معاون ستاد توسعه فناوری زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با بیان اینکه تاکنون بیش از ۲۰۰ میلیون دوز واکسن خریداری شده است که ۵۰ میلیون دوز آن تولید داخل بوده است، گفت: باید ۸.۵ هزار میلیارد تومان به شرکت‌های تولید کننده پرداخت می‌شد، ولی از این میزان ۵.۵ هزار میلیارد تومان بدهی دولت به شرکت‌های تولیدکننده است، در حالی که کشور برای واردات، پیش پرداخت به شرکت‌های تولیدکننده خارجی پرداخت کرده است و برای پرداخت شرکت‌های داخلی، ۵.۵ هزار میلیارد تومان آن باقی محقق نشده است.
به گزارش سایت طلا ، دکتر علیرضا خاکدامن در نشست چالش‌های سیاست‌گذاری واکسن با بیان اینکه با شروع پاندمی کرونا، کشور سه برهه را پشت سر گذاشت، افزود: برهه اول از آنجایی که شرایط پیش رو برای کسی روشن نبود، اقدام به واردات واکسن شد که در آن زمان همکاری بین‌المللی ایران با کووکس خلاصه شده بود و به موازات آن موضوع تولید بومی واکسن و حمایت از تولید داخل مد نظر قرار گرفت و در این راستا چند شرکت واکسن ساز مورد حمایت قرار گرفتند.
وی برهه دوم دسترسی به واکسن را اشباع بازار جهانی از این محصول بیوتکنولوژی دانست و اظهار کرد: در این برهه با پیشران شدن کشورهای اروپایی، بازار جهانی از واکسن کرونا اشباع شد و در نتیجه کشورهای جهان با حجم زیادی از واکسن‌ها مواجه شدند، در ایران نیز در دولت قبل تصمیم گرفته شد که منابع جدی برای واردات واکسن در نظر گرفته شود.
خاکدامن اضافه کرد: برهه سوم که هم اکنون در آن قرار داریم، دوره "ضرر تولیدکنندگان داخلی" واکسن است که دلیل آن اتخاذ تصمیم گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های انجام شده است و هم اکنون به برنامه ریزی و تدابیری نیاز داریم که بتوانیم این دوران را بگذرانیم.
معاون ستاد توسعه زیست فناوری با اشاره به آمارهای کشور در این زمینه، یادآور شد: تاکنون بیش از ۲۰۰ میلیون دوز واکسن خریداری شده است که از این میزان ۲۵ درصد یعنی ۵۰ میلیون دوز آن تولید داخل بوده که باید ۸.۵ همت (هزار میلیارد تومان) به شرکت‌های تولیدکننده پرداخت می‌شد، ولی ۵.۵ "همت" (هزار میلیارد تومان) بدهی دولت به شرکت‌های تولیدکننده است.
وی اضافه کرد: این بدهی در حالی است که برای واردات باید پیش‌پرداخت به شرکت‌های تولیدکننده خارجی داده می‌شد، ولی برای پرداخت شرکت‌های داخلی، هنوز ۵.۵ هزار میلیارد تومان باقی آن محقق نشده است.
تولیداتی که روی دست نظام مانده است
خاکدامن، به حجم واکسن‌های کرونای تولید شده در کشور اشاره کرد و گفت: شرکت برکت ۶۰ میلیون دوز تولید کرده که تاکنون ۱۵ میلیون دوز آن از سوی این شرکت تحویل داده شده است. این میزان برای شرکت سینا ژن ۱۴ میلیون دوز بوده که تاکنون ۶ میلیون دوز آن را نتوانسته تحویل دهد.
معاون ستاد توسعه زیست فناوری، ادامه داد: همچنین انستیتوپاستور ۱۵ میلیون دوز تولید کرده که ۱۲ میلیون دوز آن را تحویل داده است و موسسه رازی ۵ میلیون دوز واکسن کرونا تحویل داده است.
