نبود جذابيت در توليد و بحـرانهاي‌ طـلا در اقتصـاد ايـران

از سوی دیگر طلا در سایر کشورهای جهان پایین می‌آید اما در کشور ما نه تنها پایین نمی‌آید بلکه بالاتر هم می‌رود! اقتصاددانان، صاحب نظران و دولتمردان هر کدام دلایل خاص خودشان را دارند اما در نهایت هیچکدام به درستی نمی‌دانند چرا چنین است.

فرضیه توطئه احمدی‌نژاد در بازار طلا

با نگاهی به روند رو به رشد قیمت طلا، متوجه می‌شویم که قیمت انواع سکه طلا از دی ماه 1390 به صورت روزانه در حال افزایش بود و این روند به جایی رسید که برای اولین بار در تاریخ کشورمان، سکه از مرز یک میلیون تومان گذشت. اما دولتمردان که متهم به ناکارآمدی شده بودند، به جای آنکه در فکر حل ریشه‌ای مشکلات باشند، به دستاویز همیشگی یعنی فرضیه توطئه متوسل شدند و محمود احمدی‌نژاد در مقام رییس دولت دهم، وظیفه اصلی رسانه‌ها یعنی اطلاع رسانی را، «بازی زشت» و «خیانت» نامگذاری کرد و گفت: روز تعطیل و شهادت پیامبر عظیم‌الشان اسلام، اس‌‌ام‌‌اس‌ها، خبرگزاری‌ها و رسانه‌های عمومی لحظه‌ای خبر می‌دادند که قیمت سکه و ارز فلان قدر شده است. یک بازی زشت، اقتصادی – سیاسی و رسانه‌ای شد که به نظر من خیانت بود.

نقدینگی مردم در بازار طلا

اما با گذشت چندین ماه از آشفته بازاری که در برابر سیاست‌های دولت مقاومت می‌کرد، رئیس کل بانک مرکزی گویی که کشف بزرگی کرده باشد، اعتراف کرد که هیچ عامل خاصی در بازار دخالت نداشته و تنها عامل این بوده که مردم تمایل داشته اند بخشی از نقدینگی خود را به سمت طلا که ارزش ذاتی دارد، ببرند.

محمود بهمنی با یادآوری اینکه قیمت جهانی طلا پایین می‌آید، اما قیمت طلا در کشور بالا رفته است می‌گوید: فکر کردیم چه عاملی می‌تواند این عامل را بالا ببرد. بررسی کردیم دیدیم عامل خاصی در این رابطه دخالت ندارد و مردم می‌خواهند مقداری از نقدینگی خود را به سمت طلا سوق دهند. بلافاصله ما آمدیم پیش فروش را مطرح کردیم و در سال گذشته 9 میلیون و 600 هزار قطعه سکه پیش فروش کردیم و 57 هزار میلیارد تومان نقدینگی را از جامعه جمع و به سمت تولید هدایت کردیم.


