تزریق واکسن آنفلوآنزا خیلی توصیه نمی‌شود
استاد اپیدمیولوژی و مدرس ارشد بین‌المللی می‌گوید: ویروس‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا متنوع هستند و به دلایلی از جمله تغییرات در ساختار ژنتیکی خود می‌توانند از ایمنی بدن فرد عبور کنند.
به گزارش سایت طلا،هر سال با آمدن فصل پاییز و سرد شدن هوا، بیماری ویروسیِ آنفلوآنزا هم سر و کله‌اش پیدا می‌شود و افراد زیادی را - از کودک تا سالمند - درگیر خود می‌کند.
بیش از ۱۰۰ سال از پیدایش و جهان‌گیر شدن ویروس آنفلوآنزا می‌گذرد. در قرن بیستم ۴۰ تا ۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان براثر ابتلا به این ویروس که به «آنفلوآنزای اسپانیایی» معروف شده بود، جان خود را از دست دادند.
این بیماری علائم سخت و دشواری مثل تب بالا، تب و لرز، درد در قفسه سینه، سرفه‌های مداوم و دردناک و بدن‌درد را با خود دارد و می‌تواند بسیار مرگبارتر از ویروس کرونا باشد. بسیاری از افرادی که مبتلا به آنفلوآنزا می‌شوند، اقرار می‌کنند که کرونا دربرابر این ویروس، شوخی‌ای بیش نیست.
با آن که ویروس آنفلوآنزا بیش از ۱۰۰ سال است که در دنیا شایع است، اما خیلی از افراد هنوز به اندازه لازم آن را نمی‌شناسند و سوالات زیادی در ذهن آنها وجود دارد. سوالاتی از قبیل این که آیا لازم است واقعا واکسن آنفلوآنزا را تزریق کنیم؟ آیا واکسن آنفلوآنزا برای همه افراد ضروری است؟ آیا اگر واکسن را تزریق کنیم و بلافاصله بعدش مبتلا به این ویروس شویم، اثربخشی واکسن خنثی می‌شود؟ آیا اگر مبتلا به آنفلوآنزا شدیم و بهبود یافتیم، از فردی که هنوز علائم آن را دارد، دوباره این ویروس را می‌گیریم و بیمار می‌شویم؟
ممکن است بعد از بهبودی دوباره بیمار شویم؟
دکتر حمید سوری، متخصص اپیدمیولوژی و مدرس ارشد بین‌المللی به همه این سوالات پاسخ داده است. او در پاسخ به این سوال که اگر فرد مبتلا به یک عفونت تنفسی شود و بهبود یابد و مدت کمی هم از بعد از بهبودی او گذشته باشد، درگیر ویروس تنفسیِ دیگری می‌شود یا نه، می‌گوید: الگوی توزیع بیماری‌ها و پاتوژن‌ها به این صورت است که معمولا وقتی در یک دوره‌ای در جامعه‌ای عمومیت پیدا می‌کنند، آن بیماری با توجه به قابلیت انتشارش می‌تواند گروه‌های مختلف را مبتلا کند. اما معمولا فرد در یک دوره زمانی تعریف‌شده، ۲ بار یا بیشتر دچار همان بیماری و به علت همان عامل بیماری‌زا نمی‌شود.
دکتر سوری ادامه می‌دهد: ولی در مورد ویروس‌ها چون مرتبا دچار جهش یا موتاسیون می‌شوند، تضمینی وجود ندارد و ممکن است که واریانت‌ها و ساب‌واریانت‌های دیگرِ یک ویروس موجب شوند که علی‌رغم ایجاد ایمنی اولیه در فرد، او باز هم مبتلا به آن بیماری شود. هرچند احتمال ابتلا نسبت به کسی که خیلی حساس است و آنتی‌بادی لازم برای مقابله با آن ویروس در بدنش ایجاد نشده، خیلی کمتر است.
بستگی دارد عفونت ویروسی باشد یا باکتریایی | مصونیت فرد تا کی ادامه دارد؟
این استاد اپیدمیولوژی می‌گوید: وقتی مبتلا به یک عفونت تنفسی می‌شویم، اگر آن عفونت از نوع ویروسی باشد، احتمال ابتلای دوباره فرد وجود دارد، ولی درباره عفونت‌های باکتریایی، داستان کاملا متفاوت است. مثلا اگر آنفلوآنزا گرفته باشیم و خوب شده باشیم، دیگر آن ویروس را از فردی که هنوز مبتلا است، نمی‌گیریم.
