سایه بحران کاهش قیمت نفت همچنان بر بازار این طلای سیاه گسترده است؛روند رو به کاهش که از اواخر ماه گذشته آغاز شده به نیمه های هفته گذشته نرسیده ناگهان سقوط آزاد کرد.به طوری که قیمت هر بشکه نفت خام در بازارهای آمریکا به پایین‌تر از ۴۰ دلار رسید.عددی که از زمان بحران مالی سال ۲۰۰۹ تاکنون بی‌سابقه بوده است.
این کاهش نگرانی های بسیاری را در پی داشته است.تحلیل گران می گویند،کاهش بهای نفت احتمال کاهش نرخ رشد اقتصادی دنیا را تقویت خواهد کرد.اگرچه چین با کاهش نرخ یوان درپی تسریع رشد اقتصادی خود بوده ،اما به جنگ ارزی دامن زده که دامنه آن کل آن کل اقتصادهای دنیا را متاثر ساخته است.
با وجود اینکه ماه‌های آغازین سال جاری میلادی قیمت جهانی نفت عمدتا صعودی بود، روند عمومی قیمت‌ها در سه ماه اخیر عمدتا نزولی بوده است.این اتفاق درحالی افتاده که برخی کارشناسان پیش بینی کرده بودند زمستان در پیش رو شاهد افزایش قیمت نفت باشیم.این اتفاق البته نفت ایران را نیز بی نصیب نگذاشت.
اقتصاددانان می گویند:" واقعیت این است که در پی کاهش نرخ برابری یوآن، بسیاری از ارزها مقداری از ارزش خود را از دست دادند. این امر می‌تواند دو دلیل داشته باشد؛ اول اینکه ممکن است برخی کشورها، کاهش رسمی ارزش یوآن را آغازگر یک روند ادامه‌دار «گدایی از همسایه» ارزیابی کرده باشند."
جنگ ارزی مجدد چین و آمریکا از دو هفته گذشته وارد مدار جدیدی شده است.چین با کاهش دو درصدی ارزش یوان به دنبال نجات صادرات و افزایش رشد اقتصادی خود است و این اقدام بازارهای امریکا را تحت تاثیر قرار داده است.البته کاهش ناگهانی بهای نفت اتفاق تازه ای نیست؛ در بحران مالی جهانی و سقوط بورس‌های عمده جهان، قیمت نفت از سال ۲۰۰۸ به طور چشمگیری سقوط کرد و در سال ۲۰۰۹ به نزدیکی ۴۰ دلار رسید، اما قیمت‌ها به مرور بالا رفت و در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ عمدتا در نزدیکی ۱۰۰ دلار در نوسان بود.
در زمستان سال گذشته میلادی قیمت نفت خام در بازارهای جهانی دوباره پایین آمد و از بالاتر از ۱۰۰ دلار به زیر ۵۰ دلار برای هر بشکه رسید. افزایش تولید نفت آمریکا و پایین آوردن قیمت‌ها از طرف عربستان سعودی، به منظور حفظ بازار دلیل این سقوط عنوان شد.
برنامه چین براساس هر هدفی که بوده و هست،تمام کشورهای دنیا را متاثر ساخته،حتی ایران! چه آنکه جنگ ارزی چین در بازار جهانی که مخاطب آن بزرگترین اقتصاد دنیا یعنی ایالات متحده است،موجب کاهش بهای نفت شده و در نتیجه اقتصادهایی که متکی به نفت هستند را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
نفت و سرنوشت ما
با کاهش بهای نفت روند نزولی کاهش قیمت نفت ایران هم اتفاق افتاد. درحالی که میانگین قیمت نفت سبک ایران از ابتدای امسال تا کنون ٥٥ دلار و ٢١ سنت بوده است.آخرین قیمت ثبت شده 43 دلار بوده است.این درحالی است که قیمت نفت در بودجه امسال 53 دلار درنظر گرفته شده است.با کاهش قیمت نفت به زیر قیمت پیش بینی دولت،شرایط سختی پیش روی اقتصاد ایران خواهد بود.تردیدی نیست که دولت ناچار است برای صرفه جویی در هزینه ها و جلوگیری از کسری بودجه اقدامات انقباضی در اقتصاد ایران اعمال کند.
