مشخصات و ویژگی موشک‌های هایپرسونیک ایران

به گزارش سایت طلا،«فَتّاح یک موشک منحصر به فرد ساخته‌شده توسط متخصصین ایرانی است.» این جمله کارشناسان داخلی نیست، بلکه اعتراف کارشناسی اسرائیلی است؛ تال اینبار، کارشناس حوزه نظامی که در سایت صنایع نظامی اروپا نوشت: «این موشک، کپی از هیچ طرح دیگری نیست و ایران توانسته با آن، شکاف فناوری خود را با جوامع موشکی شرقی و غربی کم کند و نشان داده که برای دستیابی به این فناوری‌ها متکی به حمایت دیگر کشور‌ها نیست.»

البته در عملیات موشکی «وعده صادق ٢» که سه‌شنبه هفته گذشته علیه رژیم صهیونیستی انجام شد، از موشک‌های هایپرسونیک دیگری هم استفاده شده بود؛ از جمله «سِجّیل»، «قدر»، «خیبرشکن» و «عماد». در مجموع در این عملیات، ٢٠٠ موشک هایپرسونیک به سمت اسرائیل شلیک شد تا این رژیم، یکی از سنگین‌ترین عملیات‌ها را در خاک غصبی خودش تجربه کند.

در این گزارش می‌خواهیم بدانیم این موشک‌ها از چه نوعی بودند؟ چه مشخصاتی داشتند؟ و تفاوت‌شان با دیگر موشک‌ها چیست؟ همچنین توضیحاتی ساده خواهیم داد درباره اصطلاحاتی نظیر «سوپرسونیک»، «هایپرسونیک»، «بالستیک»، «کروز» و. در تهیه این گزارش از مطالب نشریات علمی و همچنین خبرگزاری‌های «تسنیم»، «مشرق»، «بی‌بی‌سی» و پایگاه تحلیلی‌-خبری «رویداد ٢٤» استفاده کرده‌ایم.

موشک سجیل

موشک سجیل به عنوان اولین موشک دوربرد سوخت جامد ایران در عرض چند دقیقه قابل پرتاب است. سرعت شیرجه (ورود به جو) این موشک حدود ۱۳ ماخ (١٣ برابر سرعت صوت) و برد نهایی آن ۲۰۰۰ کیلومتر است و یکی از ترسناک‌ترین موشک‌های بالستیک ایران است. طول موشک سجیل حدود ۱۸ متر و قطر آن ۱۲۵ سانتی‌متر است و می‌توان آن را از زوایای مختلف پرتاب کرد. پرتابگر موشک سجیل پس از شلیک به سرعت از محل شلیک خارج می‌شود که احتمال انهدام موشک قبل از پرتاب را کاهش می‌دهد. ضمن اینکه با توجه به شتاب بالای این موشک، احتمال انهدام آن بسیار کم است. سرعت بازگشت موشک بالستیک سجیل به جو زمین و سقوط روی هدف حدود ۱۳ ماخ است که انهدام موشک را برای تمامی سامانه‌های پدافند هوایی موجود ناممکن می‌سازد.

موشک خیبرشکن

موشک راهبردی خیبر شکن از نسل سوم موشک‌های دوربرد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. این موشک، سوخت جامد دارد و در فاز فرود، از مانورپذیری بالایی برخوردار است. این مانورپذیری برای عبور از سپر موشکی طراحی شده. وزن آن نسبت به نمونه‌های مشابه یک‌سوم کاهش یافته و مدت آماده‌سازی و شلیک آن نیز تا یک‌ششم تقلیل پیدا کرده است. وزن موشک بین ۴.۵ تا ۵ تن است که با فرض سوار شدن کلاهک ۵۰۰ کیلوگرمی، در بین موشک‌های میان‌برد بسیار وزن خوبی دارد. همچنین برد ۱۴۵۰ کیلومتری این موشک، آن را به یکی از قدرتمندترین موشک‌های ایران و جهان تبدیل کرده. چابکی و سرعت فوق‌العاده در اصابت به اهداف در برد ۱۴۵۰ کیلومتری نیز یکی از توانمندی‌های اصلی این موشک است.

