اسفندیار معصومی دکترای اقتصادسنجی، کارشناسی ارشد آمار و کارشناسی اقتصاد ریاضی و اقتصادسنجی از مدرسه اقتصاد لندن است. وی بر این باور است که بزرگترین چالش‌های فراروی ایران در مواجهه با تحریم‌ها، بزرگترین دارایی‌های ایران نیز هستند.
استاد اقتصاد دانشگاه اموری آتلانتای آمریکا معتقد است که چین، انگلیس، فرانسه، مسکو و واشنگتن، از چشم‌انداز شکل‌گیری یک ایران قدرتمند که نتوانند کالاهای‌شان را به آن بفروشند و نفت ارزان از آن بخرند بیمناک هستند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه اموری آتلانتای آمریکا با تأکید بر اینکه ایران باید استفاده از نفت و گاز به‌عنوان مواد خام را متوقف نماید، در گفت‌وگویی به ارائه راهکارهایی برای بهبود فضای اقتصادی در شرایط فعلی پرداخت که در ادامه می‌خوانید.
سیاست‌های ضدتورمی به‌طور کلی برای رشد اقتصادی مفید نیستند
- دولت عمده تمرکزش بر مهار تورم بوده است، آیا به‌نظر شما این تمرکز رکود سنگین‌تری را به اقتصاد تحمیل نکرده است؟
معصومی: با توجه به نرخ تورمی که دولت فعلی هنگام روی کار آمدن با آن مواجه بود، من نمی‌دانم چگونه دولت می‌توانست انتخاب واقع بینانه دیگری جز در اولویت قرار دادن کاهش تورم داشته باشد. تورم بالا و افسارگسیخته بنیان‌های یک اقتصاد و یک جامعه را نابود می‌کند و همه را و به‌خصوص فقرا را فقیرتر می‌کند. سیاست‌های ضدتورمی به‌طور کلی برای رشد اقتصادی مفید نیستند و می‌توانند فعالیت اقتصادی را به‌صورت موقتی یا برای مدتی طولانی کند کنند.
رونق بخش مسکن؛ جبران کمبود مسکن و مهار نرخ تورم
- برخی اقتصاددان‌ها رونق بخش مسکن را برای بهبود شرایط فعلی توصیه می‌کنند، نظر شما دراین‌باره چیست؟
معصومی: نظرات من در این زمینه اندکی متفاوت از نظریه‌های اقتصادی مرسوم و پذیرفته شده است. من معتقدم، ساخت و سازهای گسترده در بخش زیرساخت‌ها و طرحهای مسکن ارزان‌قیمت می‌تواند جنبه محرک اقتصادی داشته باشد، فرصت‌های شغلی و درآمدها را افزایش دهد و قیمت مسکن را پایین نگه دارد.
پیشنهاد من صدور پروانه برای «دیگر» انواع ساخت و ساز (مانند خانه‌های لوکس و گران‌قیمت، ساختمان‌ها و پروژه‌های خصوصی، با توجه به سوابق سازنده برای ساخت خانه‌هایی با قیمت پایین‌تر) است، برای مثال، سازنده به‌ازای هر پروانه برای هر واحد لوکس، باید 5 واحد با قیمت مناسب را ساخته و عرضه کرده باشد. تعیین قیمت مناسب باید با توجه به میزان قابل پرداخت و قدرت خرید با میانگین (یا میانه) درآمد و یا حتی، قدرت خرید یک خانوار با درآمدی نزدیک به نیمی از میانگین درآمد انجام گیرد. با توجه به نابرابری درآمدها در ایران، این پیشنهاد، تند و بی‌رحمانه نیست.
نابرابری درآمد انسجام اجتماعی و توسعه اقتصادی را تهدید می‌کند. یکی از اسرار اصلی موفقیت اقتصاد آمریکا، «اعتبار آسان» برای حمایت هزینه‌های مشتریانی است که پشتوانه‌ای برای کسب و کارهای در حال رشد محسوب می‌شوند. این برای کسب و کار بسیار خوب است و ثروتمندان را ثروتمندتر می‌کند. فقر و حذف مردم از بازار برای ثروتمندان خوب نیست! به همین دلیل است که ثروتمندان در «جهان سوم» ملت خود را در فقر نگه داشته و خود را از ثروت بیشتر محروم می‌کنند.
در واقع اگر این طرح، یک طرح عظیم و گسترده باشد می‌تواند کمبود مسکن و نرخ بالای تورم را مهار کند. این یک برنامه بزرگ کاهش فقر است و یک برنامه عظیم به‌نفع طبقه متوسط محسوب می‌شود.
طبقه متوسط سنگین‌ترین فشار را از بالا رفتن هزینه‌های مسکن و انفجار جمعیت در شهرهای بزرگ متحمل می‌شود. یک برنامه عظیم ساخت مسکن که اهداف فوق را دارد احتمالاً از سوی بخش خصوصی یا بخش عمومی به‌تنهایی مورد حمایت قرار نمی‌گیرد.
باید فرمول‌هایی تعبیه شود تا انگیزه لازم را به بخش خصوصی جهت مشارکت در چنین برنامه‌ای بدهد، یک مثال در این باره، می‌تواند صدور مجوز ساخت مسکن‌های ارزان‌قیمت به بخش خصوصی باشد. چنین فرمولی باید بسیار سختگیرانه اعمال شود تا غیرمؤثر و ظاهرفریب نباشد، مثل تجربه ساخت مسکن در آمریکا و بسیاری دیگر از اقتصادهای بازار آزاد که هزینه مسکن در آنها در حال نابود کردن طبقه متوسط جامعه است. طبقه متوسط سنگ بنای دموکراسی است و نیروی مورد نیاز نهادهای دموکراتیک را تأمین می‌کند.
