واکاوی عملکرد سیاستگذاران پولی در سال ۹۴/ موفق در کنترل بدهی‌ ناکام در مهار پمپاژ پول

 پس از رونمایی شفاهی بانک مرکزی از متغیرهای پولی در سال 94، تحلیل آماری این متغیرها و مقایسه آن با سال‌های قبل جهت‌گیری بانک مرکزی و دولت در این حوزه را روشن‌تر می‌کند.

در همایش پولی و ارزی که چهارم و پنجم خرداد ماه برگزار شد، سیاست‌گذاران پولی کنترل پایه پولی را یکی موفقیت‌های بانک مرکزی در سال گذشته ارزیابی کردند. هر چند  بدون شک بانک مرکزی توانسته دست رد بر بسیاری از درخواست‌ها برای دریافت اعتبار بزند، اما مقایسه این عدد با رشد پایه پولی از سال 88، نشان می‌دهد این متغیر تنها در سال 91 رشدی بیش از سال 94 داشته است.

رشد پایه پولی پس از رشد شدید در سال 87، در سال هشتاد و هشت 11.9 درصد، هشتاد و نه 13.7 درصد، نود 11.4 درصد، نود و یک 27.6 درصد، نود و دو (بدون احتساب آمار موسسات جدید) 16.9 درصد، نود و سه 10.7 درصد و نود و چهار 17.1 درصد بوده است.

همچنین از سال 77 تا 94، سال 82 تنها سال رشد تک رقمی پایه‌پولی بوده است. پس از آن در سال‌های 93 (10.7 درصد)، 90 (11.4 درصد)، 88 (11.9 درصد)، 89 (13.7 درصد)، 80 (15.2 درصد)، 78 (15.9 درصد)، 92 (16.9 درصد) کمترین رشد پایه پولی پولی به ثبت رسیده است. به عبارت دیگر رتبه سال 94 رتبه نهم کمترین رشد پایه پولی را در بین 18 سال کسب می‌کند.

ارقام به میلیارد تومان

سال	پایه پولی	درصد رشد	نقدینگی	درصد رشد
1377	6196.4	18	16040	19.4
1378	7182.2	15.9	19268	20.1
1379	8439.8	17.5	24911	29.3
1380	9414.7	15.2	32095	28.8
1381	11716	23.1	41752	30.1
1382	12871	7.6	52659	26
1383	15120	17.5	68569	30.2
1384	22090	45.9	92101	34.3
1385	27997	26.9	128419	39.4
1386	36549	35.5	164029	27.7
1387	54084	47.6	190136	15.9
1388	60378	11.9	235585	23.9
1389	68693	13.7	294887	25.2
1390	76456	11.4	357072	21.1
1391	97579	27.6	460693	29
92 بدون احتساب آمار موسسات جدید	114069	16.9	580012	25.9
92 با احتساب آمار موسسات جدید	118487	21.4	639550	38.8
1393	131147	10.7	782384	22.3
1394	153570	17.1	1017000	30

* رنگ آبی رشد نقدینگی کمتر سال 94 و رنگ قرمز رشد بالاتر از 94 را نشان می‌دهد.

 اعداد رشد نقدینگی در طول 18 سال گذشته هم قابل بررسی است. همانطور که در جدول بالا قابل مشاهده است، در بین 18 سال گذشته 13 سال رشد نقدینگی کمتر از رشد این متغیر در سال 94 بوده است. رشد نقدینگی سال 94 رتبه چهاردهم را در بین کمترین رشد‌های نقدینگی بین 18 سال گذشته کسب می‌کند.

البته یکی از علل اصلی رشد 30 درصدی نقدینگی در سال گذشته، رشد ضریب فزاینده پولی در نتیجه کاهش نرخ سپرده قانونی بانک‌ها و پرداخت خط اعتباری برای وام خرید خودرو به بانک‌ها بوده است. به گفته مسئولان بانک مرکزی خط اعتباری برای وام خرید خودرو حجم نقدینگی در سال 94 را 5 درصد افزایش داده است.

*مقایسه روند رشد بدهی‌های دولت به بانک مرکزی در دوره‌های مختلف

پایه پولی که از سه جزء اصلی خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و بدهی دولت به بانک مرکزی و سایر اقلام تشکیل می‌شود.

بررسی این متغیرها از سال 77 تا 94 نکات قابل تاملی را نشان می‌دهد. حجم کل بدهی دولت به بانک مرکزی در پایان سال 76 به 4639 میلیارد تومان برآورد شده اما این رقم در پایان سال 83 به 11 هزار و 716 میلیارد تومان افزایش می‌یابد. در واقع از ابتدای سال 77 تا پایان سال 83 (7 سال) حجم کل بدهی دولت به بانک مرکزی بیش از 2.4 برابر رشد داشته است. البته بدهی دولت به میزان هزار میلیارد تومان در سال 84 به بانک مرکزی کاهش می‌یابد.

اما میزان رشد بدهی دولت به بانک مرکزی که در پایان سال 84 به 10 هزار و 125 میلیارد تومان رسیده تا پایان سال 91 با رشد 3 هزار و 36 میلیارد تومانی به 13 هزار و 161 میلیارد تومان می‌رسد.

