طلسم حجم معاملات سکه آتی شکسته نشد

در این هفته بورس کالای ایران، باز هم از تلاش برای بازگرداندن معامله گران به تابلوی معاملات سکه آتی فروگذار نکرد و با کم کردن میزان وجه تضمین اولیه و اضافی، در چند مرحله، سعی کرد تا با افزایش حجم معاملات، باعث رونق مجدد در این بازار شود؛ تلاشی که اگرچه باید معامله گران این بازار را برای ایجاد موقعیت‌های جدید ترغیب کند، اما نتوانست تا حدی که مورد انتظار بود، فعالان بازار آتی سکه را جذب این بازار کند.
نکته قابل توجه دیگر در این بازار در هفته گذشته این بود که نوسانات قیمتی تمام سررسیدها، در طول هفته به طور مداوم از مثبت به منفی و برعکس تغییر جهت می‌داد تا در نهایت (در بیشتر روزهای معاملاتی) با ثبت کاهش قیمت به کار خود پایان دهد؛ البته این روند تنها در روز پنج شنبه تا حدودی تغییر کرد؛ چراکه در این روز از ابتدا تا انتهای معاملات، میل بازار به افزایش قیمت‌ها مشهود بود. (لازم به ذکر است که همان طور که در جدول همراه قابل مشاهده است، دامنه تغییرات در اغلب موارد به غیر از روز شنبه، در محدوده زیر یک درصد نوسان کرده است).
از آنجا که پیش از تعطیلی بازارهای بین‌المللی در جمعه دو هفته قبل (14 تیر) بهای جهانی طلا در پی انتشار گزارش‌های مثبت از وضعیت بازار کار آمریکا در ماه ژوئن، بیش از 30 دلار کاهش یافت، پیش‌بینی سرمایه‌گذاران این بازار برای هفته گذشته، ادامه روند کاهشی قیمت‌ها بود؛ اما با شروع هفته کاری بازارهای جهانی در روز دوشنبه، اونس طلا با افزایش قیمت روبه‌رو شد. در ابتدای هفته گذشته، بهای سکه و طلا در بازارهای داخلی به تبع ریزش اونس طلا، با کاهش قیمت روبه‌رو شده بود.
در همین حال، بازار قراردادهای آتی سکه طلا روز شنبه میزبان یک سررسید جدید به عنوان سررسید چهارم بود. در این روز و قبل از شروع معاملات پیش‌بینی می‌شد که این بازار با ریزش‌های صورت گرفته در بازار نقدی، از قیمت سکه‌های خود بکاهد. دلیل دومی هم برای این انتظار وجود داشت که آن هم طرح جدید کنگره آمریکا برای کاهش و رفع تحریم‌ها علیه ایران بود که برای اولین بار مطرح می‌شد و به تداوم روند امیدواری به آینده اقتصادی کشور در بین فعالان این حوزه، دامن می‌زد. در نهایت پیش‌بینی‌ها صحیح از آب درآمد و با آغاز معاملات روز شنبه، سکه‌های سه سررسید تیر، مرداد و شهریور با کاهش قیمت و سکه تازه وارد مهرماه با افزایش قیمت نسبت به بهای کشف شده آن، آغاز به کار کردند. این در حالی بود که در ساعت ابتدایی، سه سررسید قدیمی‌تر، با ریزش نزدیک به 3 درصد روبه‌رو شدند. با وجود اینکه در این روز سررسید چهارم وارد این بازار شده و از میزان وجه تضمین برای دومین بار در یک ماه اخیر نیز کاسته شد، حجم کل معاملات به 3816 معامله رسید که در مقایسه با برخی روزهای دو هفته گذشته بسیار اندک بود.
از دیگر سو طی هفته گذشته، بازارهای طلا، سکه و ارز خود را با تغییرات اونس طلا هماهنگ کردند و بهای دلار در این میان، از بیشترین ثبات برخوردار بود. نوسانات بازار قراردادهای آتی سکه بورس کالا نیز در دو هفته گذشته با این تغییرات هم جهت بود. در همین حال روز یکشنبه نیز بازار تهران از بهای سکه و طلای خود کاست و بازار قراردادهای آتی سکه نیز از همین روند تبعیت کرد.
