بی شک رمزارزها، بلاکچین، متاورس و وب ۳ جزو تکنولوژی های آینده جهان هستند و مردم دنیا به خصوص سرمایه گذاران، برنامه نویسان، نهادهای مالی، شرکت ها و سازمان های دولتی در انتظار بهرمند شدن هر چه بیشتر از این تکنولوژی ها هستند. در ایران اما هنوز آینده و ادامه حیات اینترنت بین‌المللی که زیرساخت و نیاز اصلی برای استفاده از بلاکچین و رمزارزها است در هاله ای از ابهام قرار دارد.
مدتی است در ایران زمزمه های محدود کردن اینترنت بین‌المللی و شبکه های اجتماعی معروف شنیده میشود. در آخرین اقدام مجلس شورای اسلامی طرحی را با نام "طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام رسان‌های اجتماعی" کلید زده است که کلیات این طرح با ۱۸ رای موافق و ۱ رای مخالف در تاریخ ۳ اسفند ۱۴۰۰ در کمیسیون مشترک مجلس شورای اسلامی تصویب شد، ولی یک روز بعد هیات رییسه مجلس شورای اسلامی تصمیم کمیسیون مشترک در تصویب این طرح را به دلیل ایرادات شکلی در چگونگی بررسی طرح لغو کرد.
بر اساس پیش‌نویس این طرح، کارگروه مدیریت گذرگاه مرزی متشکل از رییس مرکز ملی فضای مجازی (ریاست کارگروه) و نمایندگان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان پدافند غیرعامل، وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی، قوه قضائیه، ستاد کل نیروهای مسلح و سازمان اطلاعات سپاه سازمان کارگروه تعیین محتوای مصادیق مجرمانه ایجاد میشود تا نسبت به امنیت ارتباطات و اطلاعات و مدیریت ترافیک ورودی و خروجی ایران در گذرگاه‌های ایمن مرزی تصمیمات لازم را اتخاذ کند.
در این گزارش قصد داریم به صورت تخصصی آینده رمزارز ها در ایران پس از اجرای طرح صیانت را بررسی کنیم و ببینیم چه آینده ای در انتظار سرمایه گذارن، استفاده کنندگان رمزارز وغیره است.
طرح صیانت چیست؟
براساس کلیات این طرح که فقط بخش‌های مورد بحث آن آمده‌است:
تعاریف
خدمات پایه کاربردی: به خدماتی اطلاق میشود که به بخش غیرقابل‌اجتناب از فضای مجازی و شبکه ملی اطلاعات تبدیل شده و دارای جنبه راهبردی یا مخاطب داخلی بالایی هستند.
درگاه خدمات پایه کاربردی: سامانه‌ای که به موجب این قانون به‌منظور ثبت و تأیید هویت و فعالیت خدمات پایه کاربردی راه‌اندازی میشود.
گذرگاه ایمن مرزی: مجموعه نقاط اتصال شبکه ارتباطی خارج از کشور به داخل و بالعکس که از طریق آنها دسترسی انجام‌شده و تبادل داده جریان می‌یابد.
کمیسیون عالی تنظیم مقررات
ترکیب این کمیسیون به شکل زیر است:
مرکز ملی فضای مجازی (رییس مرکز به عنوان رییس کمیسیون)
دادستانی کل کشور
ستاد کل نیروهای مسلح
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
وزارت اطلاعات
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
وزارت صنعت، معدن و تجارت
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
وزارت امور اقتصادی و دارایی
سازمان پدافند غیرعامل
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
نیروی انتظامی
سازمان صدا و سیما
سازمان تبلیغات اسلامی
سه نفر اعضای حقیقی شورای عالی فضای مجازی به انتخاب شورا
یک نفر نماینده از نظام صنفی رایانه‌ای
یک نماینده مجلس شورای اسلامی عضو کمیسیون فرهنگی به عنوان عضو ناظر
یک نماینده مجلس شورای اسلامی عضو کمیسیون صنایع و معادن به عنوان عضو ناظر
یک نماینده مجلس شورای اسلامی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی به عنوان عضو ناظر برای تهیه و تصویب ضوابط همکاری‌های بین‌المللی دو یا چندجانبه در حوزه فضای مجازی.
