مالیات ارزش افزوده ۵۰ درصد درآمد مالیاتی کشور/ قانون مالیات ارزش افزوده نیم‌بند متولد شد/ معاملات پس از ۷ سال اجرای قانون شفاف نشد
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در میزگرد نقد و بررسی قانون مالیات ارزش افزوده گفت: این قانون از اول نیم‌بند متولد شد و پس از ۷ سال نه تنها تفاهم میان مجریان (دولت و اصناف) وجود ندارد، بلکه معاملات اقتصادی نیز هنوز شفاف نشده است.
موضوعاتی مانند مراحل تهیه و تدوین قانون آزمایشی، تهیه لایحه صندوق مکانیزه فروش، چگونگی شفاف سازی مدنظر قانون در معاملات اقتصادی، انگیزه و مشوق‌ها، نگرانی اصناف از نحوه اجرا، پرداخت مالیات ارزش افزوده فعالان اقتصادی طی 7 سال، ضعف برخط نبودن معاملات اقتصادی، مغایرت در تعاریف مندرج در قانون، عدم اعتماد میان مجریان و بخش خصوصی برای پرداخت و دریافت مالیات میان اعضای حاضر در میزگرد بحث و بررسی شد.
مشروح این میزگرد به شرح زیر است:
سوال: برای شروع بفرمایید اکنون لایحه جدید دائمی شدن مالیات بر ارزش افزوده که در دولت بررسی میشود، چه زمانی به اتمام می‌رسد و به مجلس میرود همچنین لایحه صندوق مکانیزه فروش در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
جعفریان: مایلم اول در مورد لایحه صندوق مکانیزه فروش به عنوان پایانه فروشگاهی صحبت کنم.
هفته گذشته آخرین اقدامات در مورد این لایحه صندوق مکانیزه فروش به عنوان پایانه فروشگاهی در کمیسیون اقتصادی دولت مورد بررسی و جمع‌بندی قرار گرفت، طبق قرار این لایحه هفته آینده از سوی دولت به مجلس تقدیم میشود.
این لایحه به منظور شفاف‌سازی اطلاعاتی از معاملات و مراحل فروش کالا است که تمامی معاملات به وسیله آن شفاف خواهد شود.
قرار است در این لایحه با هماهنگی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان امور مالیاتی کشور، زیرساخت و مراحل نصب و راه اندازی صندوق مکانیزه فروش عملیاتی شود. 20 درصد از فاکتور خرید به عنوان پاداش به خریداران بازپرداخت شده و کشور ترکیه نیز این موضوع را اعمال می‌کند که منجر به ارائه فاکتور از سوی فروشندگان میشود، در سال اول مودیانی که صندوق نصب کنند 20 درصد از مالیات قطعی شده تخفیف خواهند داشت و در 4 سال بعد نیز به ازای هر سال 10 درصد از پرداخت مالیات ارزش افزوده معاف خواهند بود. هزینه‌های تجهیز و نصب صندوق مکانیزه فروش از مالیات قطعی شده کسر میشود. البته اکنون نیز در قانون مالیات ارزش افزوده نصب صندوق فروش وجود دارد.
سوال: آیا به موازات لایحه دائمی شدن مالیات ارزش افزوده در دولت، طرحی در مجلس نیز بررسی میشود؟
بیگی: به نظر نمی‌رسد طرح بررسی شود و با ارسال لایحه به مجلس قطعا در دستور کار قرار می‌گیرد.
جعفریان: این طرح با امضای 70 نماینده در سال قبل تهیه و از لایحه دولت اقتباس شد و مرکز پژوهش‌های بخش خصوصی را برای بررسی دعوت کرد. به موازات آن در وزارت اقتصاد نیز هفته‌ای چند جلسه برای لایحه برگزار می‌شد و پس از نهایی شدن لایحه به کمیسیون اقتصادی دولت آمد و باز هم بخش خصوصی با همفکری تیم اقتصادی دولت آن را بررسی کرده اما تاکنون 5 بار لایحه تغییر کرد.
به دلیل خوب پیش نرفتن بررسی لایحه رئیس سازمان مالیاتی پیشنهاد جلو افتادن لایحه صندوق مکانیزه فروش را مطرح کرد.
محمد رضا جعفریان مشاور مالیاتی اتاق اصناف
سوال: یعنی بررسی لایحه در مجلس ارجح از طرح خواهد بود؟
* اجرای قانون آزمایشی مالیات ارزش افزوده سال اینده تمدید میشود
جعفریان: مجلس موظف است هر جا لایحه ارزش افزوده ارائه شد، طرح را کنار گذاشته و به آن رسیدگی کند و تا جایی که بررسی شده جایگزین مواد لایحه خواهد میشود.
قانون مالیات ارزش افزوده آزمایشی بود و دو سال اخیر در بودجه سالانه تمدید شده؛ قانون آزمایشی هنوز بازخوردی نداشته، پس چرا هر سال یک درصد به آن افزوده میشود و قانون برنامه پنجم نیز به آن تاکید دارد. اکنون راهی ندارد جز اینکه قانون آزمایشی مالیات ارزش افزوده برای سال آینده نیز تمدید شود زیرا لایحه هنوز جمع‌بندی نشده و مجلس نیز انتخابات در پیش دارد علاوه بر آن برنامه ششم و بودجه 95 در دستور کار است بنابراین لایحه ارزش افزوده عملا به سال آینده نمی‌رسد و در دوره بعد مجلس بررسی و تصویب خواهد شد.
