راه تازه برای ساماندهی بازار ارز
"قانونمند شدن بازار ارز، عرضه و تقاضای منصفانه و نرخ‌گذاری کارشناسانه ثمرات راه‌اندازی بورس ارز است." یک کارشناس بورس بابیان این مطلب گفت: راه‌اندازی بورس ارز در شرایط اقتصادی کنونی که رو به بهبود است، مفید خواهد بود.
چهار سالی می‌شود که حرف از راه‌اندازی بورس ارز است. طرحی که با موافقت و مخالفت‌های گوناگون مواجه شده و تاکنون به سرانجام نرسیده است. این بار در آغاز دوران تازه اقتصادی که «پسا تحریم» خوانده می‌شود و اصلی‌ترین ویژگی آن گسترش مبادلات تجاری است، خبر از نزدیک بودن راه‌اندازی بورس ارز رسیده است.
علی طیب نیا در حاشیه جلسه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی در خصوص راه‌اندازی بورس ارز و ارائه پیش‌نویسی از سوی بانک مرکزی به وزارت اقتصاد گفت: پیش‌نویس راه‌اندازی بورس ارز به وزارت امور اقتصادی و دارایی ارائه‌شده و سازمان بورس در حال بررسی این پیش‌نویس است، ضمن اینکه طرح مشترکی را با بانک مرکزی تهیه‌کرده و مبنای اقدامات بعدی قرار خواهیم داد.
به گفته وزیر اقتصاد در آینده نزدیک بورس ارز راه‌اندازی خواهد شد. کارشناسان و فعالان اقتصادی نیز امیدوارند که با راه‌اندازی بورس ارز شاهد نظام‌مند شدن این بخش از اقتصاد شده و نوسانات نرخ ارز بیشتر و بهتر از گذشته کنترل شود.
به نظر می‌رسد که این بورس بتواند در تک‌نرخی شدن و نرخ‌گذاری ارز مؤثر واقع شود. بدون شک شفافیت در شیوه نرخ‌گذاری و تک‌نرخی بودن ارز در کاهش ریسک بنگاه‌های اقتصادی نقش دارد و امکان شکل‌گیری یک بستر اقتصادی مورداطمینان فراهم خواهد شد.
به اعتقاد برخی کارشناسان، مسئولان بازار سرمایه با راه‌اندازی بورس ارز با یک تیر دو نشان می‌زنند، از سویی بازار ارز را به قیمت تعادلی می‌رسانند و از سوی دیگر با ایجاد ثبات در قیمت ارز راهی برای سرمایه‌گذاران خارجی باز می‌کنند.
حمید میر معینی کارشناس بازار بورس راه‌اندازی بورس ارز را حرکتی در جهت ساماندهی به بازار ارز دانست و گفت: راه‌اندازی بورس ارز در گام اول سبب می‌شود که محلی برای کارشناسی‌های بهتر و تحلیل‌های بیشتر در این بخش از اقتصاد وجود داشته باشد.
وی افزود: ایجاد عرضه و تقاضای منصفانه‌تر در یک فضای باز و همچنین افزایش شفافیت اطلاعاتی نیز از دیگر ثمرات آن است.
میر معینی با تأکید بر اینکه کارکرد همه بازارهای قانونمند در دنیا ساماندهی به بخش‌هایی از اقتصاد است که تحت تأثیر هیجانات یا مشکلات روانی قرار می‌گیرند، گفت: اکنون با راه‌اندازی بورس ارز باید منتظر باشیم که ساختارهای این بخش از اقتصاد تحت تأثیر قوانین و مقرراتی قرار گیرد که بر اساس آن بتوان مشکلات یا تخلفات و جرائم ناشی از دست‌کاری‌های در بازار را کاهش داد لذا این قانونمندی حرکتی مفید و مؤثر است.
کارشناس بازار بورس ادامه داد: یکی دیگر از اثرات راه‌اندازی بورس ارز به مسئله عرضه و تقاضا مربوط می‌شود. به عبارت روشن بورس ارز محلی برای عرضه و تقاضای بی‌واسطه یا حداقل کم واسطه خواهد بود که این امر در نرخ‌گذاری مناسب نیز مؤثر است.
