آیت‌الله ابراهیمی با گرامیداشت هفته بانکداری اسلامی طی سخنانی با تبیین شاخص ها و ویژگی های بانکداری اسلامی و لزوم تلاش همه جانبه و جهادی در پیاده سازی بانک اسلامی در کشور گفت: بانکداری‌اسلامی در ذیل نظام اقتصادی اسلام تعریف می‌شود وتفاوت‌های ماهوی بسیار زیادی با بانکداری ربوی و بانکداری عرفی دنیا دارد. متأسفانه ما هنوز طعم گوارای بانکداری‌اسلامی را نچشیده‌ایم. این بانکداری به اقتصادواقعی مرتبط و اساساً بخشی از اقتصادواقعی است؛درحالی که بانکداری‌ربوی تنها به حداکثرسازی سود می‌اندیشد. ربا باعث فاصله‌گرفتن از بخش واقعی اقتصاد می‌شود و در اقتصاد و بانکداری اسلامی، پول به خودی خود نمی‌تواند سود ایجاد کند؛ بلکه پول باید به عنوان اهرم در اقتصاد به تولید بیانجامد وباعث ارزش‌افزوده شود.
وی افزود: بانکداری‌اسلامی هنوز به طورکامل تبیین نشده است. قانون بانکداری بدون ربا که درحال حاضر درایران پیاده می‌شود، مقدمه‌ای بر بانکداری‌اسلامی است و هدف آن حذف ربا از بانکداری است.
ابراهیمی با اشاره به مشکلات موجود در راه تحقق بانکداری اسلامی خاطرنشان کرد: وضعیت بانکداری کنونی ما به طور مسلم با بانکداری اسلامی فاصله داشته و موانع زیادی برای تبدیل آن به بانکداری اسلامی مطلوب وجود دارد.اگر امروز بانک‌ها بادرصد بالایی بازدهی دارند و در حوزه های کار وتولید این رقم بسیار پایین‌تر است، این امر نشاندهنده وجود یک مشکل بزرگ اقتصادی است که با روح بانکداری اسلامی مغایرت دارد.
مدیرعامل بانک انصار تأکید کرد: این وضعیت باعث تردید مردم و علمای دینی نسبت به فعالیت‌های شرعی بانک‌ها شده و باید تلاش کرد با اقدامات منطقی کارکردهای راستین بانک ها و موسسات مالی و اعتباری احیاء و بانک ها به تأمین کنندگان مالی و واحدهای پشتیبان بنگاه های تولیدی و صنایع مختلف در راستای اقتصادمقاومتی تبدیل شوند.
وی تضمین سود سپرده گذاران از سوی بانک‌ها و دست یابی آنان به سود کلان و بدون زحمت که منجر به رقابت برای جذب منابع از طریق افزایش نرخ سود توسط بانک شده است را از چالش‌ها موانع جدی در اسلامی شدن نظام بانکداری کشور قلمداد و اظهار کرد: بانکداری‌اسلامی نافی ربا به معنی سود دادن به پول است. یعنی،در نظام اقتصادی اسلامی پول نمی‌تواند خودش کار کند وارزش‌افزوده ایجاد کند، بلکه ارزش‌افزوده ناشی از “کار” و”تولید” است. درواقع، در الگوی بانکداری‌اسلامی، “کار”،ملاک تولید ارزش است.
مدیر عامل بانک انصار شراکت طرف‌های معامله در سود و زیان را از دیگر ویژگی‌های بانکداری اسلامی دانست و تصریح کرد: در این نوع بانکداری، سودتضمینی وجود نداشته وبانک‌ها واسطه مالی بوده و چند ذینفع دارند و نماینده سهامداران، وکیل سپرده گذاران و شریک گیرندگان تسهیلات به شمار می‌آیند. در بانکداری‌اسلامی، بانک براساس مضاربه میان سپرده گذار و گیرنده تسهیلات،وساطت می کند.
