ایران در هزارتوی خرید هواپیما/بازی ایرباس و بوئینگ در بازار ایران

وعده خرید هواپیمای نو از ایرباس و بوئینگ یکی از مهمترین موضوعاتی بوده است که در دوران پسابرجام، مقامات ارشد دولت یازدهم بر آن تاکید زیادی داشتند به طوری که همزمان با آغاز مذاکرات ایران با کشورهای ۱+۵ مسئولان صنعت هوایی ایران هم در جلسات حضور داشتند تا پیگیر ورود قطعات و خرید هواپیماهای نو به کشور باشند.

پس از امضای برجام، انتظار می‌رفت امسال نخستین هواپیماهای جدید وارد ناوگان حمل و نقل هوایی ایران شود اما به نظر می رسد که این موضوع با چالش‌های بی شماری روبرو است که حتی مسئولان صنعت هوایی ایران هم تصور آن را نمی‌کردند.

سال گذشته وقتی وزیر راه و شهرسازی برای رایزنی خرید هواپیما عازم فرانسه شد، دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به همکاری ایران با ایرباس وجود داشت و پس از آنکه با ایرباس توافق شد، مسئولان ارشد دولتی امیدواری زیادی نسبت به ورود هواپیما به ایران داشتند اما در عمل اتفاقات دیگری افتاد و هر روز امضای قرارداد خرید هواپیما را به تعویق انداخت.

زمستان سال گذشته بود که اصغر فخریه کاشان با اشاره به امضای ۴ قرارداد حمل و نقلی در فرانسه، گفته بود: دو قراداد با شرکت ایرباس منعقد شده که یکی از آنها به صورت همکاری جامع با ایرباس در بخش هوایی در مورد مسایل مختلف از جمله تعمیر و نگهداری، خدمات و تامین قطعات، مدیرت و حتی کمک به وضعیت فنی هوایی کشور است.

وی با بیان اینکه مقرر شده است ایران ۱۱۸ فروند ایرباس از این شرکت خریداری کند، افزوده بود: این هواپیماها به تدریج تا سال ۲۰۲۳ وارد کشور می شوند، ضمن آنکه برای تامین نیازهای ما تا ۷ سال آینده هم تعدادی از این هواپیماها در دسته های مختلف وارد کشور خواهد شد. عمده این هواپیماها مدل‌های ۳۲۰ و ۳۲۱ هستند که برای پروازهای داخلی استفاده می‌شود و حتی برای پرواز به کشورهای همسایه ایران هم مناسب است.

قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در امور بین الملل در خصوص ورود هواپیماهای پهن پیکر به کشور گفته بود: دسته دیگر هواپیماهای پهن پیکر و دور برد است که به کشورهایی مانند چین، ژاپن و در صورت انجام توافق به کانادا و آمریکا پرواز خواهد کرد. دسته سوم هواپیماهای مدل ۳۵۰ و ۳۸۰ هم که از سال‌های دورتر یعنی تا سال ۲۰۱۹، ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ تحویل ایران می‌شود، چرا که این هواپیماها نیاز به باند مخصوص، خدمات و تعمیرگاه‌های مخصوص است که باید این شرایط فراهم شود.

فخریه کاشان با بیان اینکه تا پایان اسفندماه سال ۹۴ حداقل یک فروند هواپیما ایرباس ۳۳۰ وارد کشور می‌شود، افزوده بود: تا یکسال آینده احتمالا ۱۵ فروند ایرباس تحویل کشور می‌شود، البته هنوز ارزش کل قراداد با ایرباس به طور دقیق مشخص نیست، زیرا قیمت‌ها باید در زمان ساخت براساس امکاناتی که طرف ایرانی برای هرکدام از هواپیماها انتخاب می‌کند، تعیین شود.

مذاکرات بی سرانجام ایران با دو کمپانی هواپیماسازی

اما پس از مدتی، مشخص شد تا زمانی که وزارت خزانه داری آمریکا اجازه ندهد فروش ایرباس به ایران امکان پذیر نیست، بنابراین قرارداد خرید ۱۱۸ فروند هواپیما در وضعیت پیچیده‌ای قرار گرفت. هرچند که مسئولان وزارت راه و شهرسازی عنوان می‌کردند که مشکلی بابت معامله با ایرباس وجود ندارد و هواپیماهای جدید در چندماه آینده وارد کشور می شوند.

