بقای برجام در گرو تصمیم فاتح بعدی کاخ سفید است؟

این روزها "باراک اوباما" رئیس جمهور آمریکا، آخرین ماه‌های حضور در کاخ سفید را تجربه می‌کند و دور بعدی انتخابات ریاست جمهوری این کشور، کمتر از یک سال دیگر برگزار خواهد شد. طبق قانون اوباما به عنوان مرد شماره یک کاخ ریاست جمهوری در دو دوره پیشین، نمی‌تواند در دور بعدی انتخابات حضور داشته باشد.

انتخابات ایالت متحده آمریکا به طور معمول تحت سیطره دو حزب "دموکرات" و "جمهوری‌خواه" قرار دارد و نامزدهایی که خارج از گود دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان به رقابت می‌پردازند،"حزب سوم" خوانده می‌شوند.

در وضعیت کنونی و در آستانه اجرایی شدن برجام و نظر به پیش رو بودن انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، یکی از مسائلی که مطرح می‌شود این است که رئیس جمهور بعدی ایالات متحده به عنوان یکی از کشورهای عضو 5+1، چه رویکردی در خصوص تعهد به برجام پیش خواهد گرفت. عده قابل توجهی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری از مدت‌ها پیش فعالیت‌های انتخاباتی خود را آغاز کرده اند و موضوعی که در این میان چشمگیر است، نگرش منفی غالب این نامزدها و به طور خاص جمهوری خواهان، در مورد توافق هسته‌ای با ایران است که نگاهی به اظهارات اخیر این نامزدها در خصوص این توافق، بر این امر صحه می‌گذارد.

ایران نباید از حمله آمریکا مصون باشد/ برجام؛ بی نظیر برای ایران، وحشتناک برای جهان

"راند پاول" سناتور دموکرات ایالت کنتاکی آمریکا، هرچند تا مدت‌ها درقبال مذاکرات هسته‌ای 1+5 و ایران سکوت اختیار کرده بود، پس از حصول برجام با حضور در برنامه‌ای تلویزیونی اظهار داشت: به عقیده من همیشه لازم است که تهدید نظامی در پس دیپلماسی وجود داشته باشد زیرا دیپلماسی بدون تهدید نظامی چاره‌ساز نخواهد بود.

سناتور کوبایی تبار فلوریدا اما برجام را توافقی می‌داند که شاید پیروزی شخص باراک اوباما تلقی شود، اما برای کاخ سفید هرگز دستاورد مثبتی نخواهد بود. "مارکو روبیو" مدعی است ایران روزی از قوانین برجام سرپیچی خواهد کرد و این ادعا را بهانه‌ای برای شعار انتخاباتی‌اش مبنی بر اینکه رئیس جمهور بعدی آمریکا باید وضعیتی را ایجاد کند که ایران به مصونیت از حمله آمریکا دست نیابد، قرار می‌دهد.

"کنار من مقابل توافق هسته‌ای اوباما با ایران بایستید"، این عنوانی است که در بخشی از تارنمای انتخاباتی "بن کارسون" دیگر کاندیدای جمهوری خواه ریاست جمهوری آمریکا به چشم می‌خورد. وی در یادداشتی می‌نویسد: "به شدت با این توافق احمقانه مخالف هستم، حذف تحریم‌های ایران پیش از آنکه تهدید هسته‌ای کاملا مرتفع شود فاجعه است". کارسون در ادامه می‌افزاید: "هرگونه توافق با ایران که به آن‌ها اجازه غنی‌سازی اورانیوم را می‌دهد، خطرناک و غیرقابل قبول است. این توافقی بی‌نظیر برای ایران و وحشتناک برای همه جهان است، زیرا ایران هسته‌ای نه تنها برای اسرائیل، که تهدیدی برای همه کشورها قلمداد می‌شود."

