حمل و نقل هوایی ایران در بیش از ۳۰ سال گذشته در نوک تحریم غرب بر علیه ایران قرار داشته و شدیدترین تحریم‌ها در این سال ها به این صنعت تحمیل شده است. از تحریم خرید هواپیما تا قطعات و حتی اسنادی که مربوط به هواپیماهای داخل ایران است همه در لیست تحریم‌های سیاه بر علیه ایران قرار داشته و شرکت‌های هواپیمایی دسترسی به اینها نداشتند و ندارند.
از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون فروش هواپیما به ایران ممنوع شده و در سالهای پس از انقلاب نیز حلقه این تحریم تنگ تر هم شد تا آنجا که به اسناد هواپیماها رسید. به همین دلیل در تمام این مدت، کارشناسان فنی داخلی با تکیه بر توان داخل توانستند چرخ صنعت هوایی ایران را بچرخانند و با وجود تمامی مشکلات اجازه تعطیلی صنعت را ندهند.
پس از اقداماتی که دولت یازدهم در ارتباط با کشورهای ۱+۵ انجام داد و طی جلسات کارشناسی که میان ایران و این کشورها برگزار شد، مذاکرات حول محور ورود هواپیما و تامین قطعات ادامه یافت. در این جلسات بود که موافقت شد تا ایرباس تعدادی از اسناد را در اختیار شرکت ایران ایر قرار دهد و این در واقع نخستین اقدامی بود که به دنبال این مذاکرات انجام گرفت.
هرچند که در این مدت تعدادی از قطعات مورد نیاز هم از سوی شرکت سازنده تامین شد اما بنابر اعلام فعالان این صنعت، تغییری در رویه شرکت‌های سازنده ایجاد نشده و هنوز شرکت‌های هواپیمای به شدت با مشکل تامین قطعات روبرو هستند. با وجودیکه ایران قرارداد ۱۱۸ فروند خرید ایرباس را با شرکت سازنده به امضا رسانده است اما همین موضوع هم نتوانست آنها را نسبت به همکاری بیشتر با شرکت‌های ایرانی مجاب کند.
در واقع با خرید این تعداد هواپیما از ایرباس و ۱۰۰ فروند هواپیما از بوئینگ این شرکت‌ها جان تازه‌ای می گیرند و منابع مالی زیادی به آنها تزریق می‌شود که حتی این پول می‌تواند اقتصاد کشورهای اروپایی را تحت تاثیر قرار دهد اما با وجود تمامی این چراغ سبزی که از سوی ایران به آنها نشان داده شده، اثری از ملایمت در شرکت‌های سازنده و کشورهایی که باید اجازه را صادر کنند، دیده نمی شود.
مشکل نقل و انتقال پول برای خرید و تامین قطعات هواپیما
یکی از کارشناسان صنعت هوایی ایران با اعلام اینکه در این مدت نه تنها تغییری در شرایط تامین قطعات ایجاد نشده بلکه بدتر هم شده است، گفت: به اذعان بخش‌های مرتبط با تامین قطعات در این مدت فشارها برای تامین لوازم مورد نیاز هواپیما بیشتر شده و حتی می توان گفت مبادی که ما از آنها خرید می کردیم، تحت کنترل شدیدی قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر ۱۰۰ فروند هواپیما در ایران زمین گیر هستند، افزود: دو شرکت بزرگ هواپیمایی کشور ۲۰ فروند هواپیما دارند که فقط در یک فرودگاه غیرعملیاتی است که این نشانگر مشکل تامین قطعات در سال های اخیر است.
این کارشناس با تاکید براینکه با وجود برجام، شرکت‌های سازنده به بهانه های مختلف با ما همکاری نمی کنند و همین موضوع منجر به زمین گیر شدن تعداد زیادی از هواپیماها شده است، اظهار داشت: انتظار می رفت که حداقل شرکت های سازنده پس از قراردادهای بزرگی که با آنها بسته شده، امکان خرید برخی قطعات مهم را برای شرکت‌ها فراهم کنند که متاسفانه تاکنون انجام نشده است.
براساس این گزارش، یکی از مشکلاتی که از سوی فعالان این صنعت عنوان می شود، نقل و انتقال پول به شرکت‌های سازنده هواپیما است. مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت های هواپیمایی با بیان اینکه به هر حال پس از برجام ارتباط ما با شرکت‌های سازنده بیشتر برقرار شد، گفت: پس از برجام نمایندگانی از بوئینگ و ایرباس به ایران آمدند و قراردادهایی را برای پشتیبانی از هواپیما با شرکت‌ها بستند.
وی افزود: براساس توافق های انجام گرفته، موتور هواپیما و قطعاتی به این شرکت ها ارسال و تعمیر شد اما مشکل اصلی در ارتباط با این شرکت‌ها، مبادلات مالی و پولی است زیرا پرداخت هزینه خدمات را بسیار مشکل می کند.
دبیر انجمن شرکت های هواپیمایی با اعلام اینکه برای پرداخت هزینه به دلار محدودیت هایی داریم، اظهار داشت: نمی توان گفت که شرایط بدتر شده اما نقل و انتقال پول یکی از موانع ما برای خرید تجهیزات و تامین قطعات است.
سامانی در خصوص اینکه برخی فعالان صنعت حمل و نقل هوایی اعلام کرده اند که خرید قطعات از راه هایی قبلی هم دیگر امکان پذیر نیست، افزود: به هرحال ما الان ارتباط مستقیمی با شرکت های سازنده داریم و اگر مشکل انتقال پول حل شود، تامین قطعات بطور مستقیم انجام می گیرد.