* نقاط قوت و ضعف قانون آزمایشی مالیات ارزش افزوده
جعفریان: به دلیل ضعف‌های اطلاعاتی در سازمان مالیاتی و عدم اجرای درست شرح وظایف مودیان، قانون به خوبی اجرا نشد اما سازمان مالیاتی به علت عدم داشتن اطلاعات و ردیابی مالیات از تولید تا مصرف در برخی موارد پلکانی اخذ می‌کند که سرعت می‌گیرد، به همین دلیل لایحه صندوق مکانیزه فروش زودتر از لایحه ارزش افزوده به مجلس میرود. لایحه صندوق به منظور شفاف‌سازی اطلاعات فعالیت‌های اقتصادی طبق برنامه پنجم و قانون نظام صنفی و قانون مالیات ارزش افزوده ارائه خواهد شد، آخرین نقطه نظرات اخذ شده است و به زودی به تصویب دولت رسیده به مجلس میرود.
* اصناف با شفاف سازی معاملات اقتصادی مخالف نیستند
جعفریان: عملیات معاملاتی فعالان اقتصادی شفاف شده و اطلاعات در این صندوق باید وجود داشته باشد و سازمان امور مالیاتی با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات زیر ساخت‌ها را فراهم کند. بخش خصوصی و اصناف با شفاف‌سازی نه تنها مخالف نیست، بلکه موافق بوده در عمل نیز این گونه است اما 10 مورد نگرانی‌های در نامه به وزیر اقتصاد و رئیس سازمان امور مالیاتی گفته شده است. داده‌هایی که از صندوق فروش بیرون می‌آید، مورد پذیرش سازمان باشد، یعنی عملیات اقتصادی مودی به عنوان فاکتور قابل قبول باشد اما سازمان معتقد است در کنار آن دفاتر صورت‌حساب ارائه شود که ما مخالفیم. خوشبختانه کمیسیون اقتصادی دولت نیز این خواسته را تأیید کرد.
جعفر ابراهیم بیگی مدیرکل دفتر فنی و اعتراضات مودیان مالیات ارزش افزوده سازمان امور مالیاتی
*اجرای قانون مالیات ارزش افزوده در 140 کشور دنیا
بیگی: در مورد قانونی صحبت میکنیم که اراده ملی برای اجرا دارد و قوه مجریه ملزم به اجرا هستیم، می‌گویند قانون را آنقدر به نفع مود خم کن، اما نشکند. بیش از 140 کشور جهان مالیات ارزش افزوده را اجرا می‌کنند فرایندها، راه‌ها و مبانی قانونی در کل دنیا به عنوان یک نظام مالیاتی وجود دارد نظام‌های مالیاتی به نظام مالی استوار است نظام مالیاتی انضباط مالی نمی‌آورد و اطلاعات اقتصادی را اصناف،بانک، بیمه و شهرداری، وزارتخانه‌ها به سازمان ارائه می‌دهند. نمی‌توان توقع از نظام مالیاتی برای شفاف‌سازی داشت هیچ جای دنیا این گونه نیست که این نظام انضباط کلی مالی کشور را به عهده داشته باشد، بلکه زیر مجموعه نظام مالی است. نظام مالیاتی برای اخذ مالیات نیاز به اطلاعات دارد که باید دیگر دستگاه ارائه دهند.
* بیشترین اعتماد به مردم در اجرای مالیات ارزش افزوده
حالا چه باید کرد و مبنای مالیات ارزش افزوده چیست؟ این مالیات پایه‌ای بود که بیشترین اعتماد به مردم در نظام ارزش افزوده دارد. زیرا یک فعال اقتصادی هیچ گاه از منابع مالی خود پولی پرداخت نمیکند، به همین دلیل نمی‌تواند هزینه کند و 15 روز پس از پایان یک فصل آن را می‌پردازد، به طور میانگین 2 ماه پول دولت دست فعالان اقتصادی می‌ماند. مابه‌التفاوت مالیات پرداختی و گرفته شده را به دارایی می‌دهد به شرطی که سیکل صورت‌حساب که مبنای ارزش افزوده است، شفاف باشد.
4 روش برای اخذ مالیات وجود دارد: تفریقی، مستقیم و غیرمستقیم و تجمیعی مستقیم و غیر مستقیم در دنیا براساس مبدا یا مقصد وجود دارد. در ایران هر جا مصرف شد مشمول است. صادرات به دلیل اینکه درآمد ارزی دارد معاف نیست، چون در خارج مصرف میشود معاف بوده اما واردات مشمول است، بنابراین مبانی آن در دنیا پذیرفته شده است.
اگر در روش‌های گفته شده زنجیره به درستی شفاف باشد، در کل این مجموعه هیچ فردی بیش از 9 درصد مالیات نمی‌دهد. بیشترین بار مالیات روی حلقه اول واردات و تولید است.
کل هدف ارزش افزوده رصد کالا و خدمات بوده و شخص محور نیست و از واردات تا مصرف را رصد می‌کند. اگر صورت‌حساب‌ها دست به دست شود، جمع مالیات بیش از 9 درصد نخواهد بود.
سوال: یکی از مهمترین انتقادات در اصناف تکرار مالیات بوده و ادعا میشود، در اکثر حلقه‌ها 9 درصد اخذ شده و زنجیره آن تکمیل نیست.
بیگی: مبنای نظام ارزش افزوده در دنیا صورت‌حساب است و بیشترین بار مالیات در حلقه اول است، چون حاشیه سود از این حلقه تا مصرف کننده کاهش می‌یابد، بنابراین باید صورت‌حساب‌ها در حلقه‌های بعدی مبادله شود. مؤدی می‌گوید من مالیات آن را پرداخت کردم بنابراین باید فاکتور بدهد تا سازمان آن را به عنوان اعتبار بپذیرد و نظام مالیاتی اینقدر اعتماد کرده که هنگام دریافت نمی‌گوید مستقیم به خزانه بریز، بلکه 2 ماه منابع را در اختیار دارد. البته در فرانسه این گونه نیست و فردای آن روز باید مالیات را به دولت واریز شود.
جعفریان: شما (نماینده سازمان مالیاتی) باید سیستم برخط آماده کنید.
