با گذشت نزدیک به ۶ ماه از اجرای برجام هرچند حجم صادرات نفت خام ایران به دوران پیش از اعمال تحریم‌ها بازگشته اما میزان واردات بنزین هم به اندازه دوران پیش از اعمال سهمیه بندی و عرضه کارتی بنزین افزایش یافته است.
در این میان، همزمان با ثبت رکوردهای جدید واردات بنزین، حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی هفته جاری در دیدار با مسئولان نظام سخنان مهمی مطرح کرده‌اند.
فرمانده کل قوا در این دیدار با تاکید بر اینکه افزایش تولید و صادرات نفت، نیاز کشور است اما در کشوری که دارای بزرگترین ذخائر گازی و نفتی جهان است، واردات بنزین نباید انجام شود، تصریح کردند: مسئولان برای رفع این مشکل باید برنامه‌ریزی و اقدام کنند.
نگرانی‌ها از افزایش افسارگسیخته واردات بنزین به جا و منطقی است، چراکه در طول اجرای برجام مسئولان وزارت نفت صرفا دو سیاست کلان را در دستور کار قرار داده‌اند، امضای قراردادهای فروش نفت خام و مذاکره با شرکت‌های مساله داری همچون توتال فرانسه برای واگذاری قرارداد توسعه میادین کم ریسک نفت و گاز ایران همچون میدان آزادگان جنوبی.
در این بین بررسی آمارهای واردات بنزین از ابتدای فعالیت دولت تدبیر و واگذاری سکان هدایت وزارت نفت به بیژن زنگنه چندان خالی از لطف نیست به طوری‌که حجم واردات بنزین ایران در طول سه سال فعالیت دولت تدبیر و امید از یک میلیون لیتر در روز به بیش از ۱۲ میلیون لیتر افزایش یافته است و پیش بینی میشود با توجه به سیاست‌های شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، حجم واردات امسال حتی از مرز ۱۵ میلیون لیتر در روز عبور کند.
عباس کاظمی معاون وزیر نفت اردیبشهت ماه سال‌جاری در جمع خبرنگاران با اشاره به افزایش واردات بنزین به ۱۲ میلیون لیتر در روز، گفته است: هدف از افزایش بی‌سابقه واردات این فرآورده نفتی بالا بردن سطح ذخیره سازی‌ها است.
از سوی دیگر در حالی از ابتدای فروردین ماه سال جاری تاکنون بالغ بر ۱۲ میلیون لیتر بنزین وارد کشور شده که حجم خرید خارجی این فرآورده استراتژیک نفتی در سال ۱۳۹۳ به عنوان سال نخست فعالیت دولت تدبیر و امید تنها چهار میلیون و ۷۰۰ هزار لیتر در روز بوده است.
براساس آمارهای رسمی ارائه شده توسط شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، حجم واردات بنزین در سال ۱۳۹۳ به عنوان سال نخست فعالیت دولت یازدهم ۴.۷ میلیون لیتر در روز بوده که نسبت به سال ۹۲ حدود ۳۱ درصد رشد داشته است.
مطابق با این گزارش رسمی، ایران در سال ۱۳۹۳ حدود یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون لیتر به ارزش تقریبی یک میلیارد دلار بنزین وارد کشور کرده است. از سوی دیگر سال گذشته هم حجم واردات بنزین در مقایسه با سال ۱۳۹۳ با افزایشی نزدیک به دو برابری از ۴.۷ میلیون لیتر در روز به بیش از ۹ میلیون لیتر در روز افزایش یافت.
از این رو سال گذشته حدود سه میلیارد و ۲۰۰ میلیون لیتر بنزین به ارزش بیش از یک میلیارد دلار وارد ایران شد و با سقوط آزاد قیمت جهانی نفت خام و به تبع آن فرآورده‌های مختلف نفتی از جمله بنزین، شانس با دولتمردان یار بود که هزینه کمتری خرج واردات این فرآورده نفتی کرده‌اند.
