این روزها گمرک بهترین محل برای اخذ گزارش مستند از تجارت ایران و چین است؛ تجارتی که از آن به اشتغالزایی برای چینی‌ها یاد می‌شود و اغلب افراد معتقدند سودی که چین از بازار ایران به جیب زده، برایش شاید غیر قابل تصور بوده است. حتی دولت یازدهم هم نتوانست علیرغم شعارها و انتقاداتی که از واردات از چین در ابتدای روی کار آمدنش عنوان می‌کرد، جلوی ورود کالاهای چینی را بگیرد و حال خبر می‌رسد اقتصاد ایران در دو سال اخیر چینی‌تر شده است. ( جدول آماری و مقایسه‌ای ذیل به خوبی این موضوع را تایید می‌کند.)
جدول مقایسه ای حجم و ارزش دلاری واردات کالا از چین
| ردیف | سال | وزن(کیلوگرم) | ارزش ریالی | ارزش دلاری |
| ۱ | ۹۰ | ۳۱۹۹۰۶۲۷۷۳ | ۸۱۲۷۵۲۲۲۰۶۵۶۱۴ | ۷۴۴۳۲۱۷۴۰۷ |
| ۲ | ۹۱ | ۳۵۴۷۷۶۲۸۸۲ | ۱۲۸۱۵۳۸۳۲۱۱۵۲۸۶ | ۸۱۸۱۴۴۲۸۸۴ |
| ۳ | ۹۲ | ۴۵۳۳۰۲۱۵۷۴ | ۲۴۲۸۲۷۲۵۵۳۳۸۲۸۶ | ۹۷۸۶۷۶۷۶۰۹ |
| ۴ | ۹۳ | ۵۵۱۶۳۶۰۶۸۰ | ۳۳۷۱۱۳۶۶۵۵۴۸۸۰۲ | ۱۲۷۳۲۷۴۷۱۴۷ |
| ۵ | ۸ ماهه ۹۴ | ۳۲۲۵۴۰۶۰۶۲ | ۱۹۷۵۳۲۴۶۷۵۵۸۳ | ۶۷۸۲۴۲۶۴۵۸ |
اینکه پشت پرده تجارت ایران و چین چه دلالان و یا شبکه‌های دلالی هستند که تغییر دولت‌ها هم نمی‌تواند کار آنها را متوقف کند، ابهام بزرگی است که باید به صورت دقیق مورد بررسی و کنکاش قرار گیرد.
در واقع، هر دولتی سرکار می‌آید، در ابتدا بازی با «اقتصادچینی» را کلید می‌زند اما در ادامه این بازی، این دلالان و کاسبان هستند که در نهایت بازی را به نفع خود به پایان می‌رساند؛ سناریویی که آمارهای رسمی گمرک ایران از تجارت با چین در سالیان اخیر به خصوص در دولت یازدهم، آن را تایید می‌کند.
محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران هم به نوعی این موضوع را تائید می‌کند. او می‌گوید: دلالان بازاری بهتر از چین و امارات ندارند، حتی اکنون سهم اماراتی‌ها را هم به چینی‌ها داده‌اند تا بلکه از حسن روابط دولت‌های دو کشور، نهایت استفاده را ببرند.
لاهوتی می افزاید: دلالان بازاری بهتر از چین، امارات و ترکیه نداشته‌اند؛ به این معنا که یا کالاهای وارداتی آنها از چین تامین می‌شد یا کالاهایی که از کشورهای دیگری قرار بود وارد ایران شود، از طریق همین کشورها از جمله چین و ترکیه وارد می‌شد.
وی تصریح می کند: منافع دلالان در دوره‌های مختلف در همین بازارها بوده است. دلالان همان افرادی هستند که به یکباره در اقتصاد ایران ظاهر می‌شوند، رقم‌های میلیاردی کسب می‌کنند و ثروت‌های افسانه‌ای می‌یابند. آنها از هر شرایطی در اقتصاد ایران ( تحریم‌ها یا پساتحریم) به نفع خود استفاده می‌کنند.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران می‌گوید: به عنوان مثال، همانطور که طرف‌های مقابل ما می‌دانستند که ایران در تحریم، شرایط انتخاب شریک تجاری را ندارد، طرف‌های داخلی ما نیز که در این تجارت‌های دلال گونه، معمولا پیشرو بودند، می‌دانستند که ایران در شرایط دشواری به لحاظ تحریم‌ها وجود دارد. از لابه‌لای نبود نظارت‌ها بر عملکرد چنین افرادی است که پولداران یک شبه، نوکیسه‌ها و و افرادی که کمتر سبقه تجارت در خود و خانواده‌شان مشاهده می‌شود، نقش آفرین شده اند.
به هر حال باید گفت دلالان تجارت خارجی ایران - به خصوص کشور چین- همواره در حال کاسبی بوده‌اند و تغییر دولت‌ها هم نتوانسته است آنها را متوقف کند و از این پس هم باید آنان را «دلالان و کاسبان پساتحریم» بنامیم، چراکه با لغو تحریم‌ها، این دلالان و کاسبان به شگردهای تازه‌ای روی می‌آورند تا بازی را به نفع خود به پایان برسانند.