به گفته وی شرکت پرسیس ژن به عنوان یکی از شرکت‌های تولید کننده واکسن کرونای نورا، ۵.۵ میلیون دوز تولید کرده و ۳ میلیون دوز آن را تحویل داده است.
وی میزان واکسن‌های کرونای تزریق شده به شهروندان ایرانی را ۱۵۰ میلیون دوز دانست و با تاکید بر اینکه ۵۰ میلیون دوز واکسن کرونا در انبارها موجود است، خاطر نشان کرد: علاوه بر آن ظرفیت‌های زیادی در شرکت‌های دولتی و خصوصی ایجاد شده و هنوز خریدی از آنها صورت نگرفته و زیاد شفاف نیست که وضعیت به چه شکل خواهد بود.
ظرفیت‌هایی که برای واکسن‌سازی ایجاد شد
معاون ستاد توسعه زیست فناوری به برخی از گلوگاه‌های تولید واکسن کرونا در کشور اشاره کرد و با تاکید بر اینکه ماموریت این ستاد ایجاد ظرفیت‌های توسعه فناوری در کشور است، گفت: در زمان شیوع کرونا، در معاونت علمی از واکسن‌هایی مبتنی بر پلتفرم‌های mRNA، وکتور ویروسی و نوترکسی حمایت شد و ما مشاهده کردیم که شرکت‌هایی که واکسن مبتنی بر پلتفرم mRNA تولید کرده‌اند، در کمتر از ۲ ماه توانستند برای سویه‌های جدید کرونا ویروس، واکسن تولید کنند. این امر نشان از ظرفیت بسیار بزرگ در این حوزه است.
وی ادامه داد: در دنیا شرکت‌هایی مانند مدرنا توانسته بر اساس این پلتفرم ۲۴ تا ۲۵ محصول مبتنی بر mRNA تولید کند و نشان می‌دهد که این پلتفرم یک ظرفیت فناورانه برای آینده است، ضمن آنکه نشان می‌دهد فناوری‌هایی که در این حوزه در کشور توسعه یافته، به چه میزان ناظر بر فناوری‌های آینده بوده است.
خاکدامن با تاکید بر اینکه اینها ظرفیت‌هایی است که در دوران پاندمی کرونا در کشور توسعه یافته است، افزود: در این مسیر اگر سیستم سرمایه‌گذاری باشد که بتواند محصولات داخلی را در تراز بین‌المللی قرار دهد و صادرات محصول داشته باشد، این سیستم می‌تواند از ظرفیت‌های بوجود آمده در کشور استفاده کند. این در حالی است که در دوران کرونا هر کدام از دستگاه‌ها کمیته عملیاتی تشکیل دادند و گاها برنامه‌ریزی‌های متناقض و مختلف ارائه می‌دادند.
وی به شتاب برخی از شرکت‌ها برای دریافت حمایت‌ها و تولید واکسن کرونا اشاره و خاطر نشان کرد: یادم می‌آید که در آن زمان به دعوت شرکت‌ها در محلی حاضر می‌شدم و با نشان دادن چند تیر آهن به ما می‌گفتند اینجا قرار است سوله تولید واکسن احداث شود و ما در معاونت علمی تذکر دادیم که نمی‌توان بر روی این شرکت‌ها برای تامین نیازها حسابی باز کرد.
خاکدامن با انتقاد نسبت به ارائه قول‌های بزرگ و عدم اجرای آنها، یادآور شد: وقتی قول‌های بزرگی داده می‌شود، ولی امکان اجرایی‌سازی آن فراهم نمی‌شود، اقدام به واردات نیازمندی‌ها می‌شود که در این صورت برنامه ریزی‌های انجام شده، به نابودی کشیده می‌شود. این موردی است که کمیته ملی ستاد کرونا باید درباره آن تصمیم گیری کند.