در این بین همزمان با وعده‌های مختلف مسئولان شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی مبنی بر خودکفایی بنزین اما حجم واردات این محصول پرطرفدار نفتی از ابتدای سال‌جاری بار دیگر با افزایشی حدود ۳۰ درصدی از ۹ به ۱۲ میلیون لیتر در روز افزایش یافته است.
این حجم واردات گسترده بنزین درحالی کلید خورده است که از اواخر سال گذشته تولید بنزین در برخی از مجتمع‌های پتروشیمی همچون پتروشیمی بندر امام آغاز شده و با وجود از سرگیری تولید بنزین در پتروشیمی ها شاهد رشد افسار گسیخته واردات هستیم.
در سال پایانی فعالیت دولت دهم حجم واردات بنزین بین ۱.۵ تا ۲ میلیون لیتر بود و پیش بینی‌ها نشان می داد که با بهره برداری از طرح‌های جدید بنزین‌سازی همچون ساخت و تکمیل طرح‌های بنزین سازی پالایشگاه نفت بندرعباس، واردات بنزین متوقف خواهد شد اما عملا این طرح بنزینی با وجود پیشرفت بالای ۹۰ درصدی در سال پایانی دولت دهم، در طول سه سال فعالیت دولت یازدهم به دلیل مشکلات مالی هنوز آماده بهره‌برداری نیست.
واردات جای پالایشگاه‌سازی را گرفت
به گزارش مهر، همزمان با افزایش واردات بنزین و پیشرفت لاک پشتی اجرای طرح‌های پالایشگاهی کشور همچون ساخت پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس، پالایشگاه نفت سنگین بهمن گنو «جاسک»، پالایشگاه میعانات گازی پارس شیراز، پالایشگاه نفت آناهیتا کرمانشاه، طرح تثبیت تولید پالایشگاه‌های نفت آبادان و اصفهان، وزارت نفت سیاست جدید تهاتر نفت خام و یا گازوئیل با بنزین را در دستور کار قرار داده است.
با این وجود در طول ۶ ماه گذشته تاکنون حتی یک قرارداد جدید به منظور نوسازی، بهینه سازی و حتی ساخت پالایشگاه‌های جدید نفت در کشور امضا نشده و مسئولان وزارت نفت بیش از آنکه به دنبال ساخت پالایشگاه جدید در داخل کشور باشند به دنبال خرید سهام پالایشگاه‌های نفت در خارج کشور هستند.
بر این اساس در طول اجرای برجام تاکنون مذاکراتی با سرمایه گذارانی از کشورهای برزیل، چین، هند، اسپانیا و یونان برای خرید سهام پالایشگاه‌های نفت انجام شده اما با وجود رفت و آمد هیات‌های مختلف آسیایی و اروپایی به وزارت نفت تاکنون حتی یک جمله از زبان مسئولان وزارت نفت با محور ساخت پالایشگاه در ایران با مشارکت و سرمایه گذاری خارجی بیان نشده است.
در این بین حتی طرح‌های کاهش تولید نفت کوره و افزایش ظرفیت تولید بنزین هم در پالایشگاه‌های موجود نفت کشور همچوت اصفهان، تبریز و آبادان عملیاتی نشده و طرح‌های افزایش تولید بنزین پالایشگاه‌های موجود همچون پروژه بنزین سازی پالایشگاه بندرعباس هم با بالاترین تاخیر در حال تکمیل است.
در این شرایط به نظر می رسد سیاست افزایش واردات بنزین در وزارت نفت بیش از پالایشگاه‌سازی طرفدار دارد و مسئولان بیش از آنکه به دنبال جذب سرمایه گذار، رفع موانع و تسهیل شرایط سرمایه گذاری در این حوزه باشند، تفکر امضای قراردادهای واردات و تهاتر نفت خام با بنزین را دنبال می‌کنند.
در این خصوص اسنادی درباره صادرات برخی از محصولات خام نفتی به کشورهای حاشیه خلیج فارس همچون امارات متحده عربی وجود دارد که این مواد خام پس از یک فرآورش ساده و با چند برابر قیمت بار دیگر به وزارت نفت فروخته میشود.