فعالیت خدمات پایه کاربردی در ایران
رعایت قوانین کشور
ثبت در درگاه خدمات پایه کاربردی
معرفی نماینده قانونی در ایران و پذیرش تعهدات ابلاغی کمیسیون عالی تنظیم مقررات
در غیر این صورت، اگر جایگزینی مناسبی (به تشخیص کمیسیون) بر این خدمات موجود بود، پلتفرم مسدود خواهد شد و در غیر این صورت، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف است ظرف هشت ماه اقدام به تولید این جایگزین مناسب کند. اگر وزارت ارتباطات از این عمل سر باز زد، جریمه شده و این وظیفه به مرکز ملی فضای مجازی محول میشود.
ترافیک شبکه
بر اساس ماده ۹ این طرح، کارگروه مدیریت گذرگاه ایمن مرزی (متشکل از رییس مرکز ملی فضای مجازی (ریاست کارگروه) و نمایندگان ستاد کل نیروهای مسلح، سازمان اطلاعات سپاه، وزارت اطلاعات، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان پدافند غیر عامل و قوه قضائیه) موظف است ترافیک ورودی و خروجی کشور و پلتفرم‌های مختلف را کنترل کند. جلوتر و در ماده ۱۷ آمده است که «سهم ترافیک هریک از خدمات پایه کاربردی داخلی در شبکه ملی اطلاعات باید از حداقل مصوب کمیسیون نسبت به ترافیک کل خدمات پایه کاربردی متناظر در کشور بیشتر باشد.»
اطلاعات کاربران
رعایت الزامات خدمات سالم‌سازی، امنیت و پدافند غیرعامل در شبکه ملی اطلاعات
فراهم کردن تمهیدات لازم برای پیشگیری، شناسایی و مقابله با جرم در فضای مجازی
اجرای دستورها و احکام صادره از سوی مقامات صلاحیت‌دار قانونی براساس مجوز قضایی
نگهداری و ارائه ادله الکترونیکی به مراجع ذی‌ربط بر اساس مقررات ناظر به جمع‌آوری و استنادپذیری ادله الکترونیکی موضوع قانون آیین دادرسی کیفری
رمزارزها بعد از اجرای طرح صیانت چه میشوند؟
طرح صیانت و آینده رمزارزها در ایرانهنوز هیچ اطلاعات دقیقی در مورد اینکه چه اتفاقی برای رمزارزها پس از اجرایی شدن طرح صیانت خواهد افتاد وجود ندارد و همین مسئله موجب سردرگمی و نگرانی سرمایه گذاران و ذینفعان حوزه رمزارز شده است.
اینکه اگر اینترنت بین‌المللی در ایران دچار اختلال شود استفاده از رمزارزها هم با مشکل روبرو میشود کاملا درست است،اما بر اساس پیش نویس این طرح هر کدام از خدماتی که بر بستر اینترنت بین‌المللی در ایران وجود دارد، بر اساس کاربرد دسته بندی شده و قوانین مرتبط با آن هم آمده است. به عنوان مثال شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام، تلگرام، توییتر و غیره باید برای ادامه فعالیت خود در ایران از نهادهای دولتی مجوز بگیرند و براساس قوانین جمهوری اسلامی ایران رفتار کنند. ما فرض را بر این میگذاریم که هیچ کدام از شبکه‌های اجتماعی زیر بار این قوانین نروند، چه اتفاقی می‌افتد؟
در اینجا چند سناریو وجود دارد
فیلتر شبکه های اجتماعی: نهادهای قانون گذار در ایران این شبکه های اجتماعی را فیلتر میکنند، مانند توییتر و فیسبوک که از قبل فیلتر بودند، در نتیجه با فیلتر شکن های رایج میتوان به این شبکه ها دسترسی پیدا کرد.