نایب رئیس هیأت مدیره بانک انصار افزود: بانک از سپرده گذار پول می‌گیرد و انرژی خود را صرف ساز و کارهای مدیریت ریسک و کنترل گیرنده تسهیلات و زیرساخت های اطلاعاتی ـ عملیاتی می کند تا این پول به افراد و پروژه‌ها اختصاص یابد. در واقع هیچ تعهدی مبنی بر سودتضمین‌شده نباید به سپرده‌گذار داده شود، زیرا شرایط کار و بازار تعیین کننده میزان سود است.ابتدا باید سود محقق شود تا سود سپرده گذار هم مشخص شود.
ابراهیمی تصریح کرد: در بانکداری اسلامی همه طرف‌های معاملات بانکی باید ریسک‌پذیری داشته باشند و بپذیرند که حتی احتمال از میان رفتن اصل پول هم وجود دارد. تولیدکننده و گیرنده تسهیلات نباید دغدغه سود تضمین شده سپرده گذار را داشته باشد. سپرده‌های بانکی چه از سوی سهامداران و چه سپرده‌گذاران باید در اقتصاد واقعی به مصرف برسند و سود ناشی از تولید و ارزش افزوده آن به صورت عادلانه بین اجزای فعال در فرایند تولید اقتصادی تقسیم شود.
وی با بیان اینکه “بانکداری اسلامی با بخش واقعی اقتصاد یعنی ساختارهای تولیدی و مناسبات عادلانه تولید سرو کار دارد” اظهار داشت: در بانکداری اسلامی فعالیت‌های غیرواقعی واسطه‌ها و معامله پول با پول نفی می‌شود. لذا از آنجا که این بانکداری، “عدالت محور” است و در آن، شکاف درآمدی به صورت منطقی وجود دارد. عدالت حکم می‌کند که هرکس به میزان تلاش، سرمایه و کارش طلب سود کند.
مدیرعامل بانک انصار، توانمندسازی اقشار ضعیف و حمایت از استعدادها در رشد و توسعه تولیدات را از دیگر ویژگی‌ای بانکداری اسلامی معرفی کرد و آن را که در زمره وظایف بنگاه های اقتصادی و بانک‌ها دانست و افزود: این ویژگی‌ها و نوع نگاه نشان می‌دهد “تولیدگرایی” و انگیزه توجه “کارآفرینی” از ویژگی های “بانکداری اسلامی” بوده و در این بانکداری نفی سودجویی غیرمسئولانه یک اصل به شمار رفته و در واقع”مسئولیت‌های عدالت محور” بنیادی‌ترین مبنای بانکداری اسلامی است.
وی افزود: بانک های اسلامی خود را درگیر معاملات نامشروع و مغایر با منافع‌عمومی نمی‌کنند وبه‌عکس، هرگونه دادوستد در عقودبانکی باپیش شرط مسئولیت‌های اجتماعی صورت می‌گیرد.
ابراهیمی با تأکید بر اینکه بانکداری اسلامی با اقتصاد مقاومتی عجین است و تأمین مالی عناصر تولید کننده در آن اقتصاد را انجام می‌دهد بیان کرد: تنوع عقود و معاملات بانکی و نیزجایگاه والای قرض‌الحسنه، از دیگر ویژگی‌های بانکداری‌اسلامی است و به همین دلیل بانک‌انصار، به عنوان یک بانک ارزشی که دغدغه نیل به بانکداری‌اسلامی را دارد در این حوزه بسیار فعال است و در هرسال، بخش مهمی از فعالیت خود را به جذب و پرداخت قرض‌الحسنه اختصاص می‌دهد.
