‌ها تأیید نشد. این گوی‌ها در نزدیکی دهانه‌های برخوردی تازه پیدا شده‌اند، که می‌تواند نشان دهد که در طی برخورد شهاب‌سنگ‌های قمری شکل گرفته‌اند، اگرچه ممکن است از قبل هم وجود داشته و در زیر سطح مدفون شده بودند و حالا در اثر برخورد بیرون آمده باشند.

با این حال، تیم بر این باور است که محتمل‌ترین توضیح این است که آن‌ها از شیشه آتشفشانی به نام آنورتوزیت تشکیل شده‌اند که در اثر برخورد دوباره ذوب شده و دوباره به کره‌های گرد نیمه شفاف تبدیل می‌شوند. محققان در مقاله خود می‌نویسند: «در مجموع، مورفولوژی، هندسه و بافت محلی گلبول‌های شیشه‌ای با شیشه‌های ضربه‌ای آنورتوزیتی سازگار است. این فرآیند می‌تواند اشیاء را معادل تشکیل‌های گوی‌های شیشه‌ای زمینی به نام تکتیت - اجرام شیشه‌ای به اندازه سنگریزه که هنگام ذوب شدن مواد زمین، پاشش به هوا و سخت شدن و تبدیل شدن به یک توپ در حین سقوط- به وجود بیاورد.»

دانشمندان چینی می‌افزایند؛ ما نمی‌توانیم بدون مطالعه ترکیب گوی‌های تازه کشف شده به طور قطع درباره آن‌ها سخن بگوییم، اما اگر آن‌ها را معادل تکتیت‌های زمین فرض کنیم، ممکن است فرآیندی کاملاً رایج در سطح ماه باشند. این تیم همچنین می‌گوید که این فرضیه می‌تواند برخی از احتمالات وسوسه‌انگیز برای تحقیقات آینده را مطرح کند. این دانشمندان در مقاله خود می‌نویسند: «به عنوان اولین کشف گوی‌های شیشه‌ای ماکروسکوپیک و نیمه شفاف در ماه، این مطالعه پیش بینی می‌کند که چنین گوی‌هایی باید در ارتفاعات ماه فراوان باشند و داده‌های امیدوارکننده‌ای را برای آشکار کردن تاریخچه برخورد‌های اولیه ماه ارائه دهند.» نتایج این تحقیق در نشریه معتبر Science Bulletin منتشر شده است.