نبود جذابیت در تولید

یکی از مهمترین دلایل رشد یک باره قیمتها در بخشی از اقتصاد، نگرانی مردم به دلیل از دست رفتن ارزش پولی است. هنگامی‌ که تولید در بخشهای کشاورزی و صنعت، زمینه‌های لازم برای جذب نقدینگی را نداشته باشد و از سوی دیگر سیستم بانکی نیز جذابیت خود را برای سوددهی به سرمایه‌گذاران از دست بدهد و بورس نیز نتواند نقدینگی‌ها را به سمت خود جلب کند و گرانی در همه زمینه‌ها نیز روز افزون باشد، مردم نگران از دست رفتن ارزش پولی می‌شوند که نمی‌دانند با آن چه کار کنند. در این صورت طبیعی است که سرمایه‌های خرد و کلان مردم به سمت بازارهای حاشیه‌ای هدایت می‌شود و این نقدینگی یک روز بازار خرید و فروش سیم کارت را داغ می‌کند، روز دیگر در بخش مسکن متورم می‌شود، چندی بازار دلار را به چالش می‌کشد و گاهی نیز به سوی بازار سکه و طلا سرازیر می‌شود تا اوضاع کشور هر روز در یک بخش آشفته باشد و این بحرانها هیچ ربطی به پیامک فلان خبرگزاری، تیتر فلان روزنامه یا اقدام فلان نهاد ندارد بلکه روالی است که از یک منطق اقتصادی تبعیت می‌کند اگر چه تجربه ثابت کرده سوءمدیریت باعث بحران اقتصادی شده اما باز هم مسوولان به حاشیه می‌روند و حمید بقایی هنگامی‌که از سوی خبرگزاری فارس به یک موردی متهم می‌شود، برای آنکه آن اتهام را به سوی دیگری هدایت کند به سابقه اخبار کذب سایت فارس طی چند ماه گذشته اشاره کرده و می‌گوید: این سایت طی چند ماه گذشته با انتشار اخبار دروغ ، سبب گران شدن قیمت سکه و طلا در بازار شد و اکنون بار دیگر اخبار دروغی را منتشر کرده است. اگر چه بعد از این ادعاها، سایت‌هایی که در مورد قیمت طلا و ارز به صورت لحظه ای اطلاع رسانی می‌کردند فیلتر کرده یا به آنها تذکر دادند که قیمت‌ها را اعلام نکنند، اما شاهد هستیم که این رفتارها نیز مفید فایده نبود و همچنان قیمت‌ها بالاتر رفت.


تقویت فرضیه توطئه به جای مدیریت
اگر چه صاحب نظران و نمایندگان مردم از مدیریت غلط دولت دهم ابراز نگرانی می‌کردند اما محمود احمدی نژاد یک بار دیگر به فرضیه توطئه دامن زد و این بار در جمع مردم مشهد از برخی تلاش‌ها برای جلوگیری از اجرای موفق قانون هدفمندی یارانه‌ها خبر می‌دهد. وی که در جریان سفرهای استانی به البرز و هرمزگان، فرضیه توطئه علیه دولتش را مطرح کرده بود، برای اولین بار در شهر مشهد به غفلت دستگاه اطلاعاتی در مواجهه با این موضوع اشاره کرد.

احمدی‌نژاد با اشاره به هدفمند کردن یارانه‌ها می‌گوید: آنها هرگز نخواسته و نمی‌خواهند اجازه دهند شیرینی حاصل از اجرای این طرح بزرگ در کام ملت بنشیند و درصدد انتقام گرفتن از عظمت، همبستگی و هوشمندی مردم برآمده‌اند. این عده از سویی به ایجاد اخلال در بازار پرداختند تا با بالا رفتن قیمت برخی کالاها در بازار نابسامانی ایجاد شود و از سوی دیگر بتوانند به بهانه این اخلال‌ها و نابسامانی‌ها، اقدام بزرگ، ارزشمند و موفق دولت و ملت را زیر سوال ببرند.

وی که از همان ابتدای دولت نهم از در دست داشتن لیست مفسدان اقتصادی خبر داده بود، بدون آنکه نامی‌ از اخلالگران ببرد، باز هم تاکید می‌کند:‌ این عده با شایعه پراکنی و انتشار اخبار دروغ و با کمک بیگانگان و برخی عناصر داخلی در بازار ارز و سکه اخلال ایجاد کردندو با شیطنتی بسیار موذیانه و با کمک و پشتیبانی بیگانگان، بازار ارز و طلا را به هم ریختند.

رییس دولت دهم اخلال در بازار ارز و طلا را حاصل یک توطئه مشترک داخلی و خارجی دانسته و می‌گوید: دولت درصدد است با برخورد قاطعانه با این توطئه،‌ به گونه‌ای رفتار کند تا فشاری متوجه ملت نشود.