به گفته دکتر سوری، ابتلای مجدد به ویروس‌های مختلف، متفاوت است. درمورد بعضی از ویروس‌ها ممکن است که حتی تا چند ماه طول بکشد تا مجددا مبتلا شویم و درمورد برخی ویروس‌ها هم این دوره کوتاه‌تر است. معمولا یک تا ۲ هفته بعد از ابتلا به بیماری، فرد در برابر بیماری مصونیت دارد. چه دربرابر واکسن باشد و چه در خصوص بیماری. اما بعدش کم‌کم سطح ایمنی پایین می‌آید و فرد مثل دو هفته اول بعد از بیماری نمی‌تواند مصون بماند.
او می‌گوید: این موضوع را در دوره اوج کرونا هم شاهد بودیم؛ افراد مدتی بعد از ابتلا مصونیت داشتند و بعد با ورود واریانت‌ها و ساب‌واریانت‌های جدید یا عوامل بیماری‌زای دیگر، احتمال ابتلای دوباره به این ویروس (کرونا) را داشتند.
تزریق واکسن آنفلوآنزا برای همه افراد ضروری است؟
بسیاری از افراد هر سال اواخر شهریور که می‌شود، داروخانه‌ها را برای خرید واکسن آنفلوآنزا زیر پا می‌گذارند و اصرار دارند که حتما خود و اعضای خانواده آن را تزریق کنند تا مبتلا به این ویروس نشوند. موضوعی که دکتر سوری به عنوان متخصص اپیدمیولوژی اصلا آن را ضروری نمی‌داند. او می‌گوید: تزریق واکسن آنفلوآنزا برای همه افراد ضروری نیست. این که اجازه ندهیم سیستم ایمنی بدن ما کار عادی و طبیعی خود را انجام دهد و به طور مرتب با واکسیناسیون مصنوعی یا ایجاد ایمنی مصنوعی مانع از بیمارشدن خود شویم، خیلی توصیه نمی‌شود.
دکتر سوری در این خصوص توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: مهم این است که ما یک معادله منطقی بین ضرر و آسیب و نیز سودی که از هر مداخله پزشکی ازجمله واکسن متوجه حال‌مان می‌شود، ایجاد کنیم و برآورد درستی از این معادله داشته باشیم. هیچ عامل بیولوژیکی، هیچ دارویی و هیچ واکسنی قطعا بدون عارضه نیست. بنابراین باید ببینیم سود ناشی از آن کار - مثلا واکسیناسیون - در برابر احتمال ضرری که از آن حاصل می‌شود، چقدر است.
این استاد اپیدمیولوژی به این نکته مهم اشاره می‌کند که درمورد واکسن آنفلوآنزا سود ناشی از واکسیناسیون برای گروه‌های پرخطر مثل سالمندان، کودکان و کسانی که دارای بیماری زمینه‌ای هستند، بیشتر از ضرر احتمالی آن است، اما در مورد افراد بالغِ سالمی که هیچ بیماری و مشکلی ندارند، این کار توصیه نمی‌شود. البته بهترین زمان تزریق این واکسن هم معمولا اواخر تابستان و خصوصا اوایل پاییز است که بدن بتواند ایمنی لازم را در زمان رخداد یا گسترش ویروس به دست بیاورد. ضمن این که ویروس‌ها هر سال دچار تغییراتی می‌شوند و افرادی هم که تزریق واکسن به آنها توصیه می‌شود، باید دنبال واکسنی باشند که واجد ویژگی‌هایی باشد که بتواند نسبت به آن ویروس‌های شایع در آن سال خاص یا فصل خاص، در بدن آنها مصونیت ایجاد کند.
آیا بیمار شدن، واکسن را بی‌اثر می‌کند؟
بسیاری از افراد اطلاع زیادی درباره نوع عملکرد واکسن آنفلوآنزا ندارند و می‌پرسند اگر این واکسن را تزریق کنیم و بلافاصله بعدش مبتلا به این ویروس شویم، اثربخشی واکسن خنثی می‌شود؟ دکتر سوری در پاسخ به این سوال توضیح می‌دهد: معمولا کسی که می‌خواهد واکسن بزند، باید در شرایط سلامت باشد. باید بررسی شود که فرد در تماس با یک فرد آلوده یا مبتلا به آنفلوآنزا بوده یا نبوده است، آیا علائم اولیه را دارد یا ندارد؟ و اگر احتمال می‌دهد که آلوده شده اما هنوز علائم ویروس در او ظاهر نشده، بهتر است که تزریق واکسن آنفلوآنزا را چند روز به تعویق بیندازد تا مطمئن شود که دوره پنهان بیماری را سپری کرده است.