رشد بدهی دولت به بانک مرکزی سه سال گذشته رشد کم‌سابقه‌ای داشته به طوری که از 13 هزار و 161 میلیارد تومان در پایان سال 91 به 18 هزار و 240 میلیارد تومان در پایان سال 94 افزایش می‌یابد که بیانگر رشد 39 درصدی در مدت سه سال است.

*ارقام به میلیارد تومان

سال	خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی	درصد تغییر	بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی	درصد تغییر	بدهی دولت به بانک مرکزی	درصد تغییر
77	346.5	%58.5	1339.9	_ _	5859.3	%26.3
78	444.9	%80.5	2081.1	%55.5	6205.8	%5.9
79	757.6	%70.3	2355.3	%13.5	6085.9	%1.9-
80	1268.8	%67.5	1207.6	%49-	6314.8	%6.2
81	8138	_ _	2430.8	%101	11162	%72.7
82	11804	%45	2354	%3.2-	11716	%4.9
83	18327	%55.3	2149.3	%8.7-	11232	%4.1
84	25756	%40.5	3591	%67.1	10125	%9.4-
85	37119	%44.1	5488	%16.7	10409	%2.8
86	43863	%18.2	13769	%150.9	9784	%6-
87	56266	%28.3	23975	%74.1	9142	%6.6-
88	65530	%16.5	16893	%29.5-	9222	%0.9
89	61548	%6.1-	32972	%95.2	17303	%87.6
90	74861	%21.6	41830	%26.9	9386	%45.8-
91	76920	%2.8	48831	%16.7	13161	%40.2
92	167827	%118.2	60260	%23.5	15827	%20.3
93	158469	%5.6-	85804	%42	18358	%16
94	192190	%21.3	83610	%2.6-	18240	%0.7-

 به نظر می‌رسد مهمترین تغییر و تحول در سیاست‌گذاری پولی سال 94 کنترل بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی است چرا که از سال 84 تا 94 (11 سال) تنها دو سال رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی منفی بوده است. یکی از نقدهای جدی به بانک مرکزی رشد بدهی بانک‌های خصوصی در طول سال‌های 92 و 93 بود که با رویکرد اصلاحی بانک مرکزی، روند رشد بدهی در سال 94 منفی شد.

اما یک تفاوت اساسی بین رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در سال‌های 84 تا 91 با سال‌های 92 تا 94 دارد و آن ماهیت این بدهی‌هاست. بررسی‌ها نشان می‌دهد، بخش عمده بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در سال‌های 84 تا 91 بابت تامین مالی مسکن مهر و خط اعتباری بانک مرکزی برای بخش‌های تولیدی بوده که از طریق بانک‌های دولتی تجاری و بانک‌های دولتی تخصصی پرداخت شده است.

اما در سال‌های 92 و 93 که بدهی بانک‌ها به ترتیب 23.5 درصد و 42 درصد افزایش یافت، در واقع اثر اضافه برداشت برخی بانک‌های خصوصی از منابع بانک مرکزی بوده است.

با بررسی آمار و ارقام پولی و رویدادهای اقتصادی این نتیجه حاصل می‌شود که سیاست‌گذاران پولی در سال‌های 92 و 93 در ابعاد کلان نتوانستند تغییرات محسوسی در رویکردهای اقتصادی بانک مرکزی و دولت ایجاد کند چرا که در مدت دو سال میزان بدهی دولت به بانک مرکزی 5 هزار و 191 میلیارد تومان افزایش یافته است و بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در سال 92 به میزان 11 هزار و 429 میلیارد تومان و تنها در سال 93 حدود 25 هزار و 544 میلیارد تومان رشد کرد. 

در صورتی که سال 92 را نتیجه عملکرد سیاست‌گذاران فعلی بانک مرکزی ندانیم، رشد 42 درصدی بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در سال 93 قابل توجیه نیست.

تفاوت محسوس سیاست‌گذاری‌های پولی را تا حدودی در سال 94 می‌توان مشاهده کرد، هر چند که هنوز در برخی بخش‌ها همچنان رویه‌هایی که توسط سیاست‌گذاران فعلی بارها مورد نقد قرار گرفته ادامه دارد.

همانطور که عنوان شد، پایه پولی در سال 94 رتبه نهم در بین کمترین رشدهای پایه پولی در 18 سال گذشته را دارد و این رتبه برای نقدینگی 14 است. اما در حوزه کنترل بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و بدهی دولت به بانک مرکزی تنها سال 94 رویکرد بانک مرکزی به طور جدی تغییر کرده و بدهی دولت 0.7 درصد و بدهی بانک‌ها 2.6 درصد کاهش یافته است که البته این رشد منفی پس از رشد‌های شدید در سال 93 رقم خورد است.

در واقع در سال 93 رشد پایه پولی 10.7 درصد و نقدینگی 22.3 درصد بوده در حالی که بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی 42 درصد و بدهی دولت به این بانک 16 درصد افزایش داشته است.

اما در سال 94 بدهی بانک‌ها و بدهی دولت کنترل شده ولی پایه پولی و نقدینگی رشد‌های قابل توجهی داشته‌اند. به عبارت دیگر هدف کنترل پایه پولی و نقدینگی در سال 93 جای خود را به هدف کنترل بدهی بانک‌ها و بدهی دولت داده است.

انتهای پیام