بیگی: ادبیاتی را بپذیریم که ارزش افزوده در دنیا این گونه است، میانگین نرخ مالیات بر ارزش افزوده در آسیا و اروپا 15 درصد است، ما با کمترین نرخ شروع کردیم تا مردم برای پرداخت صورت‌حساب آمادگی پیدا کنند. گفته میشود مالیات مضاعف میدهیم این اجتناب‌ناپذیر است. اکنون برخلاف فروشندگان، مصرف کننده این قدر مدعی نیست.
جعفریان: مگر زیر ساخت‌ها آماده شده است؟
بیگی: اگر صورت‌حساب رد و بدل شود، بیشتر از 9 درصد مالیات نخواهد داد.
جعفریان: اگر درست اتفاق بیفتد، بله حرفی نداریم.
بیگی: یکی از اهداف ارزش افزوده، مالیات است هدف این بود کالا در نظام مالی کشور به درستی رصد شده و به مصرف کننده برسد، اگر فعال اقتصادی کار صحیح انجام دهد نظام مصرف کنترل میشود، بنابراین به جای صورت‌حساب زیر ساخت باید در اختیار نظام مالیاتی قرار گیرد و دعوا سر این موضوع است. اصولا مالیات چسبنده است. از اصناف چه توقعی داریم؟ همه ما یک سیستم بوده و توقع داریم، نظامات دست به دست هم داده و اراده ملی را اجرا کنیم. نظام مالی کشور فرهنگ ارائه صورت‌حساب ندارد.
میزگرد بررسی عملکرد مالیات بر ارزش افزوده بعد از ۷ سال
جعفریان: آنجا که اراده ملی در بخش آموزش، فرهنگ‌‌سازی و روان‌سازی امور بوده، همراه سازمان مالیاتی هستیم و با آن موافقیم. برای جاری شدن قانون باید زیرساخت‌ها آماده می‌شد. بله قانون خوبی است و 150 کشور جهان اجرا میشود. اکنون براساس تعریف سازمان ملل مودی چون مصرف کننده نیست، مابه‌التفاوت خرید با آنچه می‌فروشد را به خزانه واریز می‌کند، اما در کشور این کار صورت نمی‌گیرد و در پله‌های قبلی اثر داده نشده و اعتبار مالیاتی که عمده فروش به بنکدار و به خرده‌فروشی داده میشود در 4 پله اخذ میشود.
مصرف کننده 9 درصد نباید بیشتر مالیات بدهد. اگر یک کالا هزار واحد خریداری شد، در مرحله اول مالیات اخذ شده و در مراحل بعدی باید ما به ازای آن مالیات گرفته شود، تا براساس قانون باشد، در صورتی که این گونه اجرا نمی‌شود.
ماده 3 قانون می‌گوید: مالیات مابه‌التفاوت گرفته شود و بند «ب» ماده 14 تصریح کرده از اصل کالا نباید گرفته شود در صورتی که در هر پله از اصل و کل کالا مالیات اخذ میشود و در این قسمت مشکل وجود دارد. با نحوه اجرای قانون مشکل داریم، مجموعه سازمان مالیاتی براساس دیدگاه خود اقدام می‌کند و نه براساس قانون؛ اگر ماده 3 و بند (ب) ماده 14 اعمال شده و پلکانی مالیات اخذ نشود، موافق بودیم.
* سوال: نظر شما راجع به نرخ مالیات در کشورها چیست؟
جعفریان: کشور کره اولین کشور آسیایی است که از سال 1985 این مالیات را می‌گیرد و نرخ آن تا امروز 10 درصد است. ایران در منطقه «منا شامل خاورمیانه و شمال آفریقا» قرار دارد که هیچ کدام مالیات نمی‌دهند.
چین تا چند سال اخیر 5 درصد مالیات می‌گرفت و اخیرا به 10 درصد رسید ژاپن نیز همین طور؛ یکباره در ماده 117 قانون برنامه پنجم سالی یک درصد به این مالیات افزود، اما زیرساخت‌ها لحاظ نشد، واقعا به مردم اعتماد نشده است از درآمد مشمول مودیان، مالیات با ضرایب بالا گرفته میشود، جریمه ماده 22 به همراه جرایم متعلقه 272 درصد روی آن می‌آید که از مردم گرفته میشود، معلوم است با این وضعیت 1600 واحد آهن فروش کار را تعطیل می‌کنند. 680 واحد طلا فروشی بسته شده و به کارهای زیرزمینی روی می‌آورند. انتظار از اصناف درست است اما ما نیز انتظار داریم، با یکدیگر آن را به درستی اجرا کنیم. امروز دولت به جایی رسیده که برای شفاف‌سازی لایحه صندوق فروش به عنوان پایانه فروشگاهی را ارائه کرده است. برای شفاف‌سازی نیاز به ابزار و مکانیزم باید وجود داشته باشد.
محمود شکری عضو کمیسیون اقتصادی مجلس
سوال: قانون در 7 سالی که اجرا شده بزرگترین مشکل اجرایی چه بوده است و چرا قانون آزمایشی سالی یک درصد به آن افزوده شود؟
شکری: قانون ارزش افزوده نواقص دارد. چالش‌های نوشتاری قانون باعث ایجاد برداشت‌های متفاوت میان مجلس، دولت و بخش خصوصی شده است. مواد قانون شفاف نیست و یکدیگر را نقض می‌کند و یکی از مشکلات اجرایی در بدو کار نیز ماده 3 قانون است. مالیات بر ارزش افزوده با مالیات مصرف دو موضوع متفاوت است، مالیات مصرف این است که قیمت یک کالا هر چه هست به اضافه مقداری مالیات برای مصرف کننده خواهد بود.
* اکنون به جای مالیات ارزش افزوده مالیات فروش می‌گیرند
اکنون به جای مالیات ارزش افزوده ناشی از سود تفاوت قیمت خرید با فروش از اصل کالا مالیات اخذ میشود. اصل داستان قانون برای رصد کردن فعالیت‌های اقتصادی است و به عنوان منبع مالیاتی به آن نگاه نشد. دنبال شفاف‌سازی بوده، اما این مالیات سهل‌الوصول است و به همین علت درصدهای آن سالانه افزایش یافت.
