به نقل از تعادل ، در سال گذشته فرابورس برای نخستین‌بار در تاریخ بازار سرمایه ایران، اوراق اسناد خزانه را منتشر کرد تا دولت بتواند از مردم برای تسویه بدهی‌های خود استقراض کند. از دیگر اوراق مهمی که فرابورس منتشر کرده و بورس را با بازار مسکن پیوند داده است، اوراق تسهیلات مسکن یا «اوراق تسه» است که مورد توجه شهروندان نیز قرار گرفته و با تقاضای بالایی روبروست. درکل فرابورس یکی از شرکت‌های بورسی است که نقش خوبی را در توسعه بازار سرمایه دارد. برای بررسی بیشتر عملکرد آن گفت‌وگویی با امیر هامونی مدیرعامل شرکت انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید:
در ابتدای امر عملکرد دولت یازدهم در بازار سرمایه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم راه‌اندازی اسناد خزانه بصورت جدی در بازار سرمایه مطرح شد و تیم اقتصادی دولت با جدیت تمام تصمیم گرفت که این طرح را اجرایی کند که نهایتا در شهریور و مهر ماه سال گذشته سازوکار آن نهایی و اجرا شد. در ابتدای امر تصور نمی‌کردیم که به راحتی این طرح به توفیق برسد. در چند روز ابتدایی، نگرانی‌های وجود داشت اما آبان ماه همان سال بازار قوت گرفت تا جایی که در حال حاضر روزی چند ده میلیارد تومان از این اوراق مورد معامله قرار می‌گیرد و باید اعلام کنم که سررسید مراحل سوم تا پنجم اسناد خزانه اسلامی هم متناسب با زمان انتشار آنها در روزهای ۲۱ مهر، ۲۱ آبان و ۹ آذر ۱۳۹۵ صورت خواهد گرفت. این جا باید اعلام کنم که انتشار اسناد خزانه اقدامی بزرگ برای اقتصاد کشور بود زیرا دولت از طریق بازار سرمایه از مردم خودش پول قرض کرد.
در حال حاضر دولت تصمیم دارد که تا پایان سال بیش از 50هزار میلیارد تومان اوراق و اسناد خزانه منتشر کند آیا این بازار کشش این میزان اوراق را دارد ؟
بستگی دارد که چگونه این اوراق در بازار منتشر شود اگر تدریجی و طی چند ماه باشد با مشکلی مواجه نخواهد شد و چنانچه بصورت دفعی به بازار وارد شود قطعا بازار را تحت تاثیر قرارداده و بورس هم کشش لازم را نخواهد داشت.
در هر صورت محدودیت‌های نقدینگی در بازار وجود دارد و عرضه بیش از توان بازار می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد. با این اقدام مطلوبیت اسناد در بلندمدت از بین نمی‌رود ؟
بازار جذابیت‌های لازم را دارد تجربه نشان داده که به دلیل بازدهی مناسب این اوراق مطلوبیت خود را ازدست نمی‌دهند. مثلا 300میلیار تومان اوراق رهنی در کسری از ثانیه به فروش رسید. همچنین برای اوراق دولتی 500میلیاردی یا مرابحه 100میلیاردی، 15برابر عرضه، تقاضای خرید وجود داشت.
دلیل این استقبال چیست؟
با توجه به تغییرات در بازار پول و کاهش نرخ سود بانکی، جذابیت این اوراق افزایش یافته است.
نقش ارکان دولت در بازار سرمایه چیست؟
دولت مهم‌ترین تصمیم‌گیرنده در حوزه‌های مختلف اقتصادی است لذا بازار سهام به هماهنگی دولت با بورس نیاز جدی دارد.
در چه وضعیتی این هماهنگی باید صورت گیرد در حالی که هفته قبل یکی از وزرای دولت یازدهم به بازار سرمایه اعلان جنگ کرده و با شدت از عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا مخالفت کرد؟
مسائلی وجود دارد که در بازار سرمایه هنوز حل نشده و نیاز به هماهنگی بیشتری دارد.به عنوان مثال هنوز بحث نرخ‌گذاری خوراک پتروشیمی و بهره مالکانه مرتفع نشده و سهامداران خاطره خوبی از این موضوعات ندارند. درواقع نرخ خوراک ثابت هم سبب اجحاف برخی از فعالان عرصه پتروشیمی می‌شود لذا نیاز است که فرمولی دقیق‌تر طراحی شود و همه بر اساس این فرمول برای سال‌های آینده برنامه‌ریزی کنند. بر این اساس سرمایه‌گذار نیز می‌تواند به راحتی وارد بازار ایران شود، بنابراین دولت و مجلس در خصوص بازار باید هماهنگی بیشتری داشته باشند. در واقع مجلس و دولت در زمان خود تصمیم‌گیری انتخاب درستی انجام می‌دهند اما آن تصمیم‌گیری‌ها برای کوتاه‌مدت است و برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی که برای 20سال آینده برنامه‌ریزی می‌کنند این تصمیمات کارساز نیست، لذا دولت و مجلس باید به گونه‌یی رفتار کنند که افق سرمایه‌گذاری بلندمدت داشته باشد.