کاهش شدید پهنای باند اینترنت بین‌المللی: نهادهای قانون گذار در ایران دست به کاهش شدید پهنای باند اینترنت بین‌المللی میزنند به طوری که دیگر با فیلترشکن هم نتوان وارد این شبکه های اجتماعی شد. در این صورت استفاده از کلیه خدمات اینترنت بین‌المللی اعم از شبکه های اجتماعی، سایت های آموزشی مفید، اپلیکیشن های بین‌المللی، خدمات گوگل، مرورگرها، سیستم عامل تلفن های هوشمند، کیف پول های رمزارز و صرافی های خارجی رمزارز دچار اختلال میشوند.
3-محدود کردن شدید ترافیک ورودی شهروندان ایران به شبکه های اجتماعی خارجی که حتی نتوان با فیلترشکن هم وارد شد و آزاد گذاشتن بقیه امکانات اینترنت بین‌المللی به صورت عادی. اجرای این سناریو به راحتی امکانپذیر نیست. متخصصان شبکه خوب میدانند که بخش بندی شبکه یکپارچه اینترنت امکانپذیر نیست،اما مسئولین ادعا کرده اند که دستگاه های اجرایی قادر به انجام این کار هستند.
و اما رمزارزها
رمزارزها جزو خدمات پایه کاربردی محسوب میشود که بر اساس این طرح، حتما صرافی های خارجی رمزارز، کیف پول ها، استخرهای استخراج، پلتفرم های NFT، خدمات DeFi، ایردراپ ها و بازی های بلاکچینی، دنیای جدید متاورس، وب3 و خدمات DAO برای ادامه فعالیت در ایران، باید تا حداکثر چهار ماه جهت رعایت تعهدات زیر اقدام کنند:
رعایت قوانین کشور
ثبت در درگاه خدمات پایه کاربردی
معرفی نماینده قانونی در ایران و پذیرش تعهدات ابلاغی کمیسیون عالی تنظیم مقررات
در غیر این صورت، اگر جایگزینی مناسبی (به تشخیص کمیسیون) بر این خدمات موجود بود، پلتفرم مسدود خواهد شد و در غیر این صورت، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف است ظرف هشت ماه اقدام به تولید این جایگزین مناسب کند. اگر وزارت ارتباطات از این عمل سر باز زد، جریمه شده و این وظیفه به مرکز ملی فضای مجازی محول میشود.
تحریم های بین‌المللی را چه کنیم؟
حتما میدانید که کشور ایران براساس تحریم های بین‌المللی و آمریکا قادر به تجارت آسان و بی دردسر با دنیا نیست، پلتفرم های بلاکچین مانند صرافی های خارجی رمزارز، کیف پول ها، استخرهای استخراج، پلتفرم های NFT ،خدمات DeFi، ایردراپ ها و بازی های بلاکچینی، دنیای جدید متاورس، وب3 و خدمات DAO هم از قوانین بین‌المللی تبعیت میکنند که برای ادامه حیاتشان الزامیست. تاکنون هیچ صرافی خارجی با مردم ایران راه نیامده و خدمات رسانی را هم ممنوع کرده اند. مردم ایران برای استفاده از این صرافی ها و خدمات بلاکچین باید از فیلترشکن استفاده کنند تا هویت ایرانی خود را مخدوش کنند.
اگر طرح صیانت اجرا شد این پلتفرم ها باید تا حداکثر چهار ماه جهت رعایت تعهدات زیر اقدام کنند:
رعایت قوانین کشور
ثبت در درگاه خدمات پایه کاربردی
معرفی نماینده قانونی در ایران و پذیرش تعهدات ابلاغی کمیسیون عالی تنظیم مقررات.
در حالی که خود ایران تحریم است کدام یک از این پلتفرم ها میتوانند در کشور مجوز بگیرند و حضور داشته باشند؟
طبق قانون تصویب شده باید تمام این پلتفرم ها مسدود شده و دسترسی به آنها ممنوع شود و ظرف هشت ماه اقدام به تولید جایگزین مناسب آن شود.
طرح صیانت و صرافی های داخلی و خارجی
پس از اجرایی شدن طرح صیانت باید منتظر بسته شدن صرافی های خارجی باشیم.
صرافی های داخلی جزو خدمات پایه کاربردی بومی و داخلی هستند و در صورت اجرای طرح صیانت جایگزین صرافی های خارجی میشوند.
