بانک مرکزی در برنامه‌های خود برای کنترل بازار ارز و مقابله با سفته و دلال بازی افراد خارج از کانال رسمی در نخستین گام‌های خود سامانه اعلام نرخ ارز را با کمک کانون صرافان راه‌اندازی کرد، سامانه اعلام نرخ ارز با گذشت بیش از 4 ماه از اعلام رسانه‌ای نصفه و نیمه آغاز به کار کرد.
سامانه اعلام نرخ ارز در اولین روز کاری خود از دو خروجی بانک مرکزی و سایت کانون صرافان خود را معرفی کرد اما نکته قابل توجه عدم یکسانی نرخ‌های اعلامی از سوی این دو خروجی بود.
عمر فعالیت خروجی کانون صرافان آنقدر دوام نداشت و بعد از فعالیت یکروزه اعلام شد تا زمان ارتقا کامل سامانه و رفع نواقص آن بانک مرکزی از طریق خروجی خود نرخ‌ها را با توجه به شرایطی که از پیش اعلام شده، اعلام خواهد کرد.
در کنار این سامانه بحث راه‌اندازی بورس ارز برای چندمین بار به سر زبان‌ها افتاد، بورسی که در سال 1391 بنابر شرایط حاکم بر بازار پیشنهاد شد اما طرح اتاق مبادلات ارزی جایگزین آن شد و تا به امروز بورس ارز نتوانست به مرحله اجرا در بیاید.
در حال حاضر که دقیقا یک ماه از آغاز فعالیت سامانه اعلام نرخ ارز می‌گذرد بررسی تاثیر آن بر بازار آزاد نشان می‌دهد، صرافی‌ها آنچنان اهمیتی به نرخ‌های اعلامی ندارد و برخی از صرافان حتی میزان دقیق نرخ ارز معامله شده خود را در سامانه اعلام نمی‌کنند و این در حالی است که برخی از صرافی‌ها نیز نرخ واقعی را در سامانه به ثبت نمی‌رسانند.
در این رابطه یک صراف بازار ارز منوچهری به اقتصادنیوز، گفت: بازار از سامانه نرخ ارز تبعیت نمی‌کند و در بازار زنده‌ای چون ارز عامل اصلی و تعیین کننده قیمت میزان عرضه و تقاضا است.
او ادامه داد: باید یادآور شد که نرخ ارز به ویژه دلار از موئلفه‌های دیگری همچون روابط بین‌المللی، سیاست‌های اقتصادی دولت و دلال‌بازی‌ها تاثیر‌پذیر است.
همچنین یک صراف در بازار فردوسی تاکید کرد: سامانه اعلام نرخ ارز هر یک ساعت یکبار میانه نرخ‌ها را اعلام می‌کند و تاثیری بر بازار ندارد زیرا نرخ اعلامی برای معاملات انجام شده در یک ساعت گذشته را اعلام می‌کند.
او بیان کرد: سامانه اعلام نرخ ارز با روش فعلی در بازار تاثیرگذار نیست و تنها می تواند برای تصمیم‌گیری‌های اقتصادی فعالان مفید باشد.
یک دلال جوان که علاقه بسیاری به فروش ارز‌های خود دارد در پاسخ به این سوال که آیا نرخ پایانی سامانه اعلام ارز برای روز آینده مورد استفاده قرار می‌گیرد، گفت: قاعده اصلی و کلی نیست که حتما مورد استفاده قرار گیرد اگر آخرین نرخ واقعی شب گذشته باشد به طور اتوماتیک روز بعد اولین نرخ آغاز بازار است اما بازار موئلفه‌های دیگری را برای اعلام نرخ آغازین مورد بررسی قرار می‌دهد.
بانک مرکزی به دنبال سروسامان دادن به بازار ارز
در رابطه با فعالیت سامانه اعلام نرخ ارز مدیرکل اداره صادرات بانک مرکزی، گفت: سامانه اعلام نرخ ارز در راستای ایجاد فعالیت قانونی و در چارچوب ضوابط بانک مرکزی برای صرافی‌های مجاز ایجاد شده است.
صمد کریمی به تجارت فردا گفته بود که تنها صرافی‌های دارای مجوز فعالیت معتبر از بانک مرکزی مجاز به اشتغال در معاملات ارزی هستند. در این راستا نیز هرگونه عملیات صرافی در فضای مجازی ممنوع شده است. او ادامه داد: اطلاعات معاملات توسط صرافی‌های مجاز در سامانه سنا ثبت و راساً توسط صرافی‌ها به سامانه فوق ارسال می‌شود و متعاقباً میانگین موزون نرخ خرید و فروش نقدی برای هر ساعت و کل روز محاسبه و در پایگاه اینترنتی فوق قرار می‌گیرد.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس مقررات صرافی‌های مجازی باید اطلاعات معاملات عمده (10 هزار دلار و بیشتر) را همزمان وارد سامانه سنا کنند. البته معاملات جزیی یعنی کمتر از 10 هزار دلار در سامانه سنا در پایان روز کاری توسط صرافی‌های مجاز می‌تواند ثبت شود.
