پیشرفت برنامه فضایی ایران با حمایت روسیه؛ چابهار به کانون فضایی جدید تبدیل می‌شود
در حالی که تحریم‌های آمریکا علیه ایران ادامه دارد، جمهوری اسلامی با کمک روسیه برنامه فضایی خود را توسعه داده است. احداث پایگاه فضایی در چابهار، پرتاب ماهواره‌ها با نام قاسم سلیمانی و همکاری‌های موشکی، بخشی از راهبردی است که موجب نگرانی غرب شده است.
بندر چابهار در جنوب‌شرقی ایران که به دلیل سواحل صخره‌ای و کوه‌های «مریخی» معروف است، به‌زودی نقشی فراتر از جاذبه گردشگری ایفا خواهد کرد. ساخت پایگاه فضایی چابهار در جریان است و قرار است در سال جاری افتتاح شود؛ پروژه‌ای که آن را با «کِیپ کاناورال» آمریکا مقایسه می‌کنند و در خدمت بلندپروازی‌های فضایی جمهوری اسلامی خواهد بود.
با وجود تحریم‌های آمریکا که در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ آغاز شد، ایران توانسته است یکی از پیشرفته‌ترین برنامه‌های فضایی منطقه را راه‌اندازی کند. هم سازمان فضایی ایران و هم سپاه پاسداران موفق به پرتاب ماهواره به مدار شده‌اند. پروژه‌ای تازه شامل شبکه‌ای از ۲۰ ماهواره اینترنتی با نام قاسم سلیمانی است.
در حالی که روابط ایران با متحدانش در لبنان، غزه و سوریه تضعیف شده، برنامه فضایی به‌عنوان مولفه‌ای کلیدی در توان دفاعی ایران تلقی می‌شود. غرب نیز با نگرانی به این پیشرفت‌ها می‌نگرد؛ زیرا فناوری‌های پرتاب فضایی شباهت زیادی به فناوری‌های موشک‌های بالستیک دارند.
ژنرال آنتونی کاتن، فرمانده فرماندهی راهبردی آمریکا، در جلسه سنا گفت: «کار ایران روی حامل‌های فضایی مانند موشک سوخت مایع دومرحله‌ای سیمرغ، می‌تواند زمان دستیابی به موشک‌های قاره‌پیما را کاهش دهد.»
در حال حاضر، ایران با وجود بودجه محدود ناشی از تحریم‌ها، سال گذشته ۱۱ میلیون دلار برای توسعه این برنامه اختصاص داده است. همکاری‌های فضایی ایران با روسیه نیز تقویت شده است. در سال ۲۰۲۴، یک موشک روسی دو ماهواره خصوصی ایرانی را به مدار برد و روسیه نیز از پهپادهای ساخت ایران در جنگ اوکراین استفاده کرده است.
کارشناسان معتقدند که نزدیکی ایران به فناوری‌های فضایی می‌تواند دقت هدف‌گیری موشکی را افزایش دهد. در همین راستا، دولت بریتانیا و اتحادیه اروپا، سردار علی جعفرآبادی فرمانده نیروی هوافضای سپاه را به دلیل نقش کلیدی‌اش در توسعه حامل‌های ماهواره‌ای تحریم کرده‌اند.
از دید مقامات ایرانی، برنامه فضایی نماد ایستادگی و پیشرفت علمی است. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در سخنانی گفته بود: «دشمنان همواره تلاش کرده‌اند ما را از پیشرفت بازدارند، اما همین فشارها باعث رشد علمی ما شده است.»
در حالی که ایران مدعی است برنامه فضایی‌اش صرفاً اهداف غیرنظامی دارد، نگرانی‌ها در مورد ماهیت نظامی این پروژه‌ها رو به افزایش است. برخی تحلیل‌گران معتقدند ایران از فناوری فضایی برای بازسازی قدرت منطقه‌ای خود پس از تضعیف نیروهای نیابتی‌اش استفاده می‌کند.
پایگاه فضایی چابهار که قرار بود در سال ۲۰۲۴ افتتاح شود، اکنون طبق اعلام روزنامه تهران تایمز، امسال به بهره‌برداری خواهد رسید. این مجموعه ۱۴ هزار هکتاری به‌عنوان پایگاه اصلی ماموریت‌های فضایی ایران در نظر گرفته شده و به دلیل نزدیکی به خط استوا، شرایط بهتری برای پرتاب موشک‌ها فراهم می‌کند.
مقامات ایرانی حتی به پروژه‌های بلندپروازانه‌تر همچون ارسال انسان به فضا نیز فکر می‌کنند. با این حال، آینده این برنامه‌ها به نتیجه مذاکرات ایران و آمریکا نیز وابسته است. طبق گزارش‌ها، دور اول گفت‌وگوها در عمان انجام شده و مرحله بعدی در راه است.