تعاریف خدمات پایه کاربردی داخلی و بومی به شرح زیر است:
۱- خدمات پایه کاربردی داخلی: خدمات پایه کاربردی که بیش از پنجاه درصد مالکیت آن متعلق به اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی بوده و میزبانی کاربران داخلی در آن صرفاً در داخل کشور انجام شود و فعالیت آن در چارچوب قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران باشد.
۲- خدمات پایه کاربردی بومی: خدمات پایه کاربردی داخلی که مالکیت صد درصد آن متعلق به اشخاص با تابعیت یکتای ایرانی بوده و میزبانی کاربران داخلی در آن صرفاً در داخل کشور انجام شود و فعالیت آن در چهارچوب قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران باشد.
ابهامات و مشکلات احتمالی صرافی های داخلی در طرح صیانت
دسترسی به این خدمات پایه کاربردی داخلی و بومی به راحتی برای مردم فراهم است و هیچگونه محدودیتی متوجه آنها نیست. اما سوال اینجاست که صرافی های داخلی چگونه به بازارهای جهانی دسترسی خواهند داشت و چگونه میتوانند ذخایر رمزارز خود را تامین کنند و رمزارزها را چگونه در کیف پول نگهداری میکنند؟
افزایش کلاهبرداری ها
نکته امنیتی که در اینجا پیش می آید این است که پس از خرید رمزارز، کاربران موجودی خود را به کدام کیف پول منتقل کنند زیرا پس از اجرای طرح صیانت دسترسی به کیف پول ها از بین میرود و هیچگونه نسخه داخلی کیف پول نه وجود دارد و نه میتوان آن را ساخت، پس کاربران باید موجودی خود را در کیف پول صرافی های داخلی نگه داری کنند که بسیار خطرناک است.
امکانات وسیع در مقابل امکانات محدود
نکته دیگر این است که صرافی های داخلی امکانات محدودی دارند و فقط به خرید و فروش رمزارز محدود میشوند، در صورتی که صرافی های خارجی امکانات تقریبا نامحدود و جذابی دارند که کاربران میتوانند به واسطه این امکانات اقدام به درآمدزایی کنند.
در صورت اجرایی شدن طرح صیانت استفاده از رمزارزها و نقل و انتقالات آن برای مردم بین کیف پول و صرافی بسیار مشکل میشود و طعم شیرین استفاده از بلاکچین برای همه تلخ خواهد شد.
طرح صیانت و استخرهای استخراج رمزارز
هنوز معلوم نیست در زمان اجرای طرح صیانت چه اتفاقی برای استخراج کنندگان رمزارز در ایران می‌افتد. ایران 5 درصد از هشریت شبکه بیتکوین را در اختیار دارد که درآمد روزانه 3 میلیون دلاری را برای کشور به همراه دارد. در صورت اجرای این طرح، قطعا استخرهای استخراج که ماینرهای ایرانی به آن متصل هستند با مشکل مواجه میشوند.
ستخرهای بین‌المللی استخراج رمزارز قطعا جزو خدمات پایه کاربردی محسوب میشوند و بعد از اجرایی شدن قانون صیانت مکلف به پیروی از قوانین کشور هستند، اما باز هم تحریم های بین‌المللی مانع از حضور این استخرها در ایران برای فعالیت قانونی میشوند.
در صورت اجرایی شدن طرح صیانت بعد از چند ماه باید منتطر قطع شدن کامل دسترسی ماینرها به استخرهای استخراج باشیم. نبود جایگزین داخلی معتبر برای این مورد و قطع شدن شبکه بین‌المللی که نیاز اصلی شبکه های بلاکچین است، درآمد روزانه 3 میلیون دلاری کشور از استخراج را از بین میبرد.
طرح صیانت و کیف پول های رمزارز
طرح صیانت و آینده رمزارزها در ایرانکیف پول های آنلاین رمزارز جزو خدمات پایه کاربردی خارجی محسوب میشوند که برای ادامه فعالیت خود باید از قوانین کشور تبعیت کنند اما اولا کیف پول های رمزارز روی بستر بلاکچین اجرا میشوند و یک برنامه متن باز هستند و تقریبا میتوان گفت که هیچ نهادی پشت آنها نیست که بخواهند در ایران نمایندگی تاسیس کنند و یا زیر بار قوانین خاص یک کشور بروند، دوما اگر نهادی هم وجود داشته باشد حضور آن در ایران دوباره به دلیل تحریم های بین‌المللی با مشکل مواجه میشود.