اکنون مالیات بر فروش می‌گیرند البته تقصیر ندارند. ماده 3 قانون مالیات ارزش افزوده تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه با خریداری شده است. موضوعی که سازمان مالیاتی برداشت کرده درست است، اما قانون‌نویس اشتباه کرد.
ماده 14 می‌گوید ماخذ محاسبه مالیات بهای کالا و خدمات در صورت‌حساب بوده و بنای اخذ مالیات است. اما تغییر درست این بوده که ماده 14 باید وصل به ماده 3 شود، یعنی اینکه مالیات از مابه‌التفاوت خرید و فروش به دست آید.
* رصد و شفافیت معاملات فدای منبع مالیات شد
اینکه قانون مقاومت و فرار مالیاتی وجود دارد به جای رصد و شفاف‌شدن معاملات اقتصادی فدای منبع مالیات کردیم، تا سهم مالیات بالا برود.
اکنون 9 درصد به ارزش کالا اضافه میکنیم یعنی دولت تورم سالانه هر چه هست 9 درصد به آن اضافه میشود. تناقض آشکار در قانون وجود دارد. به علت عدم شفافیت در ماده 14 برداشت سازمان مالیات روی اخذ مالیات از کل کالا است.
در دولت قبل به علت سر و صدا و اعتراضات اجرای قانون دستوری لغو شد نکته اساسی در اجرای قانون ارائه فرجه زمانی بیش از یک سال از تصویب تا اجرا است. پیشنهاد 18 ماهه دادیم تا بتوان زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در سراسر کشور فراهم کرد. با وجود اینکه این موضوع در قانون اصناف وجود داشت، اما ابزار اجرا فراهم نشد و فعالان اقتصادی به عنوان وصول کننده مالیات آموزش ندیدند، اجرای قانون سه ماه پس از ابلاغ فاجعه بود زیرا یک قانون جدید باید اجرا می‌شد و هیچ فردی اطلاع درستی راجع به آن نداشت. از شروع اجرای قانون تاکنون کج رفت و به سادگی نمی‌توان وضع موجود را اصلاح کرد، مگر اینکه در لایحه جدید قابلیت‌های اجرایی را ترسیم کرد.
یکی از مباحث بخش خصوصی این است که طبق قانون اساسی نمی‌توان موضوعی را به مردم اجبار کرد، درحالی که مالیات دولت را باید از مردم بگیریم در غیر این صورت جریمه می‌شویم.
جعفریان: برخی فعالان اقتصادی می‌گویند از محل مالیات ارزش افزوده تخفیف میدهیم، از حق دولت به مصرف کننده تخفیف می‌دهد، در صورتی که اشتباه است و باید سهم دولت کامل گرفته و پرداخت شود.
* شیوه اجرا از اول غلط بود
شکری: شیوه اجرا از اول غلط بود پیشنهاد دادیم که یک ماهه مدرسان آموزش دیده و بعد برای اصناف کلاس آموزشی برگزار و یا اینکه فرصت بیشتری برای اجرا گرفته شود. غلط اجرا شدن به معنای خود زنی است، بله از این محل پول خوبی می‌گیریم، اما همه راه‌ها برای اجرا بسته شد و اکنون با چماق مالیات می‌گیریم. در قانون مالیات مستقیم اخذ کد اقتصادی و دیگر مباحث شفاف‌سازی 20 سال زمان می‌برد.
نکته دیگر برای شروع رصد و ایجاد شبکه اطلاعات مودیان، با همکاری اصناف برای راه‌اندازی صندوق مکانیزه فروش به جمع بندی رسیدیم، تا برای اخذ مالیات عادلانه این صندوق نصب شود. زیرا در یک خیابان، 5 ممیز برای انجام کار به دلیل آنکه فرمول مشخص وجود ندارد دیدگاه‌های متفاوتی دارند، بنابراین بدون زیرساخت اجرای قانون خود زنی بود، اما بالاخره جلوی برخی مباحث در مجلس گرفته شد. چون مجلس از آنها (بخش خصوصی) رأی می‌خواهد و رأی دست افراد ذی‌نفوذ بوده و ابزارهای خوبی برای آنها است و زمانی که مجلس گرفته شد دولت نیز در دست خواهد بود. تلاش زیادی شده با هم در اجرا کنار بیاییم اما ذی‌نفوذان کار را خواباندند. قانون اگر شفاف باشد، اما مشکلات رفع نشود، بی‌عدالتی وجود خواهد داشت.
حسین احمدی (سمت چپ) نماینده سازمان امور مالیاتی در میزگرد
سوال: زیرساخت‌ها شامل چه مباحثی است طرح جامع مالیاتی از سال‌های گذشته مطرح است؟
شکری: طرح جامع مالیاتی به اندازه عمر کاری من در حال اجرا شدن است، برای عملیاتی شدن باید کامل شود، اکنون در 3 استان کرمانشاه، اصفهان و تهران در حال اجرا است.
جعفریان: به عنوان بخش خصوصی از اجرای آن بی‌خبر هستیم، در راستای اجرای ماده 37 برای آموزش هیچ اعتباری در اختیار اصناف قرار نگرفت.
شکری: امیدواریم شفافیت و عدالت ایجاد شود به عنوان یک مامور مالیات شب‌ها عذاب وجدان داشته که آیا مالیاتی که تشخیص دادم درست بوده یا خیر؟ و بسیاری از مامورانی که متشرع بودند از سازمان مالیات رفتند. خلاصه اینکه قانون ناقص متولد شد و اکنون معلول است و علت معلولیت این است که آموزش درست و صحیح حتی برای ماموران مالیاتی وجود نداشت. 3 شرط اساسی برای این مالیات نیز دارد که شامل زیرساخت اطلاعاتی، آموزش کارکنان و مودیان و خریداران و تشویق و جرایم و موارد قانونی است. گاهی اوقات با کارکنان سازمان مالیاتی وارد بحث می‌شویم، خجالت می‌کشم مثلا ماده 12راجع به معافیت‌ها، مردم را مسخره کردیم. دام و طیور زنده، زنبور، آرد خبازی، برنج مشمول نیستند. اکنون ارزش افزوده برنج در رستوران‌ها گرفته میشود.