موشک فَتّاح

موشک هایپرسونیک فَتّاح، جزو جدیدترین تسلیحات و تجهیزات موشکی هایپرسونیک ایران است که نیمه خردادماه سال گذشته رونمایی شد. این موشک با قابلیت‌های تاکتیکی، به دلیل برخورداری از پیشران سوخت جامد، قابلیت دستیابی به سرعت‌هایی بسیار بالا را دارد. همچنین می‌تواند در داخل و خارج از جو زمین، به منظور غلبه بر انواع سامانه‌های دفاع هوایی دشمن، مانور‌هایی با قابلیت بالا انجام بدهد. سرعت آن از ۵ تا ۲۰ ماخ بسته به طراحی و نظر سازنده متفاوت است. هرچند سرعت این موشک که در عملیات «وعده صادق ٢» به کار رفت، ١٣ ماخ (١٦ هزار کیلومتر بر ساعت) عنوان شد. بنا به گفته خبرنگار دفاعی خبرگزاری تسنیم، نام این موشک توسط مقام معظم رهبری انتخاب شده است.

موشک عماد

موشک بالستیک عماد، یکی از دقیق‌ترین موشک‌های بالستیک هایپرسونیک ایران است. این موشک میان‌برد بالستیک، قابلیت هدایت و کنترل تا لحظه اصابت به هدف را دارد. همچنین می‌شود آن را از سکو‌های ثابت و متحرک مختلف پرتاب کرد و سردماغه آن مجهز به سیستم‌ها و سنسور‌های کنترل و هدایت شوندگی است. طول این موشک ۱۵ متر و نیم بوده و قطر بدنه آن نیز حدود ۱ متر و ۲۵ سانتی متر است. موشک عماد از وزنی بیش از ۱۷ هزار کیلوگرم برخوردار است و وزن سر جنگی آن فقط ۷۵۰ کیلوگرم برآورد شده است. برد موشک عماد را ۱۶۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلومتر و درصد خطای آن را یک چهارم خطای شهاب ۳ می‌دانند. موشک عماد می‌تواند حداکثر ۵۰۰ کیلوگرم مواد شدیدالانفجار حمل کند. وجود سرجنگی جداشونده که قابلیت هدایت توسط چهار بالک کنترلی دارد، دقت اصابت بالایی را برای موشک عماد به ارمغان آورده است

موشک قدر

موشک قدر یک موشک بالستیک برد متوسط است که بر اساس موشک شهاب ۳ توسعه پیدا کرده است. این موشک، بنا به قابلیت‌های مختلف، در طول دوره توسعه، چندین مرحله را گذرانده و در حال حاضر چندین موشک قدر در ایران ساخته شده است؛ «قدر اس» با برد ١٣٥٠ کیلومتر، «قدر اچ» با برد ١٦٥٠ کیلومتر و «قدر اف» با برد ١٩٥٠ کیلومتر، از جمله این موشک‌ها هستند. موشک قدر در ۳۰ دقیقه آماده شلیک می‌شود و در مقایسه با موشک شهاب ۳ که نصب و پرتاب آن ساعت‌ها زمان می‌برد، بسیار سریع‌تر است. بعضی از منابع موشک قدر را دو مرحله‌ای می‌دانند؛ یک مرحله سوخت مایع و مرحله دوم که همان سر جنگی جداشونده است، بصورت سوخت جامد. امّا بعضی منابع نیز این موشک را فقط سوخت مایع می‌دانند. سرعت موشک قدر اف ۹ ماخ برآورد شده است.

سوپرسونیک و هایپرسونیک

به سرعت‌های بیش از سرعت صوت، «سوپرسونیک» (فراصوت) و «هایپرسونیک» (بَرین‌صوت) گفته می‌شود. برای درک این مفهوم بهتر است بدانیم سرعت صوت در انواع شرایط آب و هوایی متغیر است، اما اگر شرایطی معمول را در نظر بگیریم، امواج صوتی می‌توانند در هر ساعت ۱۲۳۴.۸ کیلومتر را طی کنند. به این عدد، «ماخ» گفته می‌شود که آن را برای محاسبه سرعت‌های بالاتر از صوت به کار می‌برند. مثلا اگر جنگنده‌ای دو برابر سرعت صوت حرکت کند، می‌گویند ٢ ماخ سرعت دارد. با این مقدمه، به سرعت‌هایی که از ١ ماخ (سرعت صوت) تا ٥ ماخ باشد، «سوپرسونیک» (فراصوت) گفته می‌شود. اگر سرعتی از ٥ ماخ تا ١٠ ماخ باشد نیز به آن «هاپیرسونیک» (بَرین‌صوت) می‌گویند.