ایران باید استفاده از نفت و گاز به‌عنوان مواد خام را متوقف نماید
- سناریوی شما برای اداره اقتصاد ایران در صورت موفقیت مذاکرات و عدم موفقیت آن چیست؟
معصومی: این یک سؤال 64هزار دلاری در دوران ماست! از آنجایی که موضوع «تهدید» ناشی از تسلیحات اتمی ایران یک موضوع ساختگی است، و به‌دلایل مشخص و توسط گروه‌های مشخص به آن آب و تاب داده شده است، تسلیم کردن برنامه هسته‌ای ایران، تسلیم کردن چیز زیادی نخواهد بود! من بدون اینکه موافق تسلیم شدن حاکمیت و به‌بیان دیگر«سر فرود آوردن» (ایران) باشم، به‌طور کلی از دستیابی به یک توافق سریع حمایت می‌کنم. ایران تحت یک محاصره اقتصادی قرار دارد که برای بسیاری از کشورها می‌تواند به‌منزله اعلان جنگ تلقی شود. سلاحی که در این جنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد به‌اندازه هر بمبی مخرب است، اما هزینه آن برای کسانی که این جنگ را علیه ایران به راه انداخته‌اند از هر جنگ سنتی و مرسومی کمتر است. اگر و به‌محض اینکه چنین توافقی به دست آید، و تمام تحریم‌ها لغو شود، ایران باید به‌سرعت به‌سمت دوره بعدی موازنه جهانی حرکت کند. (در آن نظم جدید) زندگی برای آنهایی که فاقد قدرت اقتصادی باشند بسیار دشوار خواهد شد و روابط جهانی شباهت زیادی به دوران استعمار و سالهای 1900 تا 1975 پیدا خواهد کرد. همان‌طور که من قبلاً نیز تأکید کرده‌ام «ایران باید استفاده از نفت و گاز به‌عنوان مواد خام را متوقف نماید».
کل اقتصاد ایران باید خود را نوسازی کند
کل اقتصاد ایران باید خود را نوسازی کند تا راه‌هایی برای ادامه حیات با این سیاست جدید بیابد و مانند اقتصادهای موفق دنیا که منابع طبیعی بسیار کمتری نسبت به ایران دارند، ابزارهای دیگری برای ادامه حیات خود بیابد.
من احساس می‌کنم، بحث کردن در مورد سایر مسائل و طرحها، موجب کمرنگ شدن اهمیت این تصمیم تاریخی برای کشور خواهد شد. «هیچ نفت و گازی را به‌عنوان مواد خام صادر نکنید».
تحریم‌ها یک هدیه ارزشمند برای ایران بود
رژیم تحریم‌ها یک هدیه ارزشمند برای شما بود، زیرا در یک مدت زمان کوتاه به شما یاد داد که چگونه بدون صادرات نفت، اقتصاد خودتان را توسعه بدهید.
پیشنهادات دیگرم مبارزه قاطع با حباب‌ها و احتکارها در بازار، تشویق فعالیت‌های مولد و انگیزه‌بخش به‌شکلی سخاوتمندانه و با صدای رسا و بلند است.
من فقط می‌خواهم در این پرسش اگزیستانسیالیستی سوءتفاهمی پیش نیاید. من نمی‌خواهم حمایت من برای تفاهم کنونی در مذاکرات جاری گروه 1+5P اشتباه برداشت شود. این دیدگاهی پیچیده است، به همین دلیل می‌خواهم به‌وضوح بیان کنم که من معتقدم ایران باید خود برای جلوگیری از تهدید دیگر کشورها، توانایی خود را با آنها برابر کند. مذاکرات با 5 کشور چالش برخورد با کسانی را که تمایل به سوءاستفاده از برتری اسلحه خود دارند مشخص می‌کند.
بررسی این موضوع هرآنچه را می‌خواهید بدانید به شما خواهد گفت. چین، مثل انگلیس، فرانسه، مسکو و واشنگتن، از چشم‌انداز شکل‌گیری یک ایران قدرتمند که نمی‌توانند کالاهای‌شان را به آن بفروشند و نفت ارزان از آن بخرند بیمناک است.
بزرگترین چالش‌های فراروی ایران در مواجهه با تحریم‌ها، بزرگترین دارایی‌های ایران نیز هستند.
عملکرد دولت روحانی باید با عملکرد دیگر دولت‌ها هنگام جنگ مقایسه شود
- درباره عملکرد اقتصادی دولت کنونی ارزیابی شما چیست؟
معصومی: من احساس می‌کنم قضاوت یک دولت که در حال فعالیت تحت محاصره «جنگ» اقتصادی بین‌الملل است عملی پیچیده است. فکر می‌کنم احتمالاً مردم ایران ضرر بزرگی را که «همسایه‌های عرب» به این کشور وارد کرده و می‌کنند دست‌‌کم می‌گیرند. کاهش تورم بسیار چشمگیر است. اقتصاد ایران سقوط نکرده است. کمک بزرگی به نیازمندان شده است و مذاکرات مناسبی درباره چگونگی انتخاب دریافت‌کننده‌های برنامه‌های کمکی انجام می‌شود. این عملکرد باید با عملکرد دیگر دولت‌ها هنگام جنگ مقایسه شود، نه با مدیریت اقتصادی سوییس و نروژ.