جعفریان: شالی‌کوبان در شمال کشور مالیات ارزش افزوده می‌دهند و کل کار آنها فصلی است.
شکری: قرار بود با بخشنامه این مشکل رفع شود و از کشاورز مالیات گرفته میشود، در صورتی که مشاغل بند (ج) و (ب) مشمول نبوده اما کشاورزی که معاف بوده را مشمول کردیم. نکته اینکه شالی کوب چون آموزش ندیده، به جای گرفتن یک کیلو برنج بابت مالیات 4 کیلو از کشاورز کسر می‌کند، داستانی درست شده که همه گرفتار شدند. در لایحه دائمی شدن قانون باید پاسخ‌های شفاف راجع به نواقص ارائه شود، خواهش از دوستان مالیات است که بدنه درگیر با آن به دنبال رفع معضل باشد. اعتقاد داریم مالیات بر ارزش افزوده بگیریم و نه مالیات فروش و قانون در چارچوب علمی نوشته شود.
میزگرد بررسی مالیات بر ارزش افزوده بعد از ۷ سال اجرای آن/ در فارس
سوال: دامنه شمول در مصرف و خدمات دیده شده است؟
بیگی: دامنه شمول مالیات، عدم تعریف واژه‌ها مانند فرآوری کالا در لایحه جدید دیده شده است. مالیات به خدمات و بر مخارج تعریف شده اکنون مالیات بر مصرف می‌گیریم اما مفهوم، حلقه آخر مصرف نیست بلکه مالیات ارزش افزوده است. 95 درصد مالیات از اشخاص حقوقی گرفته میشود. از ابزاری 15 هزار میلیارد تومانی، 148 میلیارد تومان اشخاص حقوقی هستند و کمترین سهم متعلق به سایر اصناف و حقیقی‌ها است.
همه ایرادات در لایحه جدید منعکس شده است سبد خانوار، نرخ افزایش سالانه، مغایرت‌های قانونی، حد آستانه نیز وجود دارد هیچ جای دنیا این مالیات به سمت خرده فروشی نمی‌رود و به صرفه نیست زیرا بیشترین مالیات در واردات تولید است. اکنون میانگین مالیات پرداختی طلا فروشان 900 هزار تومان در سال است. برای مالیات آستان‌های مقدس به مقام معظم رهبری نامه نوشته شد و دستور این بود برای جلوگیری از انسداد نظارتی آستان‌ها باید مالیات ارزش افزوده را اعمال کنند.
شکری: حد آستانه اکنون نداریم که مشخص شود با چه ابزاری و چگونه تشخیص خواهید داد.
بیگی: در دنیا قانون پول‌شویی وجود دارد طرح جامع مالیاتی چه کار می‌کند؟ ارتباط واحد مالیاتی را با مودی قطع خواهد شد یعنی مکاتبه جای مراجعه را می‌گیرد مانند استفاده از خودپرداز که کارمندی وجود ندارد. از سازمان مالیاتی دفاع نمی‌کنم بلکه اراده ملی برای اجرای قانون مهم است. طبق قانون برنامه چهارم هزینه جاری کشور باید از مالیات تامین شود اما نشد.
جعفریان: 220 میلیارد تومان ماهانه حقوق از سوی دولت پرداخت میشود پولی وجود ندارد. اکنون در پرداخت یارانه نقدی مشکل دارند، از کجا می خواهند منابع تامین کنند.
شکری: قانون را کاری نداشته باشید به دلیل عدم تجهیز زیرساخت‌ها نمی توان با قانون مالیات هزینه جاری کشور را تامین کرد.
بیگی: در هیچ جای دنیا این طور نیست، سازمان، نظام مالیاتی است و نه نظام مالی. زیرساخت را سازمان برقرار نمیکند.
جعفریان: نگفتیم دولت تامین کند گفتیم دولت مکلف است زیرساخت‌ها را با همکاری وزارت فناوری اطلاعات فراهم کند.
بیگی: قصد نداریم اصناف یا بخش خصوصی را متهم کنیم در همه جای دنیا دولت از گردش مالی مردم اطلاع دارد. اگر حقوق فردی 3 هزار یورو باشد آخر ماه 3500 شود باید بابت آن توضیح دهید. پشت نویسی، ظهرنویسی و شبه پول وجود ندارد. خرید اعتباری ملاک است. در ترکیه به محض خرید، اطلاعات آن در سایت مالیات ثبت میشود نیاز به فاکتور نیست، چون خرید در نظام مالی کشور ثبت میشود و هنگام اظهارنامه مالیات اگر اطلاعات اشتباه باشد سیستم خطا می‌دهد. نظام مالی منسجم برای جلوگیری از فرار مالیاتی وجود ندارد.
میزگرد بررسی عملکرد مالیات بر ارزش افزوده بعد از ۷ سال اجرای آن
سوال: این سیستم چه زمانی به وجود می‌آید؟
بیگی: ایجاد این نظام کار سازمان مالیاتی نیست باید توقع را از سازمان کاهش داد.
سوال: اما در اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم این مسئله دیده شد؟
بیگی: در اصلاح قانون معاملات بر خط اظهار و پرداخت الکترونیک دیده شد و تلاش بر این است ارتباط مودی با کارمند قطع شود، نصب صندوق به عهده اصناف و وزارت صنعت بود چند سال می‌گذرد و اما اجرا نشد.
مقام معظم فرمودند فرار مالیاتی جرم است اگر عدم پرداخت مالیات تقبیح شده و باید نسبت به فرار مالیات فرهنگ سازی شود.