اردیبهشت امسال بازهم قائم مقام وزیر راه اعلام کرد که مذاکرات برای امضای قرارداد با ایرباس آغاز شده و امیدواریم که زودتر به نتیجه برسد. وی سپس اعلام کرده بود که قرارداد میان ایران ایر و ایرباس یک قرارداد ۵۰۰ صفحه ای است که مواد زیادی در آن وجود دارد و هرکدام از صفحات این قرارداد باید مورد بررسی قرار گیرد چرا که موضوعات مختلف مالی، حقوقی و اجرایی در آن وجود دارد و باید دو طرف مطمئن باشند که منافع در نظرگرفته می‌شود.

با وجود تلاش‌هایی که انجام گرفته بود، به دلیل عدم ارائه مجوز از سوی وزارت خزانه داری آمریکا، قرارداد با ایرباس در حالت تعلیق قرار گرفت و خبر خوشی برای ورود هواپیماهای جدید به ایران منتشر نشد. در این خصوص مقصود اسعدی سامانی دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی اعلام کرد که بازار ایران یک فضای رقابتی میان بوئینگ و ایرباس به وجود آورده و کشور آمریکا به دنبال به دست آوردن سهمی از بازار ایران است.

بنابراین به نظر می رسید، تازمانی که شرکت بوئینگ وارد مذاکره با ایران نشود، آمریکا هم اجازه امضای قرارداد به ایرباس نمی‌دهد. در خرداد ماه امسال بود که فرهاد پرورش مدیرعامل ایران ایر خبر از مذاکره برای امضای قرارداد با بوئینگ داد. به گفته وی، این شرکت در حال مذاکره برای انعقاد یک قرارداد تاریخی خرید هواپیما با بوئینگ است که احتمالاً مشابه سفارش خرید بیش از ۱۰۰ فروند هواپیما از ایرباس خواهد بود.

با وجود این و خبرهایی که از قرارداد با بوئینگ منتشر می شد، بازهم بر سر راه خرید هواپیما سنگ اندازی شد و این بار مجلس آمریکا اعلام کرد که اجازه فروش هواپیما به ایران را نمی دهد. در ادامه این موضع گیری شرکت بوئینگ هم اعلام کرد که در صورتی که این شرکت با ایران قرارداد همکاری نداشته باشند ایرباس هم نباید وارد معامله با ایران شود.

در این میان، به نظر می‌رسد ایران که با تحریم ورود هواپیما به ایران از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون روبرو بوده، همچنان با چالش‌های عمیقی مواجه است که به این سادگی ورود هواپیما به ایران را امکان پذیر نخواهد کرد.

حتی در دولت گذشته، تلاش‌هایی برای ورود هواپیماهای روسی به ایران شده بود به طوری که وزیر راه و شهرسازی وقت، برای خرید هواپیما مذاکراتی را با روس‌ها داشت اما در نهایت آن هم به سد تحریم‌ها برخورد کرد و امکان ورود هواپیماهای روسی به ایران میسر نشد. هرچند که در ماه‌های گذشته روس‌ها تمایل زیادی برای فروش هواپیما به ایران از خود نشان دادند اما دولت یازدهم تمایلی به خرید این هواپیماها از خود نشان نداد.

براساس این گزارش، حالا که ایران با موانع محکمی برای خرید هواپیما روبرو شده، ظاهرا سراغ دیگر سازندگان هواپیما در دنیا رفته است. در واقع نیاز شدید بازار ایران به ورود هواپیماهای جدید مسئولان را برآن داشته تا هرچه سریعتر هواپیماهای جدید را وارد کشور کنند، به همین دلیل اخباری مبنی بر مذاکره با میتسوبیشی ژاپن به گوش می رسد.

بنا بر اعلام منابع ژاپنی، ایران ایر در حال ارزیابی خرید ۸۰ فروند از جت‌های منطقه ای میتسوبیشی با ۷۰ صندلی و استفاده از آنها برای مسیرهای پروازی داخلی است. مدیران اجرایی دو طرف ماه گذشته در برگزاری کنفرانس بین المللی اتحادیه حمل و نقل هوایی در دوبلین همچنین درباره دستیابی به یک توافق احتمالی گفتگو کردند.