در صورت اجرایی شدن طرح صیانت باید منتظر باشیم دسترسی مردم ایران به کیف پول های رمزارز هم از بین برود و نبود جایگزین داخلی که ما چیزی به نام کیف پول داخلی نداریم و قابل طراحی هم نیست ممکن است سرمایه گذارن رمزارزها را با مشکلات جدی روبرو کند.
استفاده از کیف پول های سخت افزاری
موردی که میتوان پس از اجرایی شدن طرح صیانت به آن امیدوار بود وجود کیف پول های آفلاین سخت افزاری است که میتوان با خیال راحت دارایی رمزنگاری شده را در آن نگهداری کرد، اما هنگام خرید و فروش دارایی ها و انتقال به کیف پول سخت افزاری احتمال بروز خطرات وجود دارد.
طرح صیانت و تولید کنندگان محتوا و شبکه های اجتماعی
همانطور که در بالا توضیح داده شد به احتمال قوی اگر طرح صیانت اجرایی شود شبکه های اجتماعی پر طرفدار جهانی در ایران از کار میفتند. در حال حاضر یوتیوب، توییتر، تلگرام که شبکه های اجتماعی مفیدی برای جامعه رمزارز هستند در ایران فیلتر شده اند ولی میتوان با فیلترشکن همچنان به آنها وارد شد.
افراد زیادی در ایران با تولید محتوا در زمینه رمزارز در این شبکه های اجتماعی درآمد کسب میکنند، علاوه بر این مردم و کاربران رمزارز به مطالب آموزشی مفیدی که از سراسر دنیا در این شبکه های اجتماعی بارگذاری میشوند دسترسی دارند. با مسدود شدن شبکه های اجتماعی مطرح در ایران بسیاری از کاربران رمزارز چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ علمی و معنوی دچار خسارت میشوند.
طرح صیانت و عقب افتادن ایران از تکنولوژی های بلاکچین، متاورس و وب3
بلاکچین باید روی اینترنت اجرا شود و بدون اینترنت آزاد و جهانی، بلاکچین هیچ ارزشی ندارد. همچنین وب 3 و متاورس که قصد دارند طعم شیرین تکنولوژی و اینترنت آزادتر و غیر متمرکز تر را برای بشر به ارمغان بیاورند.
در ایران اما مسئولان به دنبال محدود سازی اینترنت هستند. جدا از سرمایه گذاری و پول که فقط در بحث خرید و فروش و نگهداری رمزارزها گنجانده میشود، با اجرای طرح صیانت تکنولوژی بلاکچین و زیر مجموعه های آن که هدفشان چیزی جز تمرکززدایی و دادن اختیار هر چه بیشتر قدرت به مردم و جامعه نیست در ایران رنگ میبازد و ابتکارات و تفکرات دانشمندان ایرانی در این حوزه خاموش میشود که ضربه سختی بر پیکره علمی کشور است و باعث مهاجرت بیشتر نخبگان میشود.
اکنون به دلیل تحریم های ظالمانه جهانی بر علیه ایران، برنامه نویسان و توسعه دهندگان بلاکچین در داخل ایران نمیتوانند در پروژه های جهانی بلاکچین همکاری کنند و به جای اینکه مسئولان در تلاش برای از بین بردن و خنثی سازی تحریم های جهانی باشند تا نخبگان داخلی از این فرصت بهرمند شوند با اجرایی کردن طرح صیانت تنها روزنه امید را هم از بین میبرند.
جالب است بدانید که کشور های در حال توسعه مانند هند، پاکستان، امارات، ترکیه، اندونزی و مالزی و غیره در حال پیشرفت خیره کننده ای در حوزه بلاکچین هستند و گوی سبقت را سال ها پیش از ایران و متخصصان برنامه نویسش ربوده اند.