در انگلیس خانه‌ای آتش گرفت، اما وقتی آتش‌نشانی متوجه عدم پرداخت مالیات این خانه شد، بازگشت اما به خاطر تسری آتش به خانه کناری دست به کار شد. عدم پرداخت مالیات از سوی شهروندان جنایت محسوب میشود.
ضمانت‌های اجرایی، کد فروشی، کتمان درآمد و تمامی مباحث در لایحه دیده شده؛ اکنون مالیات بر اساس صورت حساب است اصناف باید به اجرای قانون کمک کنند، کجای دنیا آموزش بر عهده سازمان مالیات قرار دارد.
جعفریان: وقتی نگاه ملی باشد ضعف در طرف دولت و اصناف وجود دارد. اما چرا نمی‌توانیم صندوق را فراگیر کنیم، در حالی که در اصلاحیه قانون مالیات‌ها نیز وجود دارد. با این حال لایحه جداگانه ارائه شد. مالیات ارزش افزوده اتفاق نمی‌افتد، مگر اینکه شفاف‌سازی مالی در صندوق ایجاد شود. 50 درصد مالیات‌ها از این طریق بوده و بعد جریمه هم گرفته میشود. معافیت‌ها در قانون آمده اما اکنون شالی‌کوبی باید مالیات بدهد، چون پوست‌گیری ارزش افزوده است. در صورتی که ماهیت کار فصلی است.
میزگرد بررسی عملکرد ۷ ساله قانون مالیات بر ارزش افزوده در فارس
بیگی: پاسخ دادیم که کاشت، داشت و برداشت از مالیات معاف است. اگر کشاورز شالی‌کوبی کند، چون به خودش خدمات می‌دهد معاف است، اگر خدمات دریافت کند، معاف نیست.
جعفریان: کشاورز شالی‌کوبی ندارد. ایراد، ناشی از عدم اعتماد به بخش خصوصی است و هیچ گاه به دو طرف سرایت نکرد. ممیز از درآمد مالیات می‌گیرد و به تعریف ارزش افزوده کاری ندارد.
باید در پله آخر مالیات گرفته شود هرچند مالیات مصرف نیست اما در حقیقت مالیات بر مصرف بوده با این تفاوت که آبشاری و شتابی نیست و فرایند شناسایی مالیات پلکانی است و چند 9 درصد گرفته میشود. چرا صندوق نصب نشد؟ عدم تبلیغات کافی از سوی سازمان، تشکل‌ها و بنگاه‌های اقتصادی، عدم آموزش مودیان مالیاتی، عدم وجود زیرساخت‌ها، 5 هزار صندوق فروش در کشور وجود دارد.
عدم اعتماد‌سازی میان سازمان و مودیان، عدم ملاک قرار گرفتن فاکتور صندوق برای اخذ مالیات، عدم وجود صندوق مکانیزه در سطح کشور، جامع نبودن اجرا، مشخص نبود شیوه رسیدگی به مالیات، عدم مشوق و جوایز از دیگر مشکلات است.
در کدام ماده قانون مالیات ارزش افزوده تشویق مودی پیش‌بینی شده است؟ عدم تعریف و راهکار مناسب برای خریداران، ممیزان مالیاتی کارایی لازم را برای مودیان ندارند، به همین دلیل مودی قانون‌گریز میشود.
احمدی: قانون‌گریزی را به همه تعمیم ندهید می‌توان گفت برخی مودیان مالیاتی این گونه هستند. اهداف اصلی و فرعی برای اجرای قانون وجود داشت هدف اصلی شفافیت در مبادلات اقتصادی و هدف فرعی تامین درآمد پایدار و رعایت عدالت مالیاتی و سایر موارد بود با چه مکانیزمی شفافیت مالیاتی ایجاد میشود؟ با روشی که شما (نماینده بخش خصوصی) گفتید می‌توان عدالت را رعایت کرد، در قانون هیچ‌جا مالیات تعریف نشده، بلکه ارزش افزوده تعریف شد. مودی باید اظهارنامه یک فصل را بدهد و سه نوع مالیات در ارزش افزوده وجود دارد که شامل مالیات فروش، اعتبار خرید و ارزش افزوده است.
مودی تکلیف دارد مالیات فروش را پس از کسر از اعتبار خرید اگر مانده دارد به سازمان پرداخت کند و ارزش افزوده تعریفش این نیست روش تفریقی راحت‌ترین مدل برای اخذ مالیات است و درگیری با مودیان و اصناف نخواهد داشت. روش کنونی مبتنی بر صورت حساب است.
بیگی: قانون مالیات ارزش افزوده یک ماده نیست و مجموعه آن باید دیده شود.
سوال: در مواد قانون آیا برای تعریف مالیات ارزش افزوده تناقض وجود دارد؟
بیگی: می‌خواهیم به یک تعریف مشترک برسیم.
شکری: زرنگی مسئولان مالیات این بوده که تعریف خود را به ما تحمیل می‌کنند.
احمدی: تناقضی وجود ندارد، روش تفریقی غیر مستقیم بر حسب صورت حساب است و باید مالیات خرید و فروش گرفته شود. در یک زنجیره کالایی تولید میشود، اگر ندانیم با چه قیمتی خرید و فروش و چند دست چرخیده است نمی‌توان مبادلات را رصد کرد و زمانی که قطع شود واسطه‌ها شناسایی نمی‌شوند پس به این دلیل روش تفریقی غیر مستقیم است.
