بانک مرکزی قصد دارد سیاست ارز تک نرخی را بزودی در بازار اجرا کند و بر اساس گفته مسئولان ارشد این بانک این برنامه آرام آرام اجرایی خواهد شد؛ با این وجود باید دید که آیا دولت یازدهم در مدت یکسال باقی مانده از عمر خود در اجرای برنامه تک نرخی شدن ارز به عنوان یکی از برنامه های اقتصادی وعده داده شده توسط رئیس کل بانک مرکزی موفق خواهد شد یا خیر؟
این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان اقتصادی اجرای سیاست تک نرخی شدن ارز نیازمند نظارت ها و مراقبت های پس از تک نرخی شدن است، آنها می گویند اینکه بانک مرکزی بتواند ارز را در بازار تک نرخی کند، برنامه ای بزرگ است اما در هر حال مراقبت از اجرای این برنامه نیز از اهمیت بالایی برخوردار است تا این سیاست با شکست مواجه نشود، کما اینکه در گذشته نیز یکبار چنین برنامه ای عملیاتی شده بود اما دوام نیاورد.
حرکت نامحسوس نرخ دلار دولتی
همچنین برخی کارشناسان می گویند که این دستورالعمل جدید ممکن است نرخ ارز را بیش از این افزایش دهد و این شائبه که ممکن است دولت با این برنامه بخواهد نرخ ارز را در بازار برای افزایش درآمدهای خود بالا ببرد، وجود داردو این مقدمه ای است برای افزایش قیمت ارز نه تک نرخی شدن ارز.
آنها مطرح می کنند که ورود بانک ها به خرید وفروش ارز گرچه امنیت را در پی دارد، اما عملا منجر به افزایش قیمت از سوی بانک ها می شود، زیرا قیمتی که بانک ها اعلام می کنند، تفاوتی با نرخ آزاد ارز ندارد و بنابراین خیلی ها ترجیح می دهند برای تامین ارز به جای بازار به بانک مراجعه کنند و از این طریق مشتریان بانکها بیشتر می شود و دوباره این امکان وجود دارد که بانک مرکزی بخواهد ارز با قیمت پائین تر در اختیار آنها قرار دهد و درنتیجه درآمد بانک مرکزی از این حیث بالا خواهد رفت.
به هر حال برخی کارشناسان معتقدند که بانک ها در انجام بسیاری از برنامه ها با برنامه ریزی و تبانی همه چیز را به نفع خود به پایان می برند، مانند نرخ سود بانکی و حال انگار این بار نوبت به نرخ ارز است که بالا برود و بنابراین بانک مرکزی باید این اطمینان را بدهد که افزایش نرخی در کار نخواهد بود و تمامی این برنامه ها فقط در راستای اجرای برنامه یکسالن سازی نرخ ارز است و قصدی برای افزایش درآمدهای دولت ندارد اما تاکنون بانک مرکزی نسبت به این انتقادات واکنشی نشان نداده است.
حیدر مستخدمین حسینی معاون اسبق بانک مرکزی و وزارت اقتصاد نیز نسبت به شبهه سیاسی تصمیم جدید ارزی بانک مرکزی مبنی بر ورود بانکها به خرید و فروش ارز آزاد هشدار داد و گفت: این اقدام نباید منجر به افزایش نرخ ارز شود.
این تحلیل‌گر مسائل بانکی و اقتصادی خاطرنشان کرد: نباید این اقدام منجر به این شود که یک مرکز با هدایت بانک مرکزی و دولت شکل گیرد و عرضه ارز و قیمت ارز را افزایش دهد چون بازار واقعی به نام بازار ارز وجود ندارد و ارزها توسط دولت تدارک دیده می شود و عامل اصلی عرضه ارز، دولت است. بنابراین با توجه به شرایط بودجه‌ای، دولت نباید به بهانه اینکه بازار ارز در حال شکل‌گیری است، عرضه ارز را دچار شبهه سیاسی کند.
معاون اسبق بانک مرکزی و وزارت اقتصاد تصریح کرد: اگر این جهت‌گیری نباشد، طرح بانک مرکزی برای اقتصاد موثر است در غیر این صورت اگر در این جهت باشد که قیمت ارز را افزایش دهد و بانک مرکزی و دولت درگیر چنین برنامه ای شوند، تصمیم اشتباه خواهد بود.
مستخدمین حسینی با اشاره به اینکه در صورت اجرای درست این طرح، یکسان سازی نرخ ارز تسریع خواهد شد، گفت: با شکل‌گیری این کانون، بانک ها هدایت ارز را برعهده خواهند گرفت.