کریمی افزود: میانگین وزنی معاملات انجام‌شده در پایگاه اینترنتی سنا بیانگر نرخ کف بازار و نرخ معاملات تک‌تک صرافی‌ها نیست.
او با بیان این که بانک مرکزی درصدد سازماندهی سایت‌های اعلام نرخ ارز است، یادآور شد: فعلاً سایت‌های مزبور نرخ معاملات بازار را اعلام می‌کنند. با این حال بررسی‌های اطلاعات موجود در سامانه سنا و همچنین نرخ میانگین وزنی خرید و فروش ارز اعلامی در سایت www.sanarate.ir حاکی از آن است که همگرایی و سازگاری و تطابق لازم بین نرخ کف بازار و نرخ‌های اعلامی پایگاه اینترنتی فوق‌الذکر وجود دارد.
وی تصریح کرد: هدف بانک مرکزی هدایت تدریجی کلیه معاملات ارز در بازار آزاد به سمت شبکه صرافی‌های مجاز است. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود تعداد ثبت معاملات در سامانه سنا افزایش یابد و هم‌اکنون نیز سهم عمده‌ای از معاملات بازار ارز در صرافی‌های مجاز انجام می‌شود.
مدیرکل اداره صادرات بانک مرکزی یادآور شد: عمده معاملات اشخاص حقیقی و حقوقی، به ویژه واردکنندگان و صادرکنندگان توسط صرافی‌های بانکی و غیربانکی مجاز صورت می‌گیرد. از این رو نقش صرافی‌های مجاز در بازار آزاد کشور چشمگیر و در حال افزایش است.
او با اشاره به این که مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها فقط معاملات نقدی را به رسمیت می‌شناسد، گفت: بانک مرکزی در مقررات انجام معاملات آتی و سلف را منوط به دستورالعمل مصوب بانک مرکزی کرده است که با توجه به تجربیات جهانی و بانک مرکزی در شرایط غیرتحریمی امکان اجرای آن بیشتر است. ما ابتدا باید معاملات نقدی در بازار بین‌بانکی را توسعه دهیم، بازار نقدی ارز را ساماندهی و سپس معاملات آتی و سلف را در کشور اجرایی کنیم.
بازار ارز در ایران انحصاری است
همچنین در این رابطه معاون اسبق وزارت اقتصاد و بانک مرکزی، گفت: سامانه اعلام نرخ ارز در چارچوب وظایف بانکی مرکزی نسبت به بازار ارز راه‌اندازی شده تا اطلاع رسانی در این زمینه آغاز شده است.
حیدر مستخدمین حسینی با بیان این که بانک مرکزی خلا اعلام نرخ ارز و اطلاعات نرخ بازار آزاد را در سایت خود احساس کرده است، اظهار کرد: سامانه نرخ ارز برای صرافی ها و دیگران نقش تاثیرگذاری ایفا نخواهد کرد و این موضوع به دلیل آن است که بازاری به نام بازار ارز در کشور وجود ندارد.
او با اشاره به این که بازار ارز انحصاری رد اختیار دولت است، تصریح کرد: پیش بینی می‌شود سامانه اعلام نرخ ارز تاثیری بر بازار، تصمیم‌گیری افراد، روند فعالیت صرافی‌ها و تصمیمات اقتصادی دولت نشی نخواهد داشت.
وی گفت: بانک مرکزی آمار و اطلاعات بسیار مهمی همچون میزان مطالبات موقع را از خروجی سایت خود خارج کرده و شرایط اطمینان جامعه به سمتی نیست که از سایت و سامانه اعلام نرخ ارز بهره برداری مناسب را برد.
حسینی با اشاره به این که معمولا مقایسه‌ها در کشور با غرب و اروپا صورت می‌گیرد، تاکید کرد: از آن رو گفته می شود نسبت به کشورهای دیگر بازار ارز در ایران انحصاری است که بازار ارز به واسطه شان آن‌ها در تجارت جهانی است.
او خاطرنشان کرد: به دلیل آن که بازار صادراتی مناسب برای کشور وجود ندارد و تجارت جهانی کشور دارای رده قابل توجهی نیست نتوانسته‌ایم بازار ارز مناسبی را به دست بیاوریم و حجم اعظم صادرات کشور مربوط به نفت است.
معاون اسبق بانک مرکزی بیان کرد: باید بورس ارز تشکیل شود تا تمام بازیگران ارز در آن وجود داشته باشند و تمام تجهیزات و تخصیص‌های ارزی در آن عرضه شود.