سوال: از اصل کالا مالیات ارزش افزوده کسر میشود یا از سود آن؟
احمدی: کالای مشمول باید در حلقه‌هایی که فروخته میشود خریدار و فروشنده مشخص باشد حالا اگر مودی زیان کرده باشد حتی مالیات استرداد میشود در روش مستقیم هیچ اصطکاکی وجود ندارد بنابراین برای عمل به این شیوه قانون باید اصلاح شود. زمانی رئیس سابق اصناف سوال کرد چه تضمینی وجود دارد که عملیات صندوق به عنوان صورت حساب پذیرفته شود؟ راهکار شفاف‌سازی صندوق فروش نیست اگر مانند شرایط کنونی از 5 معامله یک مورد در دفتر ثبت میشود باز هم فایده ندارد و سازمان نمی‌تواند بپذیرد چه نظارتی روی اصناف به خصوص طلا فروشانی وجود دارد که به مردم فاکتور می‌دهند؟ چرا هیچگاه نظارت نشد که اصل طلا، اجرت و سود جدا نوشته شود آیا وظیفه سازمان مالیاتی است؟
سوال: چرا فاکتور طراحی شده بر اساس تفاهم تا کنون اجرایی نشده است؟
جعفریان: در اجرای ماده 169 قانون، در بخشنامه‌ای دو نوع فاکتور تهیه شد تا اصناف از آن استفاده کنند که کد ملی می‌خواست اما هیچ فردی نمی‌دهد.
احمدی: گفتیم کد ملی نیاز نیست
جعفریان: بعد از آن گفتید کد ملی از مصرف کننده نگیرد اما در فاکتورهای خرید و فروش بین فعالان اقتصادی گرفته شود.
احمدی: وظیفه شما نظارت هست یا خیر؟
جعفریان: آموزش و نظارت داریم و فاکتورها چاپ و به همه صنوف داده شد.
احمدی: پس چرا اجرا نمی‌شود؟
جعفریان: به فهم رسیدیم که مابه‌التفاوت مشمول مالیات است به خاطر این که نمی‌توان ردیابی و شناسایی کنیم و بستر شناسایی به هر دلیل وجود ندارد پله به پله این مالیات اخذ میشود.
* بعد از 7 سال حتی فهم مشترک از مالیات ارزش افزوده وجود ندارد
شکری: بعد از 7 سال به مشکلات اجرا رسیدید همچنان در تعریف و اجرا میان مجلس سازمان و بخش خصوصی اختلاف وجود دارد و زبان مشترک مشاهده نمی‌شود.
احمدی: تعریف مشترک وجود ندارد و کاملا متفاوت است.
شکری: وقتی قانونی نوشته میشود که هر فردی برای آن تعریف و تفسیر دارد نتیجه این است که چوب آن را مردم خورده و تورم به همراه دارد و فروشنده مالیات از مردم می‌گیرد، اما به دولت نمی‌دهد.
سوال: چرا برای تعریف درست و دقیق که سوء برداشت نداشته باشد استفساریه درخواست نشد؟
بیگی:مبانی نظری مالیات ارزش افزوده علمی و کارشناسی در مجامع جهانی قابل دفاع است.
سوال: چرا میان دو ماده قانون تناقض وجود دارد؟
بیگی: هیچ مغایرتی در قانون وجود ندارد ماده 3 تعریف نیست و باید تفاوت میان ارزش افزوده و مالیات ارزش افزوده قائل شد.
احمدی: مالیات ارزش افزوده؛ مالیات فروش منهای مالیات خرید است.
* تفاوت مالیات مصرف و ارزش افزوده
بیگی: مالیات مصرف یعنی اینکه فقط از مصرف کننده گرفته شود و زنجیره‌ای ندارد و بحث ارزش افزوده نیست.
جعفریان: از پله اول تا آخر باید اعتبار مالیات پیش‌بینی شود، اما به دلیل عدم وجود زیر ساخت پلکانی می‌گیرید.
سوال: خزانه‌دار ایران در مصاحبه‌ای گفته است، اصناف هنگام خرید محصول از تولید کننده ارزش افزوده دریافت نمیکند؟ و تولید کننده تنها حلقه پرداخت مالیات است؟
جعفریان: دروغ گفته است تولید کننده اگر در فاکتور به عمده فروشی بدهد باز می‌گردد،اما اتفاق نمی‌افتد.
سوال: چرا تولید به عمده فروشی فاکتور نمی‌دهد؟
جعفریان: عمده فروش می‌گوید فاکتور صادر نکن و این موضوع غلط است، چرا عمده فروش به سیستم و ساختار اقتصادی اعتماد ندارد؟
بیگی: این توجیه خوبی نیست.
سوال: چرا طلا فروشان مالیات ارزش افزوده را از مصرف کننده کامل گرفته، اما به دولت برنمی‌گردانند؟ این خجالت‌آور نیست که میانگین مالیات طلا فروش 900 هزار تومان در سال است؟
بیگی: کارمند دولت بیش از این رقم مالیات می‌دهد، اما آنها 690 هزار تومان مالیات به دولت ابزار کردند.
جعفر ابراهیم بیگی نماینده سازمان امور مالیاتی در مناظره مالیات بر ارزش افزوده
سوال: اصناف اعتماد به دولت ندارند و به دلیل اینکه نظام اطلاعاتی شفاف نیست و می‌داند که مالیات واقعی گرفته نمی‌شود واقعی ابراز نمیکند.
احمدی: می‌گویند صندوق جای ابراز را خواهد گرفت، اگر صندوق مانند ابراز باشد چه تضمینی برای پذیرش فاکتورها وجود دارد. معامله خارج از صندوق صورت می‌گیرد.
سوال: آقای جعفریان واقعا چه ضمانت اجرایی وجود دارد.
جعفریان: همین دیدگاه اصناف را خلافکار می‌داند.
احمدی: نه این طور نیست، اعتماد داریم.
جعفریان: بخش خصوصی را متهم می‌کنید، با این تفکر نمی‌توان کار کرد.
