دلار به پایان امپراطوری خود می‌رسد؟

اینترنت مملو از این تفکرات است که دلار به‌عنوان اصلی‌ترین ذخیره پولی جهان درحال جایگزین شدن است. همچنین سروصداهای زیادی درباره سقوط و فروپاشی اجتناب‌ناپذیر آن شنیده می‌شود. حال سوال اینجاست که آیا اینها فقط فرضیات صرف هستند یا اینکه شواهد متقنی در تایید این گفته‌ها وجود دارد؟

به‌گزارش فوربس، برای افزودن به این سردرگمی‌ها، بسیاری از افرادی که این اتفاقات وخیم را پیش‌بینی می‌کنند، برای عموم مردم چهره‌های شناخته‌شده‌ای هستند. آیا حق با آنهاست یا این سخنان آنها بیشتر برای مطرح شدن در رسانه‌ها و قرارگرفتن در تیتر روزنامه‌هاست؟ به‌نظر می‌رسد درک بهتر این مساله نیازمند توضیح بیشتر است.

پیشینه انتخاب دلار به‌عنوان یک ذخیره پولی
حدود سال 1945 میلادی، دلار آمریکا به‌عنوان ارز ذخیره جهانی جایگزین پوند استرلینگ بریتانیا شد. این اتفاق بنا به دلایل متعددی افتاد. اقتصاد آمریکا در جهان پیشتاز بود و بخش وسیعی از ذخایر طلای جهان را نیز در اختیار داشت. همچنین، دلار تنها واحد پولی بود که همچنان توسط طلا پشتیبانی می‌شد. با وقوع رکود بزرگ در دهه 30 میلادی که آمریکا را گرفتار کرد، و از آنجا که سیاست‌های پولی این کشور همچنان مبتنی بر استانداردهای طلا بود، فدرال رزرو تنها می‌توانست میزان عرضه پول را افزایش دهد تا از شدت تورم بکاهد.

حجم عرضه پول طبق پشتوانه طلایی بود که می‌توانست از آن حمایت کند. همچنین بدنیست به این مطلب اشاره شود که رکود بزرگ تنها به آمریکا محدود نشد بلکه بسیاری از کشورهای دیگر جهان نیز از به این سرنوشت شوم دچار شدند. در سال 1944 میلادی، بانک‌های مرکزی در بسیاری از کشورهای جهان در «برتون وودز» گردهم آمدند تا درباره ایجاد یک سیستم پولی جهانی تبادل نظر کنند.

یکی از اهداف اصلی این گردهم‌آیی ایجاد سیستمی برای تسهیل تجارت آزاد میان کشورهای جهان بود. برای نیل به این هدف، نیاز به یک پول رایج و قدرتمند بود که بتوان از آن در مبادلات بین‌المللی استفاده کرد. بنابراین دلار به‌عنوان این واحد پولی برگزیده شد. اعضای حاضر در این اجلاس همچنین تصمیم گرفتند تا ارزش واحدهای پولی دیگر به دلار مرتبط باشد.

اهمیت و عملکرد ذخیره ارزی
ذخیره ارزی درواقع یک واحد پولی رایج است که یک کشور در هنگام تبادلات تجاری با سایر کشورها از آن استفاده می‌کند. از آنجا که دلار به‌عنوان ارز رایج ذخیره جهانی برگزیده شد، سایر کشورها می‌بایست ذخایر مطمئن دلار داشته باشند. تبدیل دلار به عنوان ارز رایج ذخیره جهانی، میزان تقاضا برای این واحد پولی را افزایش داد که این مساله سبب افزایش عرضه آن نیز شد. ضمن اینکه ارزش دلار بر مبنای عوامل مختلفی نظیر تصمیمات فدرال رزرو، نوسان پیدا می‌کند.

به‌عنوان مثال، وقتی فدرال رزرو اقدام به چاپ اسکناس می‌کند، ارزش دلار کاهش می‌یابد که با کاهش ارزش دلار، صادرات آمریکا شدت می‌یابد. دلیل این مساله این است که با کاهش ارزش دلار، کالاهای صادراتی آمریکا برای سایر نقاط جهان ارزان‌تر می‌شود. علاوه‌براین، صادرات یکی از اجزای اصلی تولید ناخالص داخلی محسوب می‌شود، اگرچه حجم آن خیلی زیاد نیست. ارزش دلار از اواسط سال 2001 میلادی تا اواسط سال 2008 پایین بود اما در ماه آگوست 2014 شروع به رشد کرد. دلیل اصلی این افزایش قدرت دلار را می‌توان در تصمیم فدرال رزرو مبنی بر تقلیل سیاست چاپ پول دنبال کرد چراکه کاهش عرضه دلار به‌منزله افزایش ارزش آن است. البته دلار قدرتمند مشکلاتی را نیز به‌همراه دارد که از حوصله این بحث خارج است.

آیا دلار درحال از دست دادن جایگاه خود است؟
اگر یک واحد پولی دیگر به‌عنوان واحد پولی رایج ذخیره ارزی جهان جایگزین دلار شود چه اتفاقی خواهد افتاد؟ برای این مساله چند احتمال را می‌توان درنظر گرفت. به عنوان مثال، کشورهایی که ذخایر دلار دارند، اقدام به فروش آن خواهند کرد. بنابراین اگر کشورها ذخایر دلار خود را در آن واحد بفروشند، بازار با سیلی از دلار روبرو می‌شود که این اتفاق می‌تواند منجر به سقوط ارزش دلار و افزایش ناگهانی تورم شود که حجم این تورم به شدت کاهش ارزش دلار بستگی دارد. اما قسمت خوب قضیه این است که فدرال رزرو دیگر عرضه پول خود را گسترش نمی‌دهد که دست‌کم یکی از عوامل موثر بر کاهش ارزش دلار خودبه‌خود حذف می‌شود.

همچنین سناریو‌های مختلفی وجود دارد که ممکن است منجر به غرق شدن دلار شود. اما اگر قرارباشد واحد پولی دیگری جایگزین دلار شود، سوال اینجاست که کدام واحد پولی می‌تواند جایگزین مناسبی باشد؟ حتی با وجود بدهی‌ها و مشکلات پولی موجود، کدام واحد پولی این قدرت و اعتبار را دارد تا جایگزین دلار شود؟ قطعا یورو نمی‌تواند گزینه مناسبی باشد. ضمن اینکه پوند نیز خودش کم مشکل ندارد.

قطعا «یوآن» چین نیز با توجه به شرایط حاد اقتصادی این روزهای چین و انقباض اقتصادی که گریبان این کشور را گرفته گزینه مناسبی نیست. اما شایعاتی در اینترنت پخش می‌شود که نشان می‌دهد صندوق بین‌المللی پول (IMF) قصد دارد در ماه اکتبر، یک واحد پولی جدید را به‌عنوان ذخیره ارزی جهان ایجاد کند. حال باید منتظر ماند و دید که آیا اینها تنها شایعه است یا اینکه تمام این شایعات به حقیقت می‌پیوندد.