دوشنبه گذشته، با افزایش بهای اونس، بر قیمت سکه و طلای بازار تهران نیز افزوده شد. در این روز بهای دلار در بازار آزاد - که مدتی است شاهد نوسانات اندک است - صعود کمی را تجربه کرد. بازار معاملات آتی سکه بورس کالا نیز روز دوشنبه با افزایش اندک قیمت در هر چهار سررسید آغاز به کار کرد؛ اما در میانه معاملات به طور مداوم دامنه تغییرات از مثبت به منفی و برعکس در نوسان بود. محدود بودن نوسانات این بازار یکی از دلایل پایین بودن حجم معاملات عنوان می‌شود. زمانی که یک سرررسید به عنوان یک موقعیت سرمایه‌گذاری جدید و ثابت (همچون سررسید مهرماه) به این بازار اضافه می‌شود، بسته به جذابیت و زمان بازگشایی آن سررسید، دو امکان وجود دارد، یکی اینکه حجمی که به طور مثال به سررسید نزدیک‌تر اختصاص داشته است، به سررسید جدید منتقل ‌شود یا اینکه برخی فعالان ترجیح دهند برای سررسید تازه‌وارد، موقعیت‌های جدید ایجاد کنند. با توجه به اینکه با ورود سررسید مهر، شاهد افزایش چندانی در حجم معاملات نبودیم، این طور به نظر می‌رسد که این حجم از سایر سررسیدها به سررسید مهر منتقل شده است.
روز سه شنبه گذشته، بهای دلار در بازار آزاد ریزش اندکی را به خود دید که این مساله، اثر افزایش قیمت اونس طلا در این روز - به دنبال افزایش تقاضا از سوی چین برای این فلز - را تا حدودی خنثی کرد و موجب شد تا قیمت‌ها در بازار سکه و طلای تهران، نوسان چندانی نداشته باشد. این در حالی بود که بازار قراردادهای آتی سکه با افزایش قیمت در هر چهار سررسید کار خود را آغاز کرد که البته این افزایش باز هم در محدوده زیر یک درصد دنبال شد. در این روز باز هم خبر از کاهش وجه تضمین اولیه بازار معاملات آتی به گوش رسید. این برای چهارمین بار طی دو هفته گذشته بود که بورس کالا از میزان وجه تضمین کم می‌کرد.
از سوی دیگر پس از اضافه شدن سررسید مهرماه به این بازار در روز شنبه هفته گذشته، طی اطلاعیه‌ای از سوی بورس کالا اعلام شد که ﻗﺮارداد آتی ﺳﻜﻪ ﻃﻼ، ﺗﺤﻮﻳﻞ آﺑﺎن ﻣﺎه 1392 نیز از امروز (شنبه 22 تیر ماه) راه‌اﻧﺪازی ﺷﺪه و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. اضافه شدن سررسیدهای دورتر که لازمه بازارهای آتی است، کاملا منطقی است؛ اما این در حالی است که در هیچ کدام از بورس‌های مشابه دنیا، سررسیدهای یک ماهه وجود ندارد، بلکه معاملات سکه در بازارهای آتی بر روی سررسیدهای دو ماهه صورت می‌گیرد؛ چراکه فلسفه بازارهای آتی، پوشش ریسک است که این پوشش ریسک در مدت زمان معنا پیدا می‌کند. زمانی که سررسیدها یک ماهه هستند، بازیگران این بازار در 5 ماه (با ورود سررسید آبان ماه) تقسیم می‌شوند؛ در حالی که اگر سررسیدها 2 ماهه بودند، میزان نقدشوندگی این دو ماه بالا می‌رفت؛ اما در شرایط فعلی، نقدشوندگی تمام سررسیدها کاهش یافته است که این مساله موجب کاسته شدن از تعداد فعالان این بازار می‌شود.
