نگاهی به تحولات بازار سرمایه ایران یک سال پس از توافق وین

در هفته گذشته بازار مالی تهران شاهد برپایی نمایشگاه بورس، بانک و بیمه بود و این موضوع سبب شد بیش از روزهای معمول توجه رسانه‌ها به بازار سرمایه، بازار پول و بیمه ایران جلب شود.

اختتامیه این نمایشگاه با اولین سالروز توافق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) مصادف شد. با این توافق که در تیر ماه سال ۱۳۹۴ به وقوع پیوست، بسیاری از فعالان بازار سرمایه انتظار داشتند که شرایط بورس ایران با تحولی اساسی رو به رو شود اما برآورده شدن این انتظارات تا ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۴ به طول انجامید. در این ماه‌ها بورس تهران شاهد رکورد زنی‌هایی به سمت مثبت بود به طوری که سهامداران برخی از نمادها، در آن روزها سودهای ۲۰۰ و حتی ۳۰۰ درصدی کسب کردند.

اما با ورود به سال ۱۳۹۵ و با اتمام تعطیلات نوروزی شاخص بورس تهران با افت‌هایی مواجه شد و چند ماهی بیشتر نگذشت که دماسنج بورس تهران از کانال ۸۱ هزار واحدی سقوط کرد و از تراز ۷۳ هزار واحدی هم پایین تر رفت. این بار بازیگران بازار سرمایه شاهد افت های فزاینده در قیمت سهام های خود بودند.

در روز توافق وین شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در تراز ۶۹ هزار و ۴۳۳ واحدی بود، اما پس از این توافق نماگر بازار مخالف انتظارات، با روند نزولی مواجه شد و حتی تا کانال ۶۱ هزار و ۴۳۶ واحدی سقوط کرد. با رفت و آمدهای سران کشورها و ایجاد امیدواری بیشتر به فضای اقتصادی ایران، نماگر تالار شیشه ای در اوایل سال ۱۳۹۵ تراز ۸۱ هزار واحدی را هم رد کرد و به عدد ۸۱ هزار و ۴۸۰ واحدی رسید. اما از آنجایی که این افزایش در دماسنج بازار تا حدودی ناشی از جو روانی به نتیجه رسیدن مناقشه هسته ای ایران بود و می توان گفت رشدی حباب گونه داشت با فروکش کردن این جو روانی و با بالا رفتن انتظارات سهامداران و فعالان بورسی از دستاورد های کوتاه مدت برجام در ادامه، شاخص بورس با کاهش هایی همراه شد به طوری که در تاریخ ۱۳ تیر ۱۳۹۵ در سالروز توافق وین شاخص کل در تراز ۷۳ هزار و ۷۶۳ واحدی ایستاد. با این حساب بعد از گذشت یک سال از توافق بر سر برنامه جامع اقدام مشترک شاخص بورس تهران ۴ هزار و ۳۳۰ واحد رشد کرده است.

از طرفی هر چه روزها می گذشت بازیگران بازار سرمایه انتظارشان از اثرات مثبت توافق وین بیشتر می‌شد تا حدی که این افزایش انتظارات و در عین حال برآورده نشدن آن ها باعث به وجود آمدن فضای رکود، در بورس تهران شد.

از تاثیرات برجام در روزها و ماه های اخیر می توان به مذاکرات ایرباس و بوئینگ برای فروش هواپیما به ایران اشاره کرد. با اعلام خبر نهایی شدن قرارداد هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و بوئینگ بر سر خرید ۱۰۰ فروند هواپیمای مسافربری، بورس تهران تا حدودی شاهد تکان های به سمت مثبت بود، اما دیری نگذشت که مجلس نمایندگان آمریکا مصوبه‌ای را به رای گذاشت تا از فروش هواپیما به ایران جلوگیری کند. اکثریت جمهوری خواه این مجلس ممنوعیت فروش هواپیما به ایران را تصویب کردند. اما از آنجا که باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا در مقابل این قبیل اقدامات صراحتا گفته بود "هر گونه مصوبه‌ای که باعث تضعیف توافق اتمی با ایران شود را وتو خواهد کرد" بازار سرمایه ایران چندان از این خبر شوکه نشد.

گذشتن یک سال از برجام باعث شد بازار سرمایه ایران در نهمین دوره نمایشگاه بورس، بانک و بیمه همراهانی از دیگر کشورها از جمله آلمان و کره جنوبی داشته باشد و بورس تهران بتواند قراردادهایی با بورس های آتن و مونیخ ببندد.

همچنین در فضای پسابرجام، بورس تهران توانست عضو سازمان بین‌المللی کمیسیون‌های اوراق بهادار (آیسکو) شود و این موضوع زمینه‌ای را فراهم کرد تا بازار سرمایه ایران بعد از مدت ها به صورت وابسته به عضویت فدراسیون جهانی بورس ها (WFE) در آید. این موضوع سبب می‌شود بورس تهران بتواند بیش از پیش در مجامع جهانی مطرح شود.

بحث باز یا بسته بودن سوئیفت در ایران از دیگر موضوعات مطرح در روزهای پسابرجام بود به طوری که خبر بسته بودن سوئیفت بر روی بانک‌های ایران، مقامات بانک مرکزی را مجبور کرد تا از رسانه ها دعوت کند که به ساختمان شیشه ای بانک مرکزی واقع در میرداماد بیایند و از نزدیک ببنند که سوئیفت بر روی ایران باز است، البته با توجه به تحریم‌های ایالات متحده آمریکا بسیاری از بانک‌های اروپایی نگران از دور زدن ناخواسته این تحریم ها، ترجیح دادند جانب اطمینان را رعایت کنند و تا حد امکان از ارتباط با بانک های ایرانی دوری گزینند.

اما باید دید که با گذشت روزها و ماه‌ها از توافق هسته‌ای، بورس تهران و بانک های ایرانی تا چه حد می‌تواند با بورس‌های بزرگ و بازارپول دنیا وارد مذاکره شود و بازارهای سرمایه جهان تا چه حد به بازار سرمایه ایران روی خوش نشان می‌دهند.