به گفته این اپیدمیولوژیست، بهتر است واکسن آنفلوآنزا زمانی تزریق شود که فرد مبتلا نباشد یا در دوره پنهانِ بیماری نباشد.
دکتر سوری می‌گوید: اثربخشی واکسن خنثی نمی‌شود اما وقتی فرد به طور طبیعی مبتلا به بیماری می‌شود، سیستم ایمنی‌اش هم به طور طبیعی فعال می‌شود تا آنتی‌بادی‌های ضد آن عامل بیماری‌زا را در در بدن فرد ایجاد کند. این را هم بگویم که واکسن‌های آنفلوآنزا معمولا به شکل چندگونه هستند و فقط آن ویروس خاصی که فرد به آن مبتلا شده را شامل نمی‌شوند و طیف وسیع‌تری از انواع ویروس را دربرمی‌گیرند. بنابراین با تزریق واکسن، ایمنی فرد حداقل برای ویروس‌های دیگر بالا می رود و اثربخشی واکسن خنثی نخواهد شد.
مدرس ارشد بین‌المللی با اشاره به این که واکسن آنفلوآنزا معمولا بعد از حدود ۴۰ روز اثربخشی خود را در بدن فرد نشان می‌دهد و مدت تاثیرش هم معمولا تا ۶ ماه است، تاکید می‌کند: البته این هم بستگی به الگوی اپیدمیولوژی بیماری، توزیع آنفلوآنزا، نوع ویروس حاکم و شایع در کشور و مواردی از این دست دارد.
واکسن‌ها تا چه اندازه موثر هستند؟
استاد اپیدمیولوژی ادامه می‌دهد: واکسن آنفلوآنزا نمی‌تواند باعث خنثی شدن واکسن دیگری شود. واکسن‌ها به موجب حضور موادی در بدن مانند آنتی‌ژن‌های ویروس یا باکتری یا قسمت‌هایی از آنها، باعث تشکیل پاسخ ایمنی در بدن می‌شوند. البته اگرچه واکسن‌ها می‌توانند بدن را در برابر آنفلوآنزا محافظت کنند، اما نمی‌توانند از هر نوع عفونت دیگری محافظت کنند. اگر شما به آنفلوآنزا مبتلا شوید، برای محافظت در برابر ویروس‌ها و باکتری‌های دیگر نیاز به واکسن‌های جداگانه دارید یا احتمال ابتلای به آنها وجود خواهد داشت.
دکتر سوری می‌گوید: وقتی کسی از یک عفونت تنفسی بهبود می‌یابد، احتمالاً سیستم ایمنی بدنش می‌تواند در مقابل آن مقاومت نشان دهد. اما این نمی‌تواند به معنای این باشد که کاملاً مصون از سایر عفونت‌های تنفسی می‌شود.
ویروسی که می‌تواند از ایمنی بدن عبور کند
دکتر سوری به این موضوع مهم اشاره می‌کند که ویروس‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا متنوع هستند و به دلایلی از جمله تغییرات در ساختار ژنتیکی خود می‌توانند از ایمنی بدن فرد عبور کنند. بنابراین حتی پس از بهبود از یک عفونت تنفسی، احتمالاً هنوز می‌توانید مبتلا به عفونت‌های تنفسیِ دیگر شوید. همچنین گرچه پس از بهبود از یک عفونت تنفسی، احتمال بهبودی و کاهش عوارض در فرد نسبت به افرادی که هنوز بیمار هستند بالاتر است، اما همچنان می‌تواند ویروس را به دیگران انتقال دهد.
این اپیدمیولوژیست توصیه می‌کند که بعد از بهبود از عفونتی تنفسی مثل آنفلوآنزا و ...، مدتی فاصله خود با دیگران را حفظ کنید و از تماس نزدیک با افرادی که هنوز مبتلا به عفونت هستند، خودداری کنید. او می‌گوید: رعایت موارد بهداشتی مانند شستشوی دست‌ها و استفاده از ماسک هم به کاهش انتقال ویروس به دیگران کمک می‌کند.
