نرخ‌گذار بازار ارز کیست؟/ کانون صرافان جا ماند

با وجود اینکه "مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها" با تاخیر بیش از چهار ماهه به اجرای کامل درآمد ولی در طول یک هفته ای هم که از عملیاتی شدن آن می گذرد بدون نقص نبوده است.

طبق مقررات ابلاغی بانک مرکزی که به منظورشفاف سازی مبادلات بازار و کاهش عملیات سفته بازی دلالان مصوب شد، کلیه صرافی‌ها موظفند معاملات عمده را به صورت همزمان و معاملات جزئی را در پایان روز کاری در سامانه سنا ثبت کنند. بر این اساس کانون صرافان مکلف است در محدوده زمانی بین ساعت 10 تا 18، هر یک ساعت یکبار میانگین موزون نرخ خرید صرافی‌ها و میانگین موزون نرخ فروش صرافی‌ها را محاسبه و در تارنمای خود اعلام کند با این توضیح که نرخ‌های اعلام شده میانگین موزون معاملات انجام شده در یک ساعت است و شامل معاملات کل روز نمی‌شود.

نرخ ها به مردم دیکته می‌شود

این در حالی است که فرصت میانگین گیری و اعلام نرخ ارز برای کانون صرافان تنها به مدت کوتاهی محدود شد و بانک مرکزی اعلام کرد که تا زمان تهیه مقدمات و کسب آمادگی لازم توسط کانون صرافان ایران، میانگین موزون نرخ خرید و فروش ارز از پایگاه اینترنتی www.sanarate.ir قابل دسترس است.

بر این اساس در یک هفته اخیر رسما نرخ گذاری از دست کانون صرافان خارج شده و بانک مرکزی نسبت به این موضوع اقدام می کند به گونه ای که با ورود اطلاعات خرید و فروش صرافان در سامانه سنا ، هر یک ساعت یکبار میانگین موزون نرخهای ثبت شده محاسبه شده و برای سه ارز دلار آمریکا، یورو و درهم اعلام می شود. به عبارتی دیگر نرخ اعلامی قیمت خرید و فروش بازار طی یک ساعت گذشته است و به مخاطب خود جریان نرخ ارز در ساعات گذشته همچنین حدود قیمت پیش رو در طول یک روز را اعلام می کند.

اما سرکشی به صرافی ها و بررسی عملکرد آنها با توجه به تغییرات ایجاد شده بعد از اعلام نرخ رسمی نشان می دهد که این موضوع تاثیر چندانی در رفتار آنها ندارد چراکه به گفته خودشان و آنچه که روشن است نرخی برای خرید و فروش به آنها اعلام نمی شود و در این رابطه قیمت گذاری دستوری در بازار وجود ندارد، فقط اتفاقی که می افتد اعلام قیمت در فواصل زمانی تعیین شده بر مبنای فاکتورهای معاملاتی آنها در سامانه سنا است.

برخی از صرافان هم که معتقدند از ابتدا هم روشن بود که کانون صرافان از نرخ گذاری بازار جا می ماند اعلام می کردند که کانون صرافان مرجعی برای این کار نداشته و از زیر ساخت کافی برای حتی میانگین گیری نرخ ارز و اعلام آن برخوردار نیست و بعید هم به نظر می رسد که در آینده ای نزدیک این موضوع را در دست بگیرد.

نظرات متفاوت دیگری هم در بین صرافان وجود دارد به گونه ای که برخی بر این باورند که بانک مرکزی باید مدیریت بیشتری بر بازار داشته و او تعیین کننده نرخ ارز باشد نه اینکه هر نرخ که صرافان خرید و فروش می کنند را مبنای معاملات قرار دهد چراکه مساله همان نرخ پایه است که باید درست انتخاب شود.

این موضع صرافان البته در شرایطی مطرح می شود که از یک سو چنین رویکردی بیشتر جنبه دستوری دارد آنهم در حالی که باید عرضه و تقاضا تعیین کننده نرخ در بازار باشد ولی در سویی دیگر باید گریزی به آخرین اظهارات کمیجانی-قائم مقام بانک مرکزی- زد که عنوان می کند شرایط اقتصاد ما طبیعی نیست که بتوان تعیین نرخ ها را به بازار واگذار کرد.

دیگر صرافان نیز بر این باورند که شیوه جدید بانک مرکزی در نرخ گذاری در بازار ارز به نوعی دیکته کردن نرخ های مورد تایید بانک مرکزی در ذهن مردم است در حالی که اگر دلالان در گوشه و کنار بازار به طور آشکار و پنهان همچنان به فعالیت خود ادامه دهند نتیجه ای حاصل نخواهد شد.

بازتاب مثبت بود

اما در مقابل نظرات موافق و مخالف با شیوه جدید اعلام نرخ در بازار ارز که البته به مرور می تواند در کنترل و جهت دهی با نرخ های بازار اثر گذار باشد بررسی بازتاب این روش در مدت اخیر در بین دست اندرکاران بانکی بازار ارز حاکی از آن بود که این اتفاق مثبتی برای یک اقتصاد بازار محور است.

بنابر اعلام برخی از مقامات مسئوول، اجرای "مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها" و اعلام نرخ میانگین برای هر ساعت، می تواند موجب شفاف سازی نرخ ها و مبادلات ارزی در بازار شود. چرا که تا پیش از این منابع متعددی از جمله سایتهای متفاوتی برای اعلام حتی لحظه ای نرخ ارز در بازار اقدام می کردند که بررسی ها نشان می داد این نرخ ها اغلب فاصله قابل توجهی با قیمت اصلی بازار داشت و همین امر گاها موجب آشفتگی در تعیین نرخ مبادلات و سرگردانی خریداران و فروشندگان خاصه افراد عادی می شد.

به گفته وی با اعلام نرخ بازار بر مبنای خرید و فروش روزانه صرافی ها، ملاک مشخصی برای آگاهی نسبت به نرخ موجود و قابل قبول در بازار وجود داشته و فضا برای جریان سازی در رابطه با نرخ ها قابل معامله محدود تر می شود.

اما نکته دیگر مورد توجه در رابطه با نرخ گذاری با گرفتن میانگین موزون روزانه در بازار آزاد یکپارچه شدن نرخ های پایه در تمام نقاط کشور است به گونه‌ای که بنابر اظهارات یکی از مسوولان بانکی اکنون صرافانی که در مناطق دور افتاده و حتی در مرزها استقرار داشته و ارتباط چندانی با مراکز اصلی ندارند می‌توانند به راحتی با مراجعه به سامانه سنا نرخهای رقم خورده در بازار را رصد کرده و جریان تحولات بازار ارز قرار گیرند.

هر چند که قضاوت در رابطه با نتیجه نرخ گذاری در بازر ارز و یا به عبارتی دیگر اعلام نرخ در بازار آن هم با گذشت کمتر از 10 روز از عملیاتی شدن طرح می تواند زود باشد و باید زمان بیشتری از آن گذر کند ولی مشخص آن است که بازهم کانون صرافان مانند برخی موارد دیگر نتوانست به عنوان نماینده صرافان ایران نقش اثر گذاری در بخش نامه ها و دستور العمل های بانک مرکزی داشته باشد. به گونه ای که به هر دلیلی حتی عدم آمادگی زیرساختها، میانگین گیری نرخ روزانه ارز را هم فعلا در سایت خود ندارد آنهم با وجود تاکید بند (8) مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافان.