اگر به تازگی واژه‌هایی مانند مقاطع فولادی، ورق، ورق سیاه، ورق گالوانیزه، ورق روغنی، ورق گرم، ورق سرد و ... به گوشتان خورده؛ حتماً سردرگم می‌شوید. تفاوت ورق سیاه و روغنی چیست؟ منظور از ورق‌های سرد و گرم چیست؟ و ده‌ها سؤال که جواب دادن به آن‌ها کار چندان سختی نیز نیست. در صنایع گاه با کلماتی مواجه‌اید که چندان بار علمی ندارند و تنها به دلیل ایجاد تفاوت بین محصولات و یا عادت استفاده می‌شوند. برای مثال در انگلیسی به فولاد، استیل (STEEL) گفته می‌شود اما در ایران به فولاد زنگ‌نزن استیل می‌گوییم. فولاد ضدزنگ در دنیا استنلس استیل نام دارد. ورق سیاه نیز به دلیل رنگ سیاه خود به این نام خوانده می شود و ورق روغنی به دلیل روغنی که در حین تولید به غلتک نورد اضافه می‌شود، به این نام شناخته شده است. ما را همراهی کنید تا در این مقاله به شناخت ورق سیاه و روغنی پرداخته و تفاوت این دو را بررسی نماییم.
همه چیز درباره ساخت ورق سیاه
ورق سیاه از جمله مقاطع فولادی پایه است و از جمله ورق‌های سنگین به شمار می‌آید. برای تولید ورق سیاه ابتدا شمش فولاد با ترکیبات خاصی در کوره‌هایی با دمای بیش 900 درجه سانتی‌گراد گرما می‌بیند. این فرایند باعث تبلور مجدد کریستال‌های فلز می‌شود. در ادامه تختال‌های فولاد از دستگاه نور و تحت فشار عبور داده می‌شوند. این فرایند باعث شکسته شدن کریستال‌ها و دوباره چفت شدن آن‌ها در هم می شود. این فرایند هم ضخامت تختال‌های فولادی را کاهش می‌دهد و هم مقاومت آن‌ها را در برابر خمش و کشش افزایش می‌دهد. این تختال‌ها در محیط نگهداری می‌شوند تا دمای آن‌ها به دمای محیط برسد.
میزان گرمایی که در ابتدا به شمش‌های فولاد داده می شود ممکن است تا 1200 درجه برسد. این گرما تا میزانی اضافه می‌شود که لایه اکسید شده روی فولاد چندان ضخیم نشود. لایه اکسید شده روی سطح ورق آن را به رنگ سیاه و مات در می‌آورد؛ و همین امر باعث شده که این مقطع فولادی با نام ورق سیاه نامگذاری شود.
انواع ورق سیاه
ورق سیاه در استانداردهای متنوعی تولید می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها شامل ST37 و ST52 می‌شود. این دو ورق به دلیل وجود ترکیبات شیمیایی متفاوت در زمان ساخت نسبت به فشار وارد شده مقاومت‌های متفاوتی دارند. میزان مقاومت ST52 در برابر فشار بیشتر بوده اما قابلیت جوش‌پذیری ST37 بیشتر است. از دیگر انواع ورق سیاه باید به ورق ck45 اشاره کرد که از جمله ورق‌های ضد سایش به شمار می‌آید.
همه چیز درباره ساخت ورق روغنی
مواد اولیه ساخت ورق روغنی، همان ورق سیاه است. بله! با اینکه تفاوت ورق سیاه و روغنی بسیار زیاد است؛ اما برای ساخت ورق روغنی، از ورق سیاه استفاده می‌شود. برای ساخت این ورق ابتدا ورق سیاه اسید شویی شده و تمامی اکسید آهن موجود در لایه سطحی آن از بین می‌رود. سپس برای ورود به مرحله نورد سرد آماده‌سازی می شود.
مرحله نورد سرد بسیار مهم است و در آن ورق سیاه مجدداً در دمای بیش از 200 درجه سانتی‌گراد گرم می‌شود. این موضوع باعث تبلور مجدد کریستال‌ها می‌گردد. در ادامه ورق گرم شده از بین غلتک‌ها عبور داده می‌شود تا در اثر فشار کریستال‌های شکسته شده در هم چفت شوند و ضخامت ورق کاهش یابد.