اهمیت موشک هایپرسونیک

وقتی سرعت موشکی از ٥ تا ١٠ ماخ باشد، ممکن است حتی شناسایی شود، اما رهگیری و انهدام آن بسیار دشوار خواهد بود. به همین دلیل هم هست که موشک‌های هایپرسونیک، اهمیت ویژه‌ای در توان نظامی کشور‌ها دارند. ضمن اینکه این موشک‌ها می‌توانند به‌سرعت اهداف حساس به زمان را نابود کنند. برای مثال می‌توانند از سامانه‌های دفاعی مختلف یا پدافند‌های ناو‌های هواپیمابر عبور کنند. همین نکته می‌تواند قابلیت تهاجمی کشور دارای موشک هایپرسونیک را بالا ببرد و توان بازدارندگی در مقابل تهاجم‌ها را به او ببخشد.

کدام کشور‌ها موشک هاپیرسونیک دارند؟

در بین تمام کشور‌های جهان، فقط ٥ کشور روسیه، آمریکا، چین، ایران و کره شمالی، موشک‌های هاپیرسونیک دارند. از موشک‌های هایپرسونیک روسیه می‌شود به «زیرکن» (با سرعت ۸ ماخ)، «کینژال» (با سرعت ۱۰ ماخ) و «آوانگارد» (با سرعت ۲۷ ماخ) اشاره کرد. همچنین موشک «DF-ZF» ساخت چین که سرعت آن بین ٥ تا ١٠ ماخ اعلام شده. یا موشک «هواسانگ- ۸» کره شمالی که گفته شده ١٠ ماخ سرعت دارد. آمریکا نیز دو سال پیش از آزمایش موشک هایپرسونیک خود با سرعت ٥ ماخ خبر داد. در این میان ایران، اما با انواع موشک‌های هایپرسونیک، توانسته جزء کشور‌های صاحب این فناوری موشکی باشد که در ادامه درباره آنها توضیح خواهیم داد.

انواع موشک‌های هایپرسونیک

موشک‌ها عموما به دو نوع کروز و بالستیک طبقه‌بندی می‌شوند. کروز به موشک‌هایی گفته می‌شود که به کمک موتور جت پرواز می‌کنند. به این ترتیب فاصله‌شان از سطح زمین می‌تواند بسیار پایین (حتی تا ١٠ متر) باشد و طبیعتاً از شناسایی رادار‌ها در امان بمانند. بالستیک، اما به موشک‌هایی گفته می‌شود که از زمین ارتفاع می‌گیرند و پس از طی کردن مسافتی (بنا به فناوری آنها)، به سمت هدف فرود می‌آیند. تفاوت کروز‌ها و بالستیک‌ها در این است که هدایت موشک‌های کروز، ساده‌تر است، اما سرعت‌شان از موشک‌های بالستیک کمتر است. در مقابل، موشک‌های بالستیک سریع‌تر هستند، اما طبیعتاً هدایت‌شان فناوری بسیار بالایی می‌طلبد. موشک‌های بالستیک تا ارتفاعی معین به‌واسطه سوخت مایع یا جامد خود بالا می‌روند و بعد بر اساس جاذبه زمین، با سرعتی چند برابر به هدف اصابت می‌کنند. به همین دلیل سرعتی بیشتری دارند و تخریب آنها نیز بیشتر است. در واقع موشک‌های بالستیک مثل یک منجیق عمل می‌کنند؛ به این نحو که پرتاب می‌شوند، به بالاترین ارتفاع ممکنی که برای‌شان تعریف شده می‌رسند و بعد از آن، به سمت هدف می‌روند.