در این میان نسل چهارم از سیاست مداران خاندان "بوش"، برخلاف انتظار درخصوص توافق هسته‌ای ایران در قیاس با سایر نامزدهای جمهوری خواه، قدری منعطف‌تر اظهار نظر می‌کنند. "جب بوش" برادر کوچکتر رئیس جمهور پیشین آمریکا، با بیان اینکه برخلاف بسیاری از نامزدهای انتخاباتی تصمیم ندارد در نخستین روز ریاست جمهوری‌اش توافق با ایران را برهم زند، می‌گوید: برهم زدن توافق با ایران هرچند عالی به نظر می‌رسد، اما لازم است تا این امر را با متحدانمان در میان بگذاریم، زیرا این مسئله‌ای حساس است که در مورد آن باید متفکرانه و در چارچوب خرد جمعی قدم برداشت. هر چند وی تا پیش از دستیابی ایران و 1+5 به برجام معتقد بود: "در شرایطی که ایرانیان حتی حین مذاکرات شعار مرگ بر آمریکا سر می‌دهند و اسرائیل را تهدید می‌کنند، چنین توافقی ناطلوب و غیرمعقول است".

"دونالد ترامپ" تاجر و نویسنده جمهوری خواه آمریکایی که اظهارات اخیرش در رابطه با اسلام و ایران نشان می‌دهد وی ارزشی برای اصل ادب و احترام در سیاست‌ قائل نیست، از دیگر مخالفان سرسخت برجام است. او که به تازگی طی اظهاراتی سخیف ایرانیان را "تروریست‌هایی" خوانده بود که پس از توافق هسته‌ای پولدار شده‌‌اند! اعلام کرده است که اگر رئیس جمهور شود، هرگز 150 میلیارد دلار پول حاصل از رفع تحریم ها را پس نخواهد داد. ترامپ پیش از این نیز با بیان اینکه برجام قراردادی منحوس است، گفته بود: این قرارداد هرقدر هم بد باشد یک قرارداد است و من آن را برهم نخواهم زد، اما لازمه بقای آن را انجام مذاکرات جدید با اصول سختگیرانه خود می‌دانم.

تنها زن جمهوری خواه نامزد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا لغو تحریم‌های ایران را یک رویداد خطرناک برمی‌شمارد. "کارلی فیورینا" با طرح این ادعا که "ایران سال‌ها به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای بوده است"، در یادداشتی می‌نویسد" این توافق هم در داخل و هم در خارج، ایالات متحده را متوجه خطری جدی کرده است و ما نمی‌توانیم به قراردادی که آن‌ها امضا می‌کنند اطمینان کنیم. من این را توافقی که آمریکا بتواند به آن مفتخر باشد نمی‌دانم".

رد توافقنامه از سوی آمریکا اقدامی پرمخاطره است/ مذاکره بر گزینه نظامی مقدم است

در مقابل اظهارات تند و به دور از منطق این گروه از نامزدهای جمهوری خواه که سلاح افراطی گری‌شان نه تنها مردم ایران و جهان، که آسایش اجتماعی مردم آمریکا را نیز نشانه رفته است، نامزدهای دموکرات انتخابات با رویکردی میانه‌رو که به تناسب منش استعمارطلبانه نظام سیاسی آمریکا رویکردی نسبتا معقول‌ به نظر می‌رسد، تا حدودی حامی برجام تلقی می‌شوند.

"هیلاری کلینتون" نامزد دموکرات ریاست جمهوری ایالات متحده و وزیر خارجه پیشین این کشور در یکی از سخنرانی‌هایش، ضمن حمایت از برجام، تعامل از راه دیپلماسی را کارامدترین راه ممکن در حل مسائل هسته‌ای ایران برشمرد. کلینتون معتقد است: "رد توافقنامه از سوی آمریکا اقدامی پرمخاطره است و ما باید ضمن عملکردی معقول، برعهد خود پایبند بمانیم".