مدیرعامل بانک انصار در ادامه با تبیین موانع بانکداری اسلامی در ایران، به برخی چالش‌های موجود در این زمینه پرداخت و گفت: امروز ما به جای پیاده‌سازی بانکداری‌اسلامی و شناسایی ابعاد مختلف آن، درگیر روند رقابتی جذب پرهزینه سپرده‌ها و تأمین مالی موسسات و شرکت‌ها باحجم فراوان مطالبات هستیم. این وضعیت باعث رشد نرخ سود تسهیلات شده و از طرف دیگر، سبب شده که گیرندگان تسهیلات نتوانند در موقع مقرر وام‌های دریافتی را تسویه کنند.
وی خاطرنشان کرد: بالابودن نرخ سود به شرایطی انجامیده که سرمایه‌گذاران به جای پذیرش ریسک سرمایه‌گذاری در بخش تولید، اقدام به سپرده‌گذاری در بانک‌ها کرده و سودکلان تضمین شده دریافت کنند. لذا درچنین وضعیتی رقابت برای سود دادن اوج می‌گیرد و با دچارشدن اقتصاد به عدم‌پویایی، کل سیستم اقتصادی گرفتار ناکارآمدی می‌شود.
نایب رئیس هیأت مدیره بانک انصار با تأکید بر اینکه “اگر بانک‌ها سودهای بادآورده به سپرده گذاران ندهند آنان مجبور به فعال سازی منابع خود در حوزه تولید می‌شوند و ارزش افزوده واقعی ایجاد می کند” یادآور شد: پول وقتی از بلندمدت به کوتاه‌مدت مهاجرت می‌کند. مهاجرت پول از بانک به حوزه تولید بر اثر کاهش نرخ سود، باعث نمی‌شود که پول از گردونه اقتصادی خارج شود، زیرا این پول به بخش‌های تولیدی اقتصاد تزریق شده و مجدداً در بانک‌ها رسوب می‌کند.
دکتر ابراهیمی با تأکید بر اینکه در کشورهای صنعتی که از رونق تولید صنعتی برخوردار هستند و بانک‌ها برای نگهداری پول حق الزحمه می‌گیرند، تنها راه استقرار بانکداری اسلامی را رفع موانع موجود و زمینه سازی و فرهنگ سازی پیاده کردن آن دانست و خاطر نشان کرد: براساس گزارش‌های موثق درحال حاضرحدود ۴۲درصد منابع بانکی از گردونه اقتصادی خارج شده است.
وی تأکید کرد: به طور یقین وقتی سپرده‌گذاران بانکی سودهای کلان می‌گیرند و نرخ بالای تسهیلات باعث می‌شود تولیدکنندگان از عهده بدهی‌های خود برنیایند، تولیددچار رکود می‌شود و اقتصاد از رونق می‌افتد. اگر سودسپرده‌ها وتسهیلات پایین بیاید، بانک‌ها انرژی خود را صرف سیستم‌های اطلاعات مدیریت خود کرده و افراد متعهد، مستعد و دارای اهلیت تولیدی را برای کار تولید و تجارت شناسایی و منابع مالی را در اختیارآنان می‌گذارند تا بازار تولید واقتصاد رونق پیدا کند.
مدیرعامل بانک انصار اهتمام ملی به مقوله تولید و تلاش بانک ها در پرهیز از مسابقه افزایش نرخ سود و پرداختن به رقابت برای حمایت از تولید را امری پسندیده و از نشانه‌های بانکداری اسلامی توصیف کرد و افزود: این اعتقاد و تصمیم کاملا درست است که نرخ سود را به ۱۰ درصد و۵ درصد هم کاهش دهیم، نه‌تنها هیچ اتفاق بدی نخواهد افتاد، بلکه مسیر رونق اقتصادی بازخواهد شد. در واقع اگر سپرده‌ها مثل کشورهای پیشرفته به جای ورود به بانک‌ها با مسابقه نرخ سود، به کسب و کارها وارد شود، هم رونق تولید و اقتصادی ایجاد می‌کند و هم درچرخه تولید دوباره در بانک‌ها رسوب می‌کند.
