یکسال از برجام گذشت؛ یک دلار هم به ایران نیامد

بعد از توافق ژنو در سوم آذر 92 اعلام شد که ایران به‌ازای پذیرفتن محدودیت‌های مهمی برای برنامه هسته‌ای خود، تا حصول توافق نهایی مبلغی به‌میزان 4.2 میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه شده خود را دریافت خواهد کرد.

همچنین بعد از توافق اصلی در وین (برجام) اعلام شد که ایران مجموعاً به 100 میلیارد دلار از دارایی‌های خود دسترسی پیدا خواهد کرد. و همین شد که ایران برنامه هسته‌ای خود را بسیار محدود کرد ولی طرف غرب به وعده های خود عمل نکرد و در ظاهر فقط تحریم‌های هسته‌ای سازمان ملل، آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران را لغو کرد.

باوجود اینکه توافق موجب لغو تحریم‌های اتحادیه اروپا و سازمان ملل علیه بخش بانکی و انرژی ایران شد ولی سایه تحریم‌های یک‌جانبه دولت آمریکا بر اقتصاد ایران همچنان سنگینی می‌کند.

این درحالی است که تا پیش از اجرایی شدن برجام و در زمان مذاکرات، مردان ارشد کابینه یازدهم بارها از ورود این منابع به کشور بعنوان یکی از مهمترین دستاوردهای مذاکرات بعد از رفع تحریم ها سخن می گفتند تا جایی که مسئولان دولتی و به‌ویژه مدیران اقتصادی دولت بارها در سخنرانی‌ها و گفت‌وگوهای خود تأکید می‌کردند که ورود این دلارها به ایران بخش مهمی از مشکلات اقتصادی را حل خواهد کرد.

این موضوع برای بانک مرکزی هم از اهمیت بالایی برخوردار بود. تا جایی که رئیس کل بانک مرکزی مکرراً تاکید می‌کرد با رسیدن به این دستاورد، ارز در کشور تک‌نرخی خواهد شد و راه برای رشد اقتصاد هموارتر می‌شود.

سیاست تک نرخی کردن ارز یکی از شعارهای انتخاباتی حجت الاسلام حسن روحانی است که با گذشت سه سال از عمر دولت یازدهم هنوز عملی نشده و بنظر نمی رسد تا پایان دولت هم عملی شود. چراکه به اذعان بانک مرکزی، اجرای این سیاست نیازمند ورود منابع بلوکه شده ایران در خارج از کشور است.

این منابع هم که قرار بود بعد از برجام وارد کشور شود هنوز به دست بانک مرکزی نرسیده و عملاً پولی دست ایران را نگرفته است. آخرین اخبار حاکیست که بعد از گذشت یک سال از برجام "حتی یک دلار" از این دارایی‌ها از طریق سیستم بانکی وارد کشور نشده است و محدودیت‌های بانک مرکزی ایران در این زمینه عملاً مشابه ایام پیش از مذاکرات هسته‌ای به‌قوت خود باقی است.

بانک مرکزی البته قبلاً در پاسخ به بلوکه ماندن منابع ایران در خارج از کشور با وجود توافق هسته ای و برجام اینظور توضیح داده که دارایی‌های ایران آزاد شده و در حساب‌های بانک مرکزی در سوئیس و یا عمان قرار دارد، با این حال حقیقت آن است که دولت ایران به‌دلیل تحریم دلاری و بانکی، تاکنون نتوانسته است حتی یک دلار از این دارایی‌ها را از طریق مبادلات رسمی بانکی به کشورمان بازگرداند.

تحریم دلاری دقیقاً شاه کلید ماجراست، این موضوع چند روز بعد از اجرای برجام از سوی بانکی ها اعلام شد و بعدها مسئولان وزارت خارجه اعلام کردند که تحریم دلاری بنا نبود لغو شود چراکه این تحریم ها ریشه در قوانین دیگری دارد که مربوط به سال های قبل است. در این تحریم پایدار، بانک‌های ایران و بانک‌های خارجی که معاملات مرتبط با ایران را تسهیل می‌کنند، حق استفاده از دلار آمریکا را ندارند.

اما نه تنها تحریم های دلاری بلکه تحریم های بانکی نیز کماکان برجاست و مذاکرات رئیس کل بانک مرکزی در امریکا هم جواب نداده و هنوز بانک های بزرگ دنیا ایران را در فهرست تحریم قرار داده اند.

این درحالی است که در ظاهر دولت امریکا به بانک ها می گوید اگر بخواهید می توانید با ایران رابطه داشته باشید ولی در پشت پرده چشم همین بانک ها را به گونه ای ترسانده که حاضر نیستند حتی به ایران فکر هم کنند. طی یک دهه گذشته، بانک‌های بی‌ان‌پی پاریبا، اچ‌اس‌بی‌سی و داچ بانک میلیاردها دلار بابت همکاری با ایران جریمه شده‌اند.

با تمام این تفاسیر امروز دقیقاً یکسال از برجام گذشت و در تمام این مدت ایران یک طرفه اجرا کننده مفاد این توافق بود و هزینه سنگینی هم بابت آن پرداخت ولی هنوز غرب به تعهدات خود عمل نکرده است. باید دید در آینده مذاکرات مرد ظریف کابینه با 1+5 چه گونه پیش خواهد رفت و آیا تحریم ها رسماً برداشته می شود؟ آیا منابع بلوکه شده کشورمان به وطن باز می گردد؟

البته تمام این پرسش ها در مقابل بدعهدی های امریکا و دزدی اموال کشورمان در یکی دو ماه اخیر که قرار می گیرد پاسخی نا امیدکننده و جمله تاریخی مقام معظم رهبری را به یادمان می آورد که فرمودند: "هر فرد و هر جریانی که برای اسلام و به نام اسلام کار می کند، اگر به امریکا اعتماد کند، دچار خطای بزرگ شده و سیلی آن را خواهد خورد".