"برنی ساندرز" دموکرات، سناتور ایالات ورمونت آمریکا، از دیگر حامیان توافق هسته‌ای ایران است. وی در یادداشتی در تارنمای شخصی‌اش با این عنوان که "چرا من حامی توافق هسته‌ای ایران هستم" می‌نویسد: "من این توافق را حمایت می‌کنم، زیرا بر این باور هستم که این بهترین راه برای بازداشتن ایران از دستیابی به سلاح هسته‌ای است". ساندرز در ادامه می‌افزاید:" از نگاه من آزمون قدرت کشوری چون ایالات متحده آمریکا این نیست که ببینم چه تعداد جنگ در کارنامه خود داریم، بلکه باید دید که چه مشکلاتی را بدون جنگ و از راه دیپلماتیک و صلح‌آمیز حل کرده‌ایم". به اعتقاد وی گزینه نظامی همیشه باید روی میز باشد اما تا زمانی که راه حلی چون مذاکره پیش روست، گزینه نظامی باید آخرین انتخاب باشد.

بقای برجام در گرو تصمیم "فاتح بعدی کاخ سفید" است؟

با گذر از مرور دیدگاه‌ نامزدهای انتخابات ریاست‌ جمهوری آمریکا در خصوص برجام و نظر به تاکید آن‌ها بر اقداماتی که در صورت فتح کاخ ریاست جمهوری در رابطه با توافق با ایران انجام خواهند داد، این سوال پیش می‌آید که آیا ایالت متحده آمریکا به "تنهایی" تعیین کننده سرنوشت برجام است که نامزدهای ریاست جمهوری‌اش از هم‌اکنون سعی در تعیین تکلیف برای آینده برجام دارند؟

پر واضح است که وقتی توافقی صورت بین المللی به خود می‌گیرد و چند کشور پس از مدت‌ها رایزنی به نتیجه‌ای مشترک می‌رسند، اعمال هرگونه تغییری در این نتیجه مشترک، مستلزم اعمال نظری مشترک است. مدعیان حقوق بشر اما به نظر می‌رسد چندان پایبند به رعایت حقوق بین‌الملل نیستند، از همین روست که رهبر معظم انقلاب اسلامی پیش از آنکه قدمی در راستای اجرای برجام از سوی ایران برداشته شود، در نامه‌ای به رئیس جمهور کشورمان، خواستار تضمین برای جلوگیری از نقض برجام از سوی طرفین مقابل شدند.

ایشان در بخشی از این نامه می‌فرمایند: " از آنجا که پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساساً با هدف لغو تحریمهای ظالمانه‌ اقتصادی و مالی صورت گرفته است و اجرائی شدن آن در برجام به بعد از اقدام‌های ایران موکول گردیده، لازم است تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلّف طرفهای مقابل، تدارک شود، که از جمله‌ آن اعلام کتبی رئیس‌جمهور آمریکا و اتّحادیه‌ اروپا مبنی بر لغو تحریم‌ها است. در اعلام اتّحادیه‌ اروپا و رئیس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریم‌ها به‌کلّی برداشته شده است. هرگونه اظهاری مبنی بر این‌که ساختار تحریم‌ها باقی خواهد ماند، به‌منزله‌ نقض برجام است".

از سویی دیگر عباس عراقچی معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه نیز در یکی از جلسات کمیسیون ویژه برجام با بیان اینکه اگر روسای جمهوری آینده آمریکا از اجرای برجام تخطی کنند، نقض بر برجام محسوب می‌شود، گفت: شرایط نقض برجام در خود برجام پیش بینی شده است و ما از حق خود استفاده خواهیم کرد.

سیاست پیشگیرانه رهبر معظم انقلاب و نیز تلاش تیم هسته‌ای کشورمان در راستای ایمن‌سازی روند اجرای برجام، به دنبال گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در کنار مختومه شدن پرونده پی ‌ام ‌دی قرار گرفت تا مسیر روشنی پیش روی برجام قرار گیرد. با قرار گرفتن برجام در این مسیر، می‌توان چنین استنباط کرد که ادعای نامزدهای فتح کاخ ریاست جمهوری آمریکا در خصوص تعیین تکلیف برای آینده برجام، تنها شعاری بی اساس برای گرم کردن بازار تبلیغات انتخاباتی است.