نماینده مجلس: کاربران رمزارز نگران طرح صیانت نباشند
اقتصاد آنلاین در خصوص طرح صیانت و مشکلاتی که برای کاربران رمزارز بوجود می آید با یکی از نمایندگان مجلس گفت و گویی انجام داده است.
مسلم صالحی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس و نماینده شهرستان اقلید، یکی از نمایندگان موافق برای بازگشت طرح صیانت به صحن مجلس است.
مسلم صالحی در مورد اینکه 12 میلیون ایرانی در حوزه رمزارز ها فعالیت دارند و به طرق مختلف در حال کسب درآمد از این فضا هستند و اگر طرح صیانت اجرا شود برای کاربران رمزارز چه اتفاقی میفتد اظهار کرد:
هدف اصلی نمایندگان مجلس از ارائه این طرح، ساماندهی فضای مجازی بوده و این ساماندهی قطعا به معنای محدودیت فضای مجازی نیست. از طرفی دغدغه کاربرانی که بر بستر اینترنت کسب و کارهایی را راه اندازی کرده اند، مطمئن باشند که کسب وکارهایی که از نهاد های ذی ربط مجوز قانونی داشته باشد، هیچگونه محدودیتی برای آنها ایجاد نخواهد شد.
صالحی ادامه داد: اگر قوانین مربوط به رمزارزها در کشور تدوین شود و فعالیت مردم در رمزارزها جنبه قانونی پیدا کند، قطعا قانون گذار و دولت وظیفه خود میدانند که بستر لازم برای رونق و شکوفایی این دسته از فعالیت ها را ایجاد کنند.
از طرفی کلیات طرح صیانت در کمسیون مشترک مجلس تصویب شد اما بنا به دلایل آیین نامه ای تصویب کلیات طرح لغو شد.
تمام تلاش نمایندگان مجلس این است که طرح با حساسیت ویژه ای بررسی شود که هیچگونه آسیبی به کسب و کارهای مبتنی بر اینترنت وارد نشود، به همین دلیل بالغ بر 170 نماینده خواستار بازگشت طرح به حالت عادی و سپس بررسی آن در کمیسون های مربوطه و سپس مطرح شدن آن در صحن مجلس شدند.
تمام مواد و تبصره های این طرح باید مورد کنکاش اساسی قرار گیرد و سپس برای نهایی شدن و تبدیل به قانون شدن به شورای نگهبان ارسال شود.
صالحی در مورد اینکه بسیاری از خدمات رمزارزها در طرح صیانت جزو خدمات پایه کاربردی خارجی محسوب میشوند و اگر این طرح تصویب شود برای کاربران ایجاد مشکلات زیادی میکند خاطرنشان کرد: بعید میدانیم که این طرح بخواهد فضا را بر فعالین حوزه رمزارز و بقیه کسب و کار ها تنگ کند.
خود ما هم تلاش خواهیم کرد که مواد و تبصره هایی که میتواند راه را برای فعالیت های قانونی افراد مسدود کند قطعا با آنها مخالفت خواهیم کرد و درصدد حذف آن بر خواهیم آمد.
سخن پایانی
روی سخن با مسئولین است، طبق داده های منتشر شده 12 میلیون ایرانی با سرمایه های ریز و درشت به امید کسب اندک سودی از بازار نوظهور و آینده دار کریپتو میخواهند مشکلات اقتصادی خود که ناشی از تورم سرسام آور است را جبران کنند. علاوه بر این، از طریق رمزارزها میتوان تحریم های ظالمانه غرب را خنثی کرد.
کسب و کار های متعددی در حوزه رمزارز در ایران شکل گرفته، توسعه دهندگان و برنامه نویسان زیادی در انتظار لغو تحریم ها نشسته اند تا به جامعه جهانی بلاکچین بپیوندند. همه اینها در گرو وجود یک اینترنت آزاد، پرسرعت و جهانی است. امیدواریم که نمایندگان محترم مجلس و مسئولان کشوری به این موضاعات توجه لازم را داشته باشند تا از اجرای طرحی که تماما باعث ضرر و زیان جبران ناپذیر برای کشور است جلوگیری کنند.