احمدی نژاد برخورد قاطعانه با اخلالگران سکه و ارز را نیازمند اطلاعات دقیق و جزیی می‌داند که می‌بایست در زمان مناسب در اختیار دولت قرار بگیرد و می‌گوید: متاسفانه در این زمینه دست دولت خالی بود، چرا که با وجود حضور تعداد زیادی عناصر اطلاعاتی هوشمند در کشور، بدخواهان در مقدمه و ابتدای توطئه خود با طراحی موضوعاتی فرعی، کذب و دروغین، ذهن و اندیشه عناصر اطلاعاتی کشور را به مسائل ساختگی معطوف کرده و غفلتی ایجاد کردند تا توطئه خود را اجرا کنند.

مافیای طلا که از شکار ریگی سخت‌تر نبود

یک عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با انتقاد از سخنان رییس دولت دهم می‌گوید: این چه حرفی است که رییس جمهور ادعا می‌کند چند دلال بازارهای کشور را بر هم ریخته اند و اقتصاد کشور را به چالش کشیده‌اند؟ سوال ما از رییس‌جمهور این است که آیا دستگیری چند دلال سکه و ارز از دستگیری ریگی در آسمان سخت‌تر است؟

ایرج ندیمی‌ با اشاره به بازار غیرمنطقی در کشورمان می‌گوید: همه چیز باید تابع عرضه و تقاضا باشد اما در ایران شرایط به نوعی دیگر است. امروزه شاهد سقوط قیمت جهانی طلا و افزایش قیمت در بازارهای داخلی هستیم و این نشان می‌دهد که ایران با کشورهای دیگر تفاوت دارد. وی خرید طلا در ایران را به شکل معاملات رایج جهانی نمی‌داند و می‌گوید: مردم طلا را در ایران می‌خرند تا بعدها سود کنند.

نماینده لاهیجان با پذیرفتن اینکه در بازار طلا هم مانند بازار ارز، چند نفر دلال اصلی هستند می‌گوید: دستگاه‌های قضایی، امنیتی و دولتی باید همانطور که در بحث ارز ورود کردند، در بحث طلا نیز ورود کنند.

وی علت اصلی گرانی طلا را، دلالان و مافیایی می‌داند که با عملکرد خود مانع ایجاد ارزش افزوده برای کشور می‌شوند و می‌گوید: مگر اینها چه کسانی هستند که دولت نمی‌تواند سراغ آنها برود؟

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با طرح این پرسش که چرا این مافیا به خود اجازه می‌دهند علیرغم کاهش قیمت جهانی طلا، همچنان قیمت را بالا نگه دارند می‌گوید: خرید، فروش و سود طلا در همه جای دنیا تعریف مشخصی دارد، اما فاصله سنگینی بین قیمت خرید و فروش طلا در ایران وجود دارد.

وی با اشاره به زیاده خواهی فروشندگان طلا می‌گوید: به راستی فعالان بازار طلا چقدر سود می‌خواهند؟

ندیمی‌ با ابراز تاسف از اینکه در مورد سود معقول خرید و فروش طلا از استانداردهای جهانی پیروی نمی‌کنیم می‌گوید: دولت و مجلس باید در این زمینه ورود جدی کنند. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با تاکید بر اینکه دولت باید در اداره بازار طلا نقش موثری داشته باشد می‌گوید: دولت نمی‌تواند بی تفاوت و تماشاگر باشد. اگر دولت خود را دولت بازی گردانی می‌داند، باید برای کنترل قیمتها ورود کند و اگر هم خود را تماشاگر می‌داند، ورود نکند و این چند ماه باقیمانده را نیز به نوعی سپری کند.

تاثیر گرانی طلا بر رونق بدلیجات

با نگاهی به وضعیت معیشتی اکثریت مردم، دستمزدهای ناچیزی که دریافت می‌کنند و تورم بالایی که در همه زمینه‌ها گریبانگیر کشور شده، مردم به سمت بدلیجات گرایش پیدا کرده اند که این رویکرد زنگ خطری برای صنعت طلا و جواهر کشورمان محسوب می‌شود.