وی با اشاره به اینکه کارکرد همه بورس ها شامل کالا و ارز همین بوده است، گفت: به نظر می‌رسد که اتفاق خوبی در خصوص سامان دادن به نرخ ارز در پیش باشد زیرا بعد از راه‌اندازی بورس ارز، نرخ آن به‌وسیله کارشناسان و فعالان این بخش و بر اساس مؤلفه‌ها و شاخص‌های مختلف اقتصادی تعیین خواهد شد.
به گفته وی اینکه کارشناسان و تحلیلگران تحصیل‌کرده و باتجربه در این بخش در نرخ‌گذاری‌ها تأثیر داشته باشند مفید خواهد بود و سبب می‌شود که بازار کمتر تحت تأثیر دست‌کاری‌ها قرار بگیرد.
میر معینی در پاسخ به این پرسش که چه موانعی سبب شد تا بورس ارز طی سالهای گذشته راه‌اندازی نشود و در حد حرف بماند، گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل آن محدودیت‌های مبادلات ارزی بود که تحت تأثیر تحریم‌های اقتصادی و بانکی با آن مواجه بودیم. به این خاطر که امکان عرضه و تقاضا آزادانه و راحت در بورس ارز فراهم نبود.
وی افزود: با راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی تا حدی توانستند که نوسانات این بخش را کنترل کنند اما کافی نیست و اکنون که به سمت بهبود اقتصادی می‌رویم و مبادلات تجاری ما با دنیا افزایش خواهد یافت – گذشته از نوسانات جهانی نرخ نفت و محصولات – می‌توان با راه‌اندازی بورس ارز در نرخ‌گذاری آن مؤثر بود و تا حدی مشکلات را حل کرد زیرا در این شرایط ورود و خروج جریان ارز پایدارتر می‌شود.
به گفته این کارشناس بورس، شاخص‌ها و مؤلفه‌های اقتصادی و سیاسی در نرخ ارز اثرگذار هستند اما بورس ارز می‌تواند میزان اثرگذاری این شاخص‌ها را بر نرخ ارز تعیین کند.
وی خاطر نشان کرد: راه‌اندازی مکانیزم بورس ارز در مجموع اتفاق خوشایندی است اما فراموش نکنیم که اجرای شدن این طرح نیازمند فراهم بودن بسترها و قوانین متناسب است. یکی از ساختارهای مورد نیاز برای اینکه عرضه و تقضای آزادانه و منصفانه در بورس ارز شکل بگیرد، این است که پیش از آن آزادسازی اقتصادی صورت گرفته باشد. به این معنی که دخالت دولت در اقتصاد به حداقل برسد در حالی که بر اساس میزان فعلی مشارکت دولت در اقتصاد به نظر نمی‌رسد که قصد داشته باشد به سادگی کنار کشیده و امور را به بازار بسپارد.
میرمعینی همچنین گفت: مساله قابل توجه دیگر مکانیزم عملیاتی این کار است. نیازی به نقل و انتقال فیزیکی ارز نیست و به قول کارشناسان بازارهای پولی و مالی می توان از طریق اوراق بهادارسازی کار کرد. از بعضی حواله‌ها یا ابزار مشتقه‌ها- ابزار کنترل ریسک- بهره گرفت.
گفتنی است که برخی نیز با راه‌اندازی بورس ارز مخالف هستند. به‌عنوان‌مثال احمد وفادار، عضو امنای صنف طلا جواهر تهران و کارشناس بازار ارز چندی قبل در گفت‌وگویی با تأکید بر اینکه «در کشور ما عرضه ارز در بورس امکان عملی ندارد زیرا در ایران بیش از خیلی از کشورها ارز در اختیار مردم در حال خریدوفروش و نوسان است.» گفته بود «حدود بیست سال پیش ترکیه قصد راه‌اندازی بورس ارز را داشت که موفق نشد و نمی‌توانیم فکر کنیم بازار ارز ایران می‌تواند مثل بازار آمریکا و اروپا باشد که ارزشان در اختیار مردم نیست.»
به‌رغم این دست مخالفت‌ها و بر اساس اعلام وزیر اقتصاد بورس ارز درراه است و دلالان ارز باید از حالا به فکر شغل دیگری باشند.