روز سه شنبه گذشته پس از گذشت ساعتی از شروع معاملات در این بازار، تمام سررسیدها با کاهش قیمت روبه‌رو شدند. حجم معاملات در سررسیدهای مختلف نیز در این روز افزایش چندانی را که مورد انتظار بود به خود ندید؛ به طوری که سکه سررسید تیرماه با گذشت بیش از 2 ساعت از شروع معاملات، تنها شاهد کمتر از 70 معامله بود که این رقم در پایان روز به کمتر از 200 معامله رسید.
چهارشنبه گذشته روزی بود که کاهش وجه تضمین (برای چهارمین بار در یک ماه گذشته) در بازار آتی سکه اعمال شد. در این روز و با آغاز ماه مبارک رمضان که معمولا موجب کاهش حجم معاملات در بازارهای نقدی طلا و سکه می‌شود و در پی کاهش بهای اونس طلا، بازارهای داخلی از قیمت سکه و طلای خود کاستند و بهای دلار در بازار آزاد نیز افت کرد. بازار قراردادهای آتی سکه طلا نیز روز چهارشنبه شاهد کاهش قیمت سکه‌های خود بود.
پس از اینکه از وجه تضمین اضافی معاملات آتی سکه در تاریخ 27 خرداد ماه به میزان یک میلیون و 500 هزار تومان کاسته شد و پس از آن در 4 مرحله، میزان وجه تضمین اولیه نیز کاهش یافت، بورس کالای ایران روز پنج شنبه گذشته طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻌﺎﻣﻼتی روز پنج شنبه ﻣﻮرخ 20/04/1392 مبلغ 10 میلیون ریال از باقیمانده وﺟﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ اﺿﺎفی اﻋﻼم ﺷﺪه در اﻃﻼﻋﻴـﻪ ﺷـﻤﺎره 5192 /م ح ﻣـﻮرخ 18/07/1391 آزاد می‌شود؛ بنابراین از آﻏﺎز ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻌﺎﻣﻼتی روز ﺷﻨﺒﻪ ﻣﻮرخ 22/04/1392 وﺟﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮای ﻫﺮ ﻗﺮارداد ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ وﺟﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ اوﻟﻴﻪ، ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﺒﻠﻎ 36 میلیون ریال خواهد بود.
به نظر می‌رسد مشوق‌هایی که طی یک ماه گذشته از سوی بورس کالا برای رونق معاملات بازار آتی سکه در نظر گرفته شده است، هنوز نتوانسته معامله‌گران را برای خرید ترغیب کند؛ البته این در حالی است که مسوولان این بورس معتقدند که حجم معاملات به طور میانگین در ماه اخیر نسبت به دو ماه گذشته افزایش را نشان می‌دهد و یکی از دلایل این امر را بالا رفتن تعداد موقعیت‌های باز در این مدت می‌دانند. چند نکته در مورد دلیل بالا نرفتن حجم معاملات روزانه در این بازار متصور است. اول اینکه از آنجا که بورس اوراق بهادار روزهای طلایی خود را می‌گذراند، بسیاری از سرمایه‌ها از بازارهای موازی به سوی این بازار نقل مکان کرده‌اند و سرمایه‌گذاران دلیلی برای آوردن سرمایه‌های خود به بازار آتی سکه آن هم در شرایطی که این بازار شاهد نوسانات بسیار اندکی است، نمی‌بینند. از سوی دیگر معامله گران این بازار نیز پیش‌بینی‌های خود را از روند قیمت جهانی اونس طلا، سکه و طلای داخلی کاهش داده‌اند و انتظار صعود چندانی برای انواع طلا و همچنین بهای دلار ندارند؛ اما این در شرایطی است که روز چهارشنبه رییس فدرال رزرو از ادامه سیاست تسهیل پولی این بانک خبر داد که این امر می‌تواند به بهبود موقعیت طلا در بازارهای بین‌المللی و افزایش قیمت آن منجر شود.
به هر روی به نظر نمی آید که بازار قراردادهای آتی سکه در روزهای آینده از روند فعلی خود فاصله چندانی بگیرد، مخصوصا که به طور کلی در ماه مبارک رمضان نیز بازارهای نقدی در رکود نسبی به سر می‌برند و این مساله تاثیر خود را بر معاملات آتی سکه نیز خواهد گذاشت.