اعلام ۵ نرخ در بازار ارز
به هر حال ۱۰ روز است که با اعلام بانک مرکزی سیاست خرید و فروش ارز را به بانک ها ابلاغ کرده و صرافی ها نرخ های اعلام شده در سامانه سنا را ملاک عمل خود قرار می دهند، این درحالی است که بانکی ها هم بانک مرکزی سامانه سنا را جهت خرید و فروش ارز به بانک ها اعلام کرده است. در اصل نرخ های اعلام شده در این سایت بیانگر میانگین وزنی نرخ خرید و فروش ارز بر مبنای معاملات ثبت شده در سامانه سنا توسط صرافی های مجاز کل کشور است.
نرخ بانکی دلار در اولین روز ابلاغ دستورالعمل خرید وفروش ارز به نرخ آزاد توسط بانک مرکزی ۳۰۹۵ تومان بود که این نرخ دیروز ۳۱۰۱ تومان اعلام شد که حاکی از روند حرکت لاک پشتی و نامحسوس افزایش نرخ ارز و نزدیک کردن این نرخ به قیمت بازار آزاد توسط بانک مرکزی است.
از سوی دیگر نرخ دلار در بازار آزاد در این مدت از ۳۵۳۳ تومان به ۳۵۳۷ تومان در پایان وقت معاملات دیروز رسیده است. نرخ دلار سنا در پایان وقت دیروز ۳۵۳۶ تومان و نرخ دلار حواله ۳۵۷۵ تومان بود. بر این اساس در حال حاضر ۴ نرخ در کشور برای خرید وفروش و معاملات و اقدامات ارزی اعمال می شود و البته این نرخ به جز قیمت هایی است که دلالان بازار آزاد به مشتریان پیشنهاد می کنند.
بنابراین قرار است علاوه بر برچیده شدن بساط دلالان از بازار ارز با این اقدام بانک مرکزی، نرخ های دیگر یکسان سازی شوند. در این مدت تجربه نشان داده که بانک مرکزی قصد کاهش نرخ دلار به عنوان یکی از ارزهای اصلی در بازار را ندارد، بلکه نرخ دلار دولتی را دائما بالا می برد و سعی دارد که نرخ آن را به نرخ بازار آزاد نزدیک کند.
پیمان قربانی معاون اقتصادی بانک مرکزی سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز را یکی از الزامات بانک مرکزی و از ضروریات اقتصاد ایران دانست و گفت: با فراهم شدن شرایط، بانک مرکزی حتما سیاست یکسازی نرخ ارز را اجرا خواهد کرد.
وی با اعلام اینکه پروژه یکسان‌سازی نرخ ارز در قالب طرح های اقتصاد مقاومتی به عنوان یکی از پروژه‌های مهم تعیین شده است، افزود: به طور آرام و بطئی اجرای سیاست تک نرخی شدن ارز جلو خواهد رفت و در عین حال سعی می‌کنیم پروژه سرعت لازم را داشته باشد.
در دستورالعمل خرید و فروش ارز به نرخ بازار آزاد توسط بانک مرکزی به شبکه بانکی کشور آمده است:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با استناد به بند (ج) ماده (۱۱) و بند (الف) ماده (۴۲) قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۸ تیر ماه ۱۳۵۱ و همچنین ماده (۸۱) قانون برنامه پنجم توسعه، «دستورالعمل و ضوابط اجرایی خرید و فروش ارز به نرخ آزاد» را به بانک‌های عامل ابلاغ کرد.
این دستورالعمل درصدد است عملیات ارزی اشخاص حقیقی و حقوقی را به کانال بانکی هدایت و ریسک عملیاتی فعّالان اقتصادی را کاهش دهد. بر اساس این بخشنامه بانکها می‌توانند درآمدهای ارزی حاصل از صادرات غیرنفتی اشخاص حقیقی و حقوقی و ارز ورودی به کشور از طریق نمایندگی‌های دیپلماتیک مقیم ایران و سرمایه گذاران خارجی را به نرخ آزاد خریداری کنند.
بر اساس ترتیبات جدید بانکها می‌توانند ارزهای خریداری شده موضوع این دستورالعمل را در چارچوب مجموعه مقررات ارزی و یا از طریق صرافی‌های معتبر به فروش برسانند، ضمن اینکه فروش ارز خریداری شده به سایر بانکها و صرافی‌ها نیز مجاز است. نرخ خرید و فروش ارز بر اساس توافق بانک و مشتری تعیین خواهد شد.