نفت در اقتصاد ايران سال هاي زيادي است که عمده درآمد ملي کشور را تامين مي کند و در واقع اين بخش در اقتصاد کشور نقش مسلط را ايفا مي کند.براساس آمارهای موجود حداقل 40 درصد از درآمدهای ارزی دولت از محل فروش نفت تامین می شود ، حال آنکه با در نظر گرفتن مشتقات نفتی می توان حداقل 70 درصد از درآمدهای ارزی دولت را از محل فروش نفت و فرآورده های پیش بینی کرد.
در واقع نفت در اقتصاد ایران مهمترین فاکتور تاثیر گذار بر سایر شاخص های اقتصادی است و هرگونه شوک قیمتی تاثیرات اقتصادی به دنبال خواهد داشت. کاهش قیمت نفت سبب می‌شود که دولت، به علت انعطاف‌پذیری هزینه‌های جاری، که بخش عمده آن مربوط به حقوق و دستمزد کارکنان دولتی است، از هزینه‌های عمرانی بکاهد و آن را به هزینه‌های جاری منتقل کند.
کارشناسان می گویند: "اولین اثر کاهش قیمت نفت عدم تحقق تعهدات دولت در بخش عمرانی است و این مسأله سبب رکود و بیکاری به خصوص در بخش‌هایی می‌شود که عمدتاً از کارگران غیرماهر استفاده می‌کنند. از سویی بخش ارزی نیز تحت تأثیر قرار می گیرد."
همسایه ها چه می کنند
مقامات اوپک در آخرین نشست خود در ماه ژوئن استراتژی حفظ سهم بازار را تکرار کردند. در آن زمان نمایندگان این سازمان انتظار داشتند که قیمت‌ها تا پایان 2015 تحت تاثیر افزایش تقاضای جهانی بهبود پیدا کند. اما این عقاید با تازه‌ترین دور کاهش قیمت نفت و افزایش نگرانی‌ها درباره دورنمای تقاضای چین تغییر کرد.
اولین ترکش های کاهش بهای نفت مستقیم به اقتصادهای نفتی برخورد می کند.چه آنکه بودجه های خود را بر مبنای قیمت نفت تنظیم می کنند و هرگونه نوسان در قیمت نفت اقتصاد آنها را متلاطم خواهد کرد.اعضای اوپک مهمترین کشورهایی هستند که اکثریت قریب به اتفاق آنها اقتصادهای نفتی دارند در نتیجه بیشترین آسیب ناشی از کسری بودجه متوجه آنها خواهد بود.از آخرین اجلاس اوپک که درآن نتیجه ای برای افزایش تولید گرفته نشد،بیش از سه ماه می گذرد.کاهش قیمت ها سبب شده تا مجددا زمزمه هایی برای یک نشست اضطراری مطرح شد.
کارشناسان می گویند:" در صورتی که اجلاس اضطراری اوپک تشکیل شده و در آن تصمیم مناسب و جدید اتخاذ نشود، تاثیر منفی بر بازار گذاشته و حتی می تواند باعث کاهش بیشتر قیمت ها شود."
این درحالی است که قوانین اوپک می گوید درخواست برگزاری نشست فوق العاده به رای اکثریت اعضای اوپک که تعداد اعضای آن 12 کشور است نیاز دارد اما منابعی داخل این سازمان می گویند تا زمانی که عربستان سعودی از چنین نشستی حمایت نکند احتمال برگزاری هیچ نشست فوق العاده ای وجود ندارد.حالا باید دید که اگر کاهش قیمت ها ادامه یابد آیا عربستان برای نشست اضطراری پیش قدم خواهد شد؟