ابراهیمی تصریح کرد: در عین حال تعدیل نرخ سود بانکی باید با منطقی‌شدن نرخ سود سایر بازارها ملازمه داشته باشد. به عنوان مثال اگر در بازار مسکن، نرخ سود ۱۲درصد باشد و در بانک‌ها ۷درصد، سپرده‌گذار ترجیح می‌دهد سپرده خود را از طریق بازار بورس وخرید سهام به حوزه مسکن یا بازارهای واقعی دیگر که سود بیشتری پرداخت می‌کنند،سرازیر کند، این اتفاق به معنی رونق اقتصادی و خروج کشور از رکود تورمی است.
نایب رئیس هیأت مدیره بانک انصار در بیان نقطه آغاز تحول و اصلاح در وضعیت موجود بانکداری کشور برای نیل به بانکداری اسلامی گفت: ما باید سیاست‌های اقتصادی خود را اصلاح کنیم. نقطه آغاز این اصلاح، استفاده از تجربیات مستندی است که توسط کشورهای پیشرفته صورت گرفته است و شرط موفقیت بهبودسیاست‌ها، برخورداری از تفکر سیستمی و یافتن رابطه و نسبت معنادار میان همه عوامل است. تورم با نرخ سودسپرده‌ها و نرخ سود تسهیلات، نرخ اشتغال و عواملی نظیر آن‌ها ارتباط دارد. ما باید همه عناصر تشکیل دهنده یک پازل را ببینیم، زیرا سیاست‌های مالی، پولی و اشتغال زنجیره ای به هم مرتبط هستند.
وی تأکید کرد: وقتی از بانکداری اسلامی صحبت می‌کنیم یعنی از عقلانیت سخن می گوییم. اقتصاداسلامی ما را به این عقلانیت دعوت می کند. مگر علم چیزی جز کشف حقیقت است؟ ما هم باید ابعاد گوناگون اقتصاد و بانکداری‌اسلامی را شناسایی کنیم و اصلاحات را به وجودآوریم و بانکداری اسلامی را تجربه کنیم تا شاهد رونق اقتصادی باشیم.
او با بیان اینکه “اقتصاد غرب با تمامی ادعاهای خود هنوز در حال آزمون و خطا است و بعضا اعتراف می کنند که در برخی از حوزه‌ها به آن چیزی رسیده اند که رسوم ۱۴۰۰ سال قبل به آن رسیده است” خاطرنشان کرد: ما معتقدیم که قوانین الهی که بر جهان حاکم است، تغییرناپذیرند و اسلام بسیاری از حقایق این جهان و این قوانین را بیان کرده و ما باید آن ها را درک و پیاده سازی کنیم و اقتصاد اسلامی و بانکداری اسلامی یک نمونه آن است.
وی با تأکید بر اینکه امروز بانکداری اسلامی در بسیاری از کشورهای پیشرفته مورد استقبال قرار گرفته است گفت: این موفقیت به این دلیل است که آموزه‌های اسلامی نشأت گرفته از عقل، وحی و نقل است، درحالی که منبع تحلیل غربی‌ها عقل ابزاری است. هم اینک غربی‌ها هم متوجه شده‌اند که اخلاق مبنای همه سعادت‌مندی‌هاست. چیزی که پیامبر مکرم اسلام از همان نخستین روزهای بعثت خود بیان فرمود.
وی سایت‌های بانک مرکزی برای بهبود نظام بانکی کشور و نزدیک شدن به دروازه های بانکداری اسلامی را حائز اهمیت توصیف و با اشاره به نقش اجزای شبکه بانکی کشور در این راستا، یادآورشد: ما هنوز برای پیاده کردن بانکداری‌اسلامی استانداردسازی‌های لازم را مطابق با مبانی اقتصاداسلامی تدوین واجرا نکرده‌ایم. به عنوان مثال، ما باید استانداردسازی حسابداری بانکداری‌اسلامی را تدوین کنیم، در حالی که استانداردهای حسابداری حسابرسی موجود از سیستم غربی نشأت گرفته است.