مرحله بعدی ساخت ورق روغنی، آنیل‌کاری است. در این مرحله است که فولاد حالت انعطاف‌پذیری بیشتری پیدا می‌کند. آخرین مرحله مربوط به مرحله پرداخت می شود که در آن یک نورد سرد سطحی با دمای پایین، سطح ورق پرداخت شده و یکنواخت و صاف می شود.
انواع ورق روغنی
اولاً ورق های روغنی را در سه استاندارد رایج می‌توان سفارش داد.
ورق روغنی St12: این ورق از لحاظ کششی به ورق معمولی معروف است و بیشتر از دیگر انواع ورق روغنی در صنایع کاربرد دارد.
ورق روغنی St13: این ورق نیمه کششی است و در سازه‌های صنعتی و غیر صنعتی کاربرد دارد.
ورق روغنی St14: ورق روغنی فوق کششی که در صنایع خودروسازی بیشتر استفاده می شود.
ورق روغنی Ek2: ورق روغنی لعاب پذیر که برای ساخت اجاق گازها از آن استفاده می شود.
مقایسه ورق سیاه و روغنی
تفاوت ورق سیاه و روغنی از ابعاد مختلف باعث شده که از این دو مقطع فولادی در جایگاه کاملا متفاوت استفاده شود. این دو محصول به جز اینکه مقطع فولادی هستند و این فولاد است که پایه و اساس ساخت آن‌ها است هیچ شباهت دیگری با هم ندارد. در ادامه بیشتر با تفاوت از ابعاد مختلف آشنا خواهید شد:
تفاوت ورق سیاه و روغنی از نظر ساخت
قبلاً کاملا در مورد نحوه ساخت ورق روغنی و سیاه صحبت کردیم. ورق سیاه پروسه ساخت ساده‌ای دارد و بعد از گذراندن فرایند نورد گرم آماده استفاده است. ورق روغنی اما فرایند پیچیده‌تری را پست سر می‌گذارد و دلیل این امر از بین بردن معایب و مشکلاتی است که ورق سیاه دارد. برای صاف کردن، براق کردن و از بین بردن ایرادات لایه رویی ورق سیاه، پروسه روغن‌کاری و پرداخت انجام می‌شود.
تفاوت در ابعاد ورق سیاه و روغنی
از دیگر فاکتورهای مهم در زمان خرید ورق سیاه، ابعاد آن است. ضخامت ورق سیاه بین 1.5 تا 200 میلی‌متر متفاوت است و عرض آن از 1 تا 2.5 متر ساخته می‌شود.
اما ورق روغنی با ضخامتی ما بین 0.5 تا 1.25 میلی‌متر تولید شده و عرض آن نیز بیشتر از 2.5 متر نخواهد بود.
با توجه به اطلاعات داده شده می‌توان تشخیص داد که ضخامت ورق روغنی بسیار کمتر از ضخامت ورق سیاه است.
تفاوت ورق روغن و سیاه در کیفیت ورق
اگر بخواهیم تفاوت ورق سیاه و روغنی را از نظر کیفیت بررسی کنیم باید به دو نکته توجه داشته باشیم:
اگر کیفیت را در معنی مقاومت محصول بررسی کنیم، ورق سیاه به دلیل داشتن میزان کربن بیشتر مقاومت بیشتری در شرایط خمش و کشش دارد. البته ضخامت بالای این محصول نیز بی‌تأثیر نیست؛ اما ورق روغنی به دلیل گذراندن مرحله انیلینگ بسیار انعطاف‌پذیر شده و کربن خود را از دست داده است. از این رو در شرایطی که مقاومت مهم باشد ورق سیاه با کیفیت‌تر است.
اگر کیفیت را در معنی زیبایی ظاهری در نظر بگیرید، ورق روغنی سطح بسیار یکنواخت، صاف و شفافی دارد. این در حالی است که ورق سیاه به دلیل وجود اکسیداسیون سطحی، دارای حفره‌ها شکاف‌های بسیار ریزی است که زیبایی محصول را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این مشکلات کیفیت ورق سیاه را می‌کاهد و استفاده از آن را برای مصارف همچون ساخت لوازم خانگی محدود می‌کند. پس اگر کیفیت ورق را در زیبایی ظاهری آن بدانید ورق روغنی گزینه بهتری خواهد بود.