جعفریان: دیدگاه دوستان مالیاتی این است که معاملات خارج از صندوق صورت می‌گیرد دیدگاه مهم است. اکنون از اصل طلا مالیات گرفته میشود ترکیه 2 سال با این روش عمل کرد اما قانون را تغییر داد و امروز دومین صادر کننده طلا در جهان است. ترکیه، ایتالیا، هند، تایلند چنین محاسبه‌ای ندارند. یک شرکت کره‌ای 14 میلیارد دلار هزینه کرده تا تجهیزات ساخت طلا را ایجاد و صادر کند و 10 برابر نفت ما درآمد دارد. باید بپذیریم مردم آموزش لازم را ندیدند. تعریف سازمان ملل می‌گوید و در کتاب‌‌های دنیا ارزش افزوده شامل تفاوت ستانده و داده است.
احمدی: این تعریف ارزش افزوده است و نه مالیات؛ شما تعریف آن را مساوی مالیات می‌دانید. باید اول تعریف مالیات ارزش افزوده را متوجه شویم. به عنوان مشاور مالیاتی این موضوع را برای ما توضیح دهید. نمی‌توانید ادبیات خود را تحمیل کنید.
جعفریان: بیش از شما راجع به مالیات و قانون مسلط هستم و شما راه خود را بروید با این مالیات ستانی همه راهی زندان می‌شوند و تولید تعطیل خواهد شد.
بیگی: همه در سازمان و اصناف تلاش می‌کنند. قانون 53 ماده دارد که شامل تعاریف و احکام است.
احمدی: اگر تعریف شما درست بود، در این 7 سال سازمان مالیاتی آن را اجرا می‌کرد.
جعفریان: ضعف بنده و شما بوده که درست اجرا نشده است.
بیگی: تعریف قسمتی از قانون ملاک نیست و باید همه آن با یک سیستم دید ارزش افزوده مفهومش مالیات بر سود نیست.
جعفریان: درست است.
بیگی: یعنی تفاوت خرید و فروش،ما از سود مالیات نمی‌گیریم. این مالیات مستقیم است.
احمدی: شما از سود مالیات می‌گیرید ما از فروش می‌گیریم.
بیگی: به عنوان یک بازرگان به یک کالا چه چیزی اضافه میکنیم؟ سود، استهلاک، اجاره به آن اضافه میشود یادمان باشد از پول بازرگان مالیات پرداخت نمی‌شود.
جعفریان: نباید هم از جیب بازرگان باشد.
بیگی: پس مالیات از سود نیست سود محاسبه است اشتباه در مفاهیم دارید.
جعفریان: بگویید تعریف دنیا را قبول ندارید.
احمدی: ما قبول داریم.
سوال: به صورت ساده و شفاف بگویید از چه فرایندی مالیات ارزش افزوده گرفته میشود؟
احمدی: مودی چگونه مالیات را با سازمان تسویه می‌کند به شکلی که فاکتور خرید و فروش را ارائه داده و سهم سود را نیز برداشته باشد. اگر در تمام حلقه‌ها می‌خواهیم قانون فرایند را رصد کند باید فاکتور وجود داشته باشد اما چون واسطه‌ها نمی‌خواهند شناسایی شوند مشکل ایجاد میشود به هیچ وجه مالیات ارزش افزوده که به صورت اعتبار بوده تکرار نمی‌شود و در نهایت از مصرف کننده که در اختیار فروشنده قرار می‌گیرد به دولت می‌رسد.
در سال 87 اتفاقی در بازار آهن افتاد و قیمت آن به دلیل نوسان قیمت کاهش یافت و مودی ضرر کرد که فاکتورها زیان را نشان می‌داد به همین دلیل چک 180 میلیون تومانی استرداد به این مودی داده شد. وقتی زیان دیده میشود، باید سود هم باشد. مشکل این است که بعضی بسترها وجود ندارد، اما اگر قانون به درستی اجرا شود و هر مودی سود عادلانه را بر اساس صورت حساب در تمامی حلقه‌ها شفاف ارائه دهد مشکلی وجود نخواهد داشت.
سوال: این موضوع جز با اجبار به دست نمی آید، اگر قرار بر خود اظهاری بود، این همه فرار مالیاتی وجود نداشت.
جعفریان: یک طلافروشی در سردشت 45 هزار تومان مالیات اظهار می‌کند و ما هم می‌دانیم که اشتباه است اما چقدر وصول شده است؟ 300 هزار میلیارد تومان براساس اعلام دیوان محاسبات در 7 سال فقط از طلا فروشان مالیات گرفته شد. یعنی سالی 60 هزار میلیارد تومان.
احمدی: متولی آمار ما هستیم، این آمار درست نیست.
سوال: یعنی دهها برابر کتمان درآمد داشته‌اند؟
احمدی: احتمالا کل مالیات‌ها را می‌گویند از ابتدای اجرای قانون تاکنون کل مالیاتی که از طلا فروشان اخذ شده 67 هزار میلیارد تومان بوده است. 110 هزار میلیارد تومان کل مالیات ارزش افزوده و عوارض تاکنون در 7 سال از همه فعالان اقتصادی اخذ شد چگونه می‌توان از 23 هزار مودی این میزان مالیات گرفت.
جعفریان: 73 هزار میلیارد تومان ابرازی طلا فروشان بوده و وصولی 300 هزار میلیارد تومان براساس اعلام دیوان محاسبات بوده است.
احمدی: آمار اشتباه است. 59 هزار میلیارد تومان درآمدهای پیش‌بینی شده بودجه سال گذشته بود که 57 هزار میلیارد تومان وصول شد.
جعفریان: 51 درصد مالیات کشور در تهران به دست می‌آید با این حال شفاف‌سازی برای مالیات ضروری است.
احمدی: 110 هزار میلیارد تومان کل درآمد مالیات ارزش افزوده از سال 87 تاکنون بوده و در سال 93 نیز 34 هزار میلیارد تومان مالیات و عوارض اخذ شد. 67 هزار میلیارد تومان آن مالیات و 43 هزار میلیارد تومان سهم عوارض بوده است. پیش‌بینی بودجه سال جاری 31 هزار میلیارد مالیات ارزش افزوده و عوارض نیز 50 درصد این میزان است سرجمع مالیات مربوط به 74 هزار میلیارد تومان است.
