اغلب افراد، حداقل یکبار در زندگی خود، نام صرافی را شنیده‌اند یا خودشان به صرافی مراجعه کرده‌اند. با توجه به نوسانات قوی در قیمت‌های ارز، کاهش ارزش پول ملی و افزایش مهاجران ایرانی در سال‌های اخیر، مراجعه به صرافی‌ها برای خرید، فروش، حواله و انتقال ارز و انجام معاملات توسط مردم بسیار زیاد شده است.
باتوجه‌به افزایش مراجعات و معاملات در صرافی‌ها، به طور طبیعی مشکلات حقوقی و شکایات مردم از صرافی‌ها نیز افزایش یافته است. به همین دلیل، ضروری است که مردم آشنایی بیشتری درباره صرافی‌ها، وظایف و نحوه عملکرد آنها داشته باشند و بدانند در صورت وجود هرگونه مشکلی، برای شکایت از صرافی باید به کجا مراجعه کنند.
کار صرافی‌ها چیست؟
صرافی به جایی گفته می‌شود که در حوزه مراودات مالی؛ مانند حواله، مبادله پول کاغذی (ارزهای خارجی) و خرید و فروش انواع سکه‌های طلا (به‌عنوان فعالیت فرعی)، تحت‌نظر بانک مرکزی ایران فعالیت می‌کند.
تعیین نرخ ارز و طلا برای معاملات در صرافی‌ها بر اساس اعلام بانک مرکزی انجام می‌شود. روزانه، نرخ ارزهای خارجی و طلا تعیین شده توسط بانک مرکزی به صرافی‌ها اعلام می‌شود و هر صرافی مبلغ تعیین شده را بر روی تابلو و در دید مشتریان نمایش می‌دهد.
باتوجه‌به دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر صرافی‌ها، صرافی به شرکتی گفته می‌شود که به عملیات صرافی از جمله معامله نقدی ارز، ارائه خدمات ارزی برون‌مرزی از طریق کارگزاران بر اساس قوانین و مقررات ارزی، انجام عملیات مربوط به حواله‌های ارزی از طریق مؤسسات اعتباری و معامله سکه طلای ضرب شده توسط بانک مرکزی می‌پردازد.
بنابراین، صرافی به مرکزی گفته می‌شود که مردم می‌توانند با مراجعه به آن، پول رایج کشور را به واحد پول کشور خارجی مورد نظرشان تبدیل کنند و یا ارز خارجی را به پول رایج کشور تبدیل کنند.
تبدیل واحد پول به واحد پول دیگر به نرخ روز، مهم‌ترین و اصلی‌ترین وظیفه صرافی‌ها است و فعالیت‌های دیگری مانند خرید و فروش سکه طلا و شمش و حواله ارز به خارج از کشور نیز جزء فعالیت‌های صرافی‌ها محسوب می‌شود. نرخ سود ارز نیز به‌صورت روزانه توسط بانک مرکزی مشخص می‌شود و به صرافی‌ها اعلام می‌شود.
انواع صرافی
صرافی‌ها برای شروع فعالیت خود باید ابتدا مجوز از بانک مرکزی دریافت کنند و بر اساس قوانین و مقررات بانک مرکزی فعالیت کنند. صرافی‌ها بر اساس مجوز دریافتی از بانک مرکزی به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
صرافی‌هایی که مجوز انجام معاملات نقدی ارز و طلا را از بانک مرکزی دریافت کرده‌اند.
صرافی‌هایی که علاوه بر مجوز معامله و خرید و فروش ارز و طلا، مجوز انتقال ارز نیز را از بانک مرکزی دریافت کرده‌اند.
همچنین، صرافی‌ها در تقسیم‌بندی دیگری به دو شکل آنلاین و حضوری تقسیم می‌شوند. در صرافی‌های آنلاین، علاوه بر امکان خرید و فروش فیزیکی ارز، امکان معاملات و تبادلات الکترونیکی نیز وجود دارد. اما در صرافی‌های حضوری، معامله ارز تنها به‌صورت فیزیکی امکان‌پذیر است و امکان معاملات الکترونیکی وجود ندارد.
صرافی‌های غیرمجاز
صرافی‌هایی که بدون دریافت مجوزهای لازم از بانک مرکزی، عملیات صرافی را به‌صورت فیزیکی یا آنلاین و اینترنتی انجام می‌دهند، به‌عنوان صرافی‌های غیرمجاز شناخته می‌شوند.
افرادی که از این طریق خرید و فروش ارز یا سکه انجام می‌دهند، سرمایه خود را در معرض تهدید بزرگی قرار می‌دهند. به همین دلیل توصیه می‌شود که افرادی که قصد انجام معاملات مالی در صرافی‌ها را دارند، حتما در انتخاب صرافی و مراجعه به صرافی‌های مجاز دقت لازم را داشته باشند.
طبق بند (ب) ماده ۱۴ قانون برنامه پنج‌ساله ششم، انجام هرگونه عملیات صرافی بدون اخذ مجوز از بانک مرکزی، توسط اشخاص حقیقی و حقوقی، کاملاً ممنوع است و مرتکب این جرم، به یک یا چند مورد از مجازات‌های تعزیری درجه ۶ قانون مجازات اسلامی محکوم خواهد شد.
همچنین، قانون‌گذار در بند (خ) ماده ۲ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، حواله یا خرید و فروش ارز بدون مجوزهای لازم از بانک مرکزی را مصداق قاچاق ارز دانسته و طبق ماده ۱۸ همین قانون، هر فردی که مرتکب قاچاق ارز شود، علاوه بر ضبط ارز، به جریمه نقدی معادل دو برابر بهای ارز مکشوفه نیز محکوم خواهد شد.
شکایت از صرافی
برای شکایت از صرافی‌ها، راه‌های مختلفی وجود دارد که در ادامه بیان می‌شود.
شکایت از صرافی به بانک مرکزی
همانطور که بیان شد، صرافی‌ها، زیر نظر مستقیم بانک مرکزی و با اخذ مجوز از بانک مرکزی فعالیت می‌کنند، بنابراین یکی از راه‌های شکایت از صرافی‌ها، ثبت شکایت و پیگیری مشکل از طریق بانک مرکزی است.
از آنجا که بانک مرکزی، ناظر عالی بانک‌ها، موسسات اعتباری و سایر فعالان مجاز در بازار پول کشور است، یکی از مراجع صالح، جهت ثبت شکایت از صرافی‌هاست.
شکایت از صرافی به سیستم قضایی
افراد می‌توانند برای شکایت از صرافی، از طریق سیستم قضایی اقدام کنند و پرونده خود را از این طریق پیگیری کنند. ثبت شکایت از صرافی‌های غیرمجاز، تحت عناوین مجرمانه خاص مانند: تقلب، کلاهبرداری و... قابل‌پیگیری است.
برای شکایت نزد مرجع قضایی، شاکی باید شکوائیه خود را همراه با ادله و مستندات به دادسرای محل صرافی ارائه نماید و بهتر است برای اطمینان از صحت اقدامات خود از یک وکیل یا مشاور حقوقی در امور مالی کمک بگیرد.
بعد از ثبت و تنظیم شکواییه، پرونده به جریان می‌افتد و مراحل قضایی کار مانند: صدور ابلاغیه، تعیین وقت رسیدگی و تشکیل جلسه رسیدگی، صدور حکم بدوی، تجدیدنظرخواهی، صدور حکم نهایی و اجرای احکام طبق قانون انجام خواهد شد. با وجود وکیل کار شاکی آسان می‌شود به این دلیل که پیگیری تمام این مراحل از سوی وکیل انجام خواهد شد.
شکایت از صرافی به کانون صرافان
راه دیگر شکایت از صرافی، مراجعه به کانون صرافان به عنوان یک کانون صنفی، است. کانون صرافان، مجوز بازرسی نحوه عملکرد اعضاء و رسیدگی به شکایات واصله را دارد.
شاکی می‌توانند شکایت خود از صرافی را به همراه اسناد و مدارک لازم به کانون صرافان تقدیم کند تا موضوع در کمیته داوری کانون صرافان بررسی شود و نتیجه طی دو هفته اعلام شود. لازم به ذکر است، شاکی می‌تواند هم‌زمان به کانون صرافان و بانک مرکزی شکایت خود را تقدیم کند.
شاکی می‌تواند از طریق سازمان تعزیرات شکایت خود را علیه صرافی مورد نظر ثبت کند. سازمان تعزیرات حکومتی، به عنوان یک بخش از وزارت دادگستری، مسئول مبارزه با نقض قوانین مرتبط با اقتصاد و تجارت است و قدرت‌های قانونی لازم برای مقابله با متخلفان را دارد.
شکایت از صرافی به سازمان تعزیرات
شاکی می‌تواند شکایت خود را درباره تخلفات صرافی‌ها مانند فروش غیرقانونی ارز، عرضه خارج از شبکه و سایر تخلفاتی که در قوانین سازمان تعزیرات حکومتی ذکر شده است، به سازمان تعزیرات ارائه دهد.
باتوجه‌به اینکه شکایت علیه صرافی‌ها را می‌توان به روش‌های مختلف انجام داد، انتخاب بهترین روش شکایت بستگی به نوع تخلف صرافی دارد و نیازمند داشتن یک وکیل ماهر و متخصص در زمینه حقوق مالی و پولی است.
با توجه به اینکه قوانین مختلف برای تخلفات صرافی‌ها مجازات‌های متنوعی تعیین کرده‌اند، توصیه می‌شود در مواردی که نیاز به شکایت یا دفاع در پرونده‌های مربوط به صرافی‌ها دارید، از مشاوره حقوقی متخصص در حوزه جرائم مالی و پولی استفاده کنید و پیگیری پرونده خود را به آنها بسپارید.
وکیل شکایت از صرافی، فردی است که در زمینه جرایم کیفری و مسائل مالی و پولی فعالیت می‌کند و دارای تخصص لازم در زمینه روش‌های مختلف شکایت از صرافی‌ها و آشنایی با قوانین مربوطه است.