تفاوت در کارکرد ورق روغنی و سیاه
از ورق سیاه در صنایع بزرگ و سنگینی همچون ساخت پل، ریل، ساختمان‌سازی، ساخت ماشین‌آلات سنگین، تانکرسازی و مخازن و لوله‌های نفتی و ... استفاده می‌شود. در واقع در صنایع هر جا نیاز به ورق‌هایی با ضخامت بالا، مقاومت بالای خمشی و کششی و قابلیت جوش‌پذیری بالا احساس شد، گونه‌ای از ورق سیاه را به خدمت می‌گیرند. حال بسته به فشار و باری که روی ورق سوار می‌شود بهترین نوع انتخاب شده و خریداری می‌گردد.
اما ورق روغنی کاربردی کاملا متفاوت دارد. از آنجایی که مقاومت ورق روغنی در برابر عوامل محیطی بیشتر از ورق سیاه است از آن برای تولید لوازم خانگی، ساخت مبلمان خانگی و اداری، انواع قفسه، مخازن فلزی، پانل‌های غیرقابل انعطاف، خودروسازی و ... استفاده می‌شود.
تفاوت در ویژگی‌های ورق روغنی و سیاه
ویژگی‌های فیزیکی این ورق‌ها باعث به وجود آمدن ویژگی‌های منحصر به فرد در آن‌ها می‌شود. به عنوان مثال ورق سیاه جوش‌پذیری بهتری نسبت به ورق روغنی دارد، اما اگر قرار به رنگ کردن باشد، بهترین گزینه پیش رو ورق روغنی است. به صورت کلی ورق روغنی قابلیت رنگ‌پذیری بالایی در مقایسه با دیگر انواع ورق دارد.
تفاوت در وزن ورق روغنی و سیاه
از مهم‌ترین تفاوت ورق سیاه و روغنی وزن آن‌ها است. به عبارتی ورق‌ها اغلب با واحد کیلوگرم خرید و فروش می‌شوند. از این رو دانستن وزن ورق‌ها می‌تواند در تخمین میزان طول یا ضخامت آن‌ها مؤثر باشد. فرمول محاسبه وزن ورق‌ها به شکل زیر است:
1000/ (7.86 × ضخامت ورق (mm)× عرض ورق (m)× طول ورق (m)) = وزن ورق فولادی (Kg)
به صورت کلی به دلیل پایین بودن ضخامت ورق روغنی می‌توان گفت که وزن ورق روغنی کمتر از ورق سیاه است.
تفاوت در تولیدکنندگان ورق سیاه و روغنی
در ایران کارخانه‌های تولیدکننده فولاد زیادی فعالیت می‌کند و بیشترین نیاز مصارف داخلی از این کارخانه‌ها تامین می‌شود. از جمله شرکت‌هایی که در ایران ورق سیاه تولید می‌کنند می‌توان به مجتمع فولاد مبارکه اصفهان، گیلان قطعات، ورق کاویان و فولاد اکسین اشاره کرد. ورق روغنی نیز در کارخانه‌های فولاد مبارکه اصفهان، فولاد غرب و هفت الماس تولید می‌شود.
تفاوت قیمت ورق روغنی و سیاه
اما مهم‌ترین تفاوت برای سرمایه‌گذاران صنعت فولاد، قیمت ورق‌ها است. ورق سیاه به دلایل مختلف در وزن ثابت، ارزان‌تر از قیمت ورق روغنی است. ورق روغنی پروسه تولید سختی دارد و این در حالی است که ورق سیاه بدون نیاز به پرداخت و گذراندن مرحله آنیل به فروش می‌رسد.
کلام آخر
ورق روغنی و سیاه از جمله پرکاربردترین ورق‌های استفاده شده در صنایع است. تفاوت ورق سیاه و روغنی از نظر ابعاد، کیفیت، قیمت، کاربرد و ... بررسی شد. در صورت تمایل به خرید ورق سیاه و روغنی می‌توانید به وب سایت iromart.com مراجعه کنید. در هر صورت تمایل به استعلام قیمت ورق روغنی و انواع مختلف می‌توانید با شماره تلفن 02145306 تماس حاصل نمایید. کارشناسان آیرومارت آماده ارائه مشاوره به شما هستند. از جمله خدمات این مجموعه به فروش مقاطع فولادی به صورت اعتباری، برشکاری، خمکاری و ... اشاره کنیم.