محمدرضا کیاشمشکی ــ لایه‌های نفتی پارس جنوبی در فاصله تقریبی 100 کیلومتری ساحل ایران، در میانه خلیج فارس در مجاورت مرز مشترک آبی ایران و قطر قرار دارد. برآوردها در خصوص میزان نفت درجای لایه نفتی پارس جنوبی بسیار متفاوت است به‌طوری که میزان نفت درجا در این مخزن مشترک بین ایران و قطر از 1.6 میلیارد بشکه تا 20 میلیارد بشکه برآورد شده است.(1)و(2)
این مخزن مشترک نفتی در سمت ایران با نام "لایه‌های نفتی پارس جنوبی" و در سمت قطر با نام میدان "الشاهین" شناخته می‌شود. در حالی که قطر از سال 1992 میلادی (1371 شمسی) توسعه لایه نفتی مشترک با ایران در پارس جنوبی را آغاز کرده بود(3) و تولید قطر در سالهای اخیر به 300 هزار بشکه در روز رسیده است(4)؛ شرکت ملی نفت ایران در سال 1383 قرارداد توسعه لایه نفتی پارس جنوبی را با شرکت توسعه پتروایران امضا کرد(5) اما در مدت 12 سال گذشته از امضای این قرارداد، ایران نتوانسته حتی یک قطره نفت از این مخزن مشترک برداشت داشته باشد.(2)
قطر اخیراً با شرکت توتال فرانسه قراردادی را به امضا رسانده تا با تشکیل یک شرکت جدید، تولید نفت خود را از میدان "الشاهین" افزایش دهد(6)و(7) اما در سمت ایران، اگرچه تاکنون حفاریهایی صورت گرفته و تلاش‌هایی برای تأمین شناور FPSO انجام شده اما توسعه لایه‌های نفتی پارس جنوبی به‌عنوان یک قرارداد آماده امضا برای طرح در مناقصات جدید نفتی ایران در قالب مدل جدید قراردادها (IPC) مطرح است(2).
توسعه سمت قطری این مخزن مشترک، از سال 1994 با استفاده از تکنولوژی حفاری افقی به تولید نفت رسید(8) و با ادامه حفاریهای افقی میزان تولید نفت قطر در سال 2000 به 112 هزار بشکه در روز(9)، در میانه نخستین دهه قرن بیست و یکم به 200 هزار بشکه در روز(9) و در سال 2010 به 300 هزار بشکه در روز رسید(8)، اگرچه امروز نیز میزان تولید نفت قطر در اخبار منتشر شده، 300 هزار بشکه در روز عنوان می‌شود اما با توجه به فعالیت‌های توسعه‌ای این کشور در این مخزن مشترک با همکاری شرکت مرسک دانمارک در طول 6 سال اخیر، اخبار غیررسمی از رسیدن تولید نفت قطر از میدان "الشاهین" به 450 هزار بشکه در روز حکایت دارد.
در سال 2005 نیز برنامه تولید نفت قطر از میدان الشاهین، تولید روزانه 450 هزار بشکه‌ای در سال 2009 ــ 2008 عنوان شده بود(10).
چند نکته قابل توجه در توسعه این مخزن مشترک در سمت ایران و قطر وجود دارد.
1. خبرهای متعددی از توسعه حفاریهای افقی توسط قطر در مخزن مشترک نفتی پارس جنوبی منتشر شده است اما هیچ کس نمی‌داند این حفاریهای افقی در اعماق زمین به آبهای ایران نیز وارد شده است یا خیر؛ اما آنچه مسلم است قطر با حفاریهای مایل و افقی از سال 1994 تاکنون نفت لایه‌های مشترک نفتی "پارس جنوبی ــ الشاهین" را تولید کرده و برخی برآوردها از افت فشار این مخزن در آینده نزدیک حکایت دارد؛ حال آنکه ایران هنوز تولید از این مخزن مشترک را آغاز نکرده است.
2. ایران توسعه لایه‌های نفتی پارس جنوبی را در 4 فاز تعریف کرده به‌طوری که طبق برآوردهای انجام شده، فاز تعریف شده با عنوان A2 به‌صورت مخزنی مستقل و فازهای تعریف شده با عناوین A1 ،C و B دارای مخزنی مشترک با میدان "الشاهین" قطر هستند. نکته جالب اینجاست که ایران توسعه را از قسمت مستقل آغاز کرده و از سال 1383 تاکنون حفاریهای بخش مستقل را تکمیل کرده و در تلاش برای تأمین FPSO برای توسعه از فاز A2 است و هیچ توجهی به بخشهای مشترک این مخزن نفتی نداشته است، به‌عبارتی در سمت ایران مخزن مشترک نفتی پارس جنوبی به‌صورت کاملاً بکر باقی مانده است(2).