همزمان با افزایش حجم صادرات نفت ایران در دوران پسا برجام، دور جدید رقابت ایران با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به منظور افزایش فروش نفت به پالایشگاه‌های ژاپنی آغاز شده است. بر این اساس حجم صادرات نفت خام جمهوری اسلامی ایران در ماه ژوئن سال جاری ایران به پالایشگران ژاپنی با ثبت یک رکورد جدید، رشدی حدود 300 درصدی را تجربه می‌کند.از این رو ژوئن سال جاری ایران با صادرات روزانه 275 هزار بشکه نفت خام با پشت سر گذاشتن برخی از کشورهای عربی همچون کویت و عراق رقابت جدیدی را برای بازپس گرفتن سهم خود از قطر را آغاز کرده است.
گزارش وزارت اقتصاد، تجارت و صنعت ژاپن نشان می‌دهد که کل حجم واردات نفت این کشور آسیایی در ماه ژوئن سال جاری میلادی با 6.7 درصد افزایش به سه میلیون و 130 هزار بشکه در روز رسیده است.
در این بین با وجود جهش 300 درصدی حجم صادرات نفت ایران به ژاپن، عربستان سعودی با صادرات روزانه یک میلیون و 13 هزار بشکه، سهمی 18 درصدی از بازار نفتی سرزمین آفتاب تابان را در اختیار دارد و بزرگترین فروشنده نفتی به پالایشگاه‌های ژاپنی است.
پس از عربستان، کشورهای امارات و قطر به فروش روزانه به ترتیب 826 هزار بشکه و 306 هزار بشکه به ترتیب عنوان دومین و سومین صادرکننده بزرگ نفت به ژاپن را یدک می کشند و سهمی 13 و 9.8 درصدی از این بازار نفت را در اختیار دارند.
در شرایط فعلی سهم ایران از بازار نفت ژاپن به 8.8 درصد افزایش یافته و این در حالی است که شرکت ملی نفت ایران سهمی 10 درصدی و صادرات روزانه بیش از 300 هزار بشکه‌ای نفت به بازار ژاپن را به عنوان یک هدف در دستور کار قرار داده اند.
پس از ایران به ترتیب کشورهای کویت با صادرات روزانه 168 هزار بشکه، روسیه با 155 هزار بشکه به ترتیب سهمی 5.4 و 4.9 درصدی از این بازار نفت را در اختیار دارند و کشورهای عمان و عراق در رتبه های بعدی قرار دارند.
پالایشگاه «توتن جنرال» مشتری جدید نفت ایران
«شرکت جی ایکس اویل اند انرژی»، «کازمو»، «ایده میتسو» و «شواشل» در طول یک دهه گذشته تاکنون جز مشتریان سنتی نفت خام ایران بوده اند اما در ماه گذشته یک پالایشگاه جدید به جمع مشتریان نفت ایران در ژاپن اضافه شده است. بر این اساس پالایشگاه «توتن جنرال» ژاپن اولین محموله نفت ایران را از زمان استقلال از شرکت اکسون موبیل آمریکا ماه گذشته میلادی به صورت تک محموله خریداری کرد.
«توتن جنرال» پیشتر یکی از واحدهای شرکت اکسون موبیل آمریکا به شمار می رفت و در سال 2012 میلادی بخش عمده‌ای از سهام خود را از اکسون موبیل خریداری کرد و بدین ترتیب سهام اکسون موبیل از 50 درصد به 22 درصد کاهش یافته بود. با این وجود، مهمترین چالش پیش روی به منظور افزایش صادرات نفت ایران به پالایشگاه‌های ژاپنی، کاهش ظرفیت پالایش نفت در این کشور آسیایی است.
ظرفیت پالایش نفت ژاپن از حدود پنج میلیون و 500 هزار بشکه در روز در چند سال اخیر به روزانه حدود سه میلیون و 500 هزار بشکه کاهش یافته که محدود شدن ظرفیت پالایش نفت، رقابت در بین کشورها به منظور گرفتن سهم بیشتر در این بازار استراتژیک نفتی را دو چندان کرده است.