مدیرعامل بانک انصار تأکید کرد: ما باید مدل مفهومی بانکداری اسلامی را هم تهیه و بدانیم هدفگذاری و محوریابی برای این نوع اقتصاد ضروری است. تحقق بانکداری‌اسلامی باید در برنامه های ۵ساله توسعه هم منظور شود چرا که روند کنونی تحولات برای نیل به بانکداری اسلامی و فراهم شدن زمینه‌های فرهنگی و اقتصادی جامعه کُند است.
وی همچنین پیرامون رابطه بانکداری اسلامی و بانک انصار اظهار کرد: ما هم اکنون ۵/۱۰میلیون مشتری داریم و بانکی مردم نهاد هستیم. در حوزه بانکداری اسلامی از همان ابتدای تشکیل صندوق انصار،”کمیته نظارت فقهی” داشته‌ایم و “عدالت محوری” و “مردمی‌بودن” همواره مدنظر ما بوده است و همواره تلاش کرده‌ایم که آحاد مردم از ارزش افزوده‌های بانک انصار منتفع شوند که یکی از شقوق این بهره‌مندی حوزه “قرض‌الحسنه” است.
وی در تبیین میزان تسهیلات قرض الحسنه بانک انصار به اقشار مختلف به ویژه اقشار کم درآمد جامعه گفت: سال گذشته۲۸۰هزار نفر از بانک انصار قرض‌الحسنه گرفتند و این قرض الحسنه‌ها غالباً به افراد نیازمند پرداخت شد.
مدیرعامل بانک انصار، نیروی انسانی بانک انصار را انسان‌هایی مؤمن، مردمی و حرفه‌ای دانست و افزود: نیروی‌انسانی بانک‌انصار از فیلترهای متعدد گذشته‌اند تا ما مطمئن شویم که دغدغه مردم و اسلام را دارند. از این نیروها خواسته‌ایم که در تأمین نیازمندی‌های مردم لحظه‌ای غفلت نکنند و به قاطعیت می توانیم بگوییم که سلامت اداری بانک انصار مدیون افراد پاکدست شاغل در این بانک است.
ابراهیمی اجرایی کردن قانون عملیات بانکی بدون ربا را از موفقیت‌ها و مزایای بانک انصار قلمداد و تصریح کرد: تمامی فرایندها و تکمیل فرم‌های معاملاتی ما براساس موازین فقهی و زیرنظر فقهای آشنا به بانکداری‌اسلامی و درنظرگرفتن ضوابط ابلاغی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران انجام می‌شود.
وی گفت: مرکز مطالعات بانک انصار در حال مطالعه و شناسایی فعالیت‌هایی است که باز هم ما را به بانکداری‌اسلامی نزدیک‌تر کند و طرح “حاتم کارت” یکی از اقدامات است که توانسته جوانان را به ازدواج تشویق کند، ما در این طرح به آن‌ها تسهیلات کم‌بهره می‌دهیم تا از کالاهای ایرانی استفاده کنند.
مدیرعامل بانک انصار افزود: نرخ پایین سود، کم بودن مبلغ اقساط و سهولت دریافت هم با قصد رونق تولید کالاهای ایرانی و هم رشد اشتغال و حفظ سلامت اجتماعی در این طرح مورد نظر است.
وی در پایان با اشاره به مدل مفهومی اقتصاد مقاومتی که در اواخر سال گذشته توسط رییس کل محترم بانک مرکزی رونمایی گردیده است تأکید کرد: در بحث تدوین مدل مفهومی اقتصادمقاومتی که ما را به بانکداری اسلامی نزدیک می‌کند، به دنبال تبلیغات برای بانک‌انصار نبوده‌ایم و عملی شدن این مدل یکی از اهداف آرمانی ماست که به فضل الهی و همت والای مجموعه همکاران محقق خواهد شد.