فرهنگ زنانه در ایران و جهان نشان می‌دهد خرید کالاهای زینتی از قدیم الایام مورد توجه بوده و از سوی دیگر خانواده‌های کم درآمد، از طلا به عنوان سرمایه‌ای یاد می‌کنند که هر لحظه می‌توان آن را به پول تبدیل کرد، در نتیجه شاهد این بوده و هستیم که دست و گردن زنان ایرانی به انواع زیورآلات طلایی همچون گوشواره، النگو، گردنبند، دستبند و... آراسته شده است. اما به مرور زمان و با گران شدن طلا، بدلیجات جای زیورآلات طلایی را گرفت به نوعی که امروزه، استفاده از بدلیجات روز به روز در حال افزایش است.

با نگاهی دقیق به رفتار مردم، متوجه می‌شویم که فرهنگ استفاده از زیورآلات کم رنگ نمی‌شود و مردمی‌که توان خرید طلا ندارند، به سوی کالاهای بدلی گرایش پیدا کرده اند و این رویکرد در بین اقشار کم درآمد جامعه بیشتر به چشم می‌خورد. امروزه به هر کوچه و بازاری که سر بزنید، انواع فروشگاه‌های بدلیجات را مشاهده می‌کنید. قیمت این بدلیجات آنقدرها هم کم نیست و از 5 هزار تومان تا 100 هزار تومان می‌توان بدلیجات را خریداری کرد. در حالی که با قیمت همین اجناس بدلی در سال 84 می‌شد زیورآلات طلا خریداری کرد.


نکته مهم در رونق بازار بدلیجات، قیمت ارزان و شبیه بودن با مشابه اصلی است که باعث شده فروشندگان و خریداران بدلیجات زیاد شود.

امروزه بازار بدلیجات به فروشگاه‌های سطح شهرها محدود نمی‌شود بلکه فروشگاه‌های اینترنتی بسیاری نیز حاضر هستند همین بدلیجات را در مانیتور رایانه خانه مان عرضه کنند و بدون آنکه از منزل خارج شویم، با یک تماس در خانه تحویل بدهند.

امروزه سرویس‌های زینتی بدلی در سطح کشور عرضه می‌شود که از جنس تیتانیوم، برنج، نقره، پلاستیک، استخوان، عاج فیل، نیکل، رادیوم، مس و آب کاری‌های رنگارنگ با نگین‌های براق از جنس شیشه و پلاستیک است که همگی از چین وارد کشور ما شده و اقتصاد ایران و ایرانی را دو دستی تقدیم چین می‌کند. امروزه اگر دختر و پسری بخواهند یک عروسی ساده برگزار کنند، باید حداقل 5 میلیون تومان برای خرید یک سرویس طلا بپردازند و چون این توانایی در بسیاری از خانواده‌ها وجود ندارد، به ناچار سراغ سرویس‌های بدلی می‌روند. در حال حاضر زوج‌های بسیاری را سراغ داریم که دختر و پسر توافق کرده‌اند سرویس‌های بدلی به جای طلا و جواهر در ابتدای راه زندگی خریداری کنند و بدون آنکه والدینشان در جریان باشند، پس از آنکه مدتی از زندگی شان گذشت و توانایی مالی لازم را به دست آوردند، همان سرویس بدلی را به مرور زمان سفارش می‌دهند و جایگزین نمونه بدلی می‌کنند یا بهانه می‌آورند که برای خرید ماشین یا پول پیش خانه مجبور شده اند طلاهایشان را بفروشند. بنا بر این شاهد هستیم زیورآلات طلا که در باورهای سنتی علاوه بر اینکه یک وسیله زینتی برای مردم است، به عنوان پشتوانه اقتصادی برای دوران‌های بحرانی خریداری می‌شد، دیگر وجود خارجی ندارد تا در روزهای نیاز فروخته شود و بتواند مشکلات خانواده را رفع کند.