اکوسیستم معیوبی که در کرونا اصلاح شد
وی عدم بلوغ فناوران و نبود زیر ساخت های تحقیقاتی را از دیگر چالش‌های کشور در توسعه اکوسیستم نوآوری کشور عنوان کرد و ادامه داد: در پاندمی کرونا زیر ساختی که بتوان در آن بر روی ویروس تحقیقات انجام داد، وجود نداشت؛ ولی به تدریج این زیر ساخت در کشور ایجاد شد.
معاون ستاد توسعه زیست فناوری با بیان اینکه از سوی دیگر سرمایه گذاران با ادبیات سرمایه گذاری نا آشنا هستند، گفت: ما نتوانستیم ادبیات سرمایه گذاری را در ابعاد مختلف در کشور نهادینه کنیم و شاید بخشی از این چالش ناشی از عملکرد معاونت علمی باشد. ستاد زیست فناوری هر چند تلاش کرده پیشران فناوری باشد، ولی این فرهنگ را نهادینه نکرده است که شرکت‌ها برای توسعه نیاز به سرمایه‌گذاری دارند؛ از این رو سعی کردیم حضور سرمایه‌داران را در فعالیت‌های دانش بنیانی افزایش دهیم.
وی از راه اندازی PE (سرمایه خصوصی) خبر داد و یادآور شد: PV یک موضوع جا افتاده در دنیا است و ما این موضوع را راه اندازی کردیم و مبلغ ۳۵۰ میلیارد تومان را که عدد بزرگی نیست،برای راه اندازی صندوق PE بورسی اختصاص دادیم.
به گفته وی راه اندازی PE بورسی فرهنگ سرمایه‌گذاری را در کشور شکل می‌دهد و زمینه اصلاح بسیاری از ساختارهای سرمایه‌گذاری را فراهم خواهد کرد.
هموار کردن مسیر سرمایه‌گذاران در بیوتک
خاکدامن یادآور شد: یکی از مشکلات فعالان عرصه بیوتکنولوژی، موضوع قیمت‌گذاری است. در دنیا، صنعت واکسن‌سازی یک صنعتی با سود کم است؛ ضمن آنکه نسبت به دارو، الزامات سختگیرانه‌تری دارد ؛ چرا که دارو به فرد بیمار داده می‌شود، ولی واکسن قرار است به فرد سالم تزریق شود و همین امر موجب شده تا استانداردهای سختگیرانه‌ای برای واکسن ها وضع شود.
وی اضافه کرد: از این رو این الزامات سختگیرانه موجب شده که سوبسید بیشتری پرداخت شود و در این راستا در برخی از کشورها، واکسن‌سازی به یک صنعت دولتی تبدیل شده است.
خاکدامن ادامه داد: این در حالی است که در ایران وزارت بهداشت به انستیتو پاستور مبلغ ۱۰۰ میلیون دلار برای ساخت واکسن انسانی پرداخت کرد و یک واکسن تولید شد، ولی یکی از استارت‌آپ‌ها با دریافت ۲ میلیارد تومان واکسن‌های آنفلوآنزا، HPV و روتا و یک واکسن دیگر را به تولید رساند.
این مقام مسؤول تاکید کرد: در این صنعت که یک صنعت دولتی به شمار می‌رود، باید دولت تدابیر هوشمندانه‌ای اتخاذ کند تا سرمایه‌گذاری در این صنعت برای بخش خصوصی جذاب شود.
وی یکی از راهکارهای جذاب شدن سرمایه‌گذاری در این صنعت را قیمت‌گذاری عنوان کرد و افزود: برای این منظور ما بر اساس مصوبه‌ای اعلام کردیم اگر شرکتی بتواند الزامات لازم را پاس کند، محصولات آنها ۷۰ درصد قیمت نمونه خارجی قیمت‌گذاری خواهد شد. این مصوبه باعث شد که برخی از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی ترغیب شوند که وارد سرمایه‌گذاری در حوزه بیوتکنولوژی شوند.