چرا که سرمایه‌گذار خارجی برای 6 ماه و یک سال به ایران ورود نمی‌کند که در آن صورت فقط فروشنده محصول در ایران خواهد بود نه سرمایه‌گذار واقعی که رونق اقتصادی را در پی داشته و انتقال تکنولوژی کند. در خصوص پتروشیمی و بهره مالکانه نیز باید گفت که سرمایه‌گذار خارجی الان می‌داند که نرخ بهره مالکانه و پتروشیمی چقدر است اما نمی‌داند که در یک سال آینده این رقم چقدر خواهد بود و نمی‌داند که سال آینده در مجلس و دولت چه اتفاقی برای این نرخ‌ها خواهد افتاد، لذا این کوتاه شدن افق دید سرمایه‌گذاری لطمات جبران‌ناپذیری به کشور وارد می‌کند و در نهایت باید گفت که سرمایه‌گذار خارجی در جاهایی که برنامه‌ریزی دقیقی وجود ندارد ممکن است که آن را ریسک قلمداد کرده و ورود نکند. بنابراین یک فرمول و برنامه بلندمدت طراحی کنند تا سرمایه‌گذار بتواند برای 10سال آینده برنامه‌ریزی کند.
در خصوص اوراق تسه ما در هفته‌های اخیر شاهد افزایش تقاضا بودیم که منجر به رشد قیمتی شد تا جایی که قیمت هر ورقه اوراق تسهیلات به سقف 1میلیون و 70هزار دلار رسید، حال با توجه به اینکه این اوراق محلی برای سفته بازی نبوده و برای مصرف‌کنندگان و خریداران واقعی مسکن طراحی شده است چرا این اتفاق رخ داده و کمی دیر هنگام شاهد متعادل کردن این اوراق بودیم؟
فرابورس و دیگر ارکان درگیر با این مساله همواره به دنبال آن هستند که ثبات قیمتی برای «اوراق تسه» برقرار شود به همین منظور معامله‌گران «تسه » 4 ماه نمی‌توانند اوراق خریداری شده را بفروشند و این یکی از راه‌هایی بود که سفته بازی را در این اوراق از بین برد زیرا در گذشته شرایطی حاکم بود که شخصی چندین وام می‌خرید الان هر کد بورسی یک وام می‌خرد بنابراین قیمت اوراق در حال حاضر واقعی است اما موضوع اصلی منابع بانکی است.
در پاسخ به این پرسش که گفتید چرا دیر اقدام شد، باید بگویم اینگونه نیست. شما در نظر داشته باشید که ظرفیت تسهیلات دهی بانک مسکن چقدر است؟ و آیا می‌تواند تمامی تقاضاها را پوشش دهد؟ جواب این است که منابع بانک مسکن محدود است و باید نقدینگی لازم را داشته باشد و به همین منظور بانک مسکن اوراق رهنی را راه انداخته است خاصیتش در بازار رهن ثانویه این است که قدرت تسهیلات دهی بانک را افزایش دهد که 300میلیارد تومان به فروش رفت و 1000میلیارد تومان دیگر نیز در هفته‌های آینده وارد بازار خواهد شد و برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی شورای پول و اعتبار تصمیم گرفته بقیه بانکها می‌توانند از اوراق تسه استفاده کنند که جوابگوی مردم باشد.
اما در کل این موضوع را در نظر داشته باشید که تعادل اوراق در بازار زمانبر است و چیزی نیست که به سرعت بتوان آن را متعادل کرد، سپرده گذار باید پول بگذارد و منبع «تسه»ها مشخص شود و سپس آنها را وارد بازار کند. در این میان یک فاصله زمانی بین فضای عرضه و تقاضا وجود دارد و بانک مسکن به خودی خود نمی‌تواند تسه تولید کند، بلکه بر اساس سپرده‌گذاری‌ها تسه‌ها تولید می‌شود بانک مسکن از هم سپرده گذاران بزرگ تقاضا می‌کند تا سپرده‌گذاری کنند تا با آن منابع بانک بتواند اوراق جدید منتشر کند.
علاوه براین بانک مسکن در حال طراحی برنامه‌یی است تا بتواند برای «تسه» ها بازارگردانی کند تا در موقع بحران و افزایش تقاضا بازار را کنترل کند. برای بلندمدت جوابگو باشد. نرخ تمام شده وام مسکن که از طریق اوراق فرابورس خریداری می‌شود برای مصرف کنند 22.5 تا 23درصد در می‌آید اگر بیشتر باشد برای مصرف‌کننده صرفه نخواهد داشت. نکته مهم اینکه شورای پول و اعتبار درصدد آن است تا طرح را اجرا کند که همه بانکها در انتشار اوراق تسهیلات مسکن ورود کرده و به بانک مسکن کمک کنند.
در سال‌های اخیر برخی از شرکت‌ها شرایط خوبی نداشته و از بازارهای فرابورس خارج شدند، وضعیت ورود مجدد آن شرکت‌ها در حال حاضر چگونه است؟
در گذشته برخی از شرکت‌ها از بازار پایه به بازار دیگری وارد شدند و الان درخواست داده‌اند که دوباره به بازار بازگردند و در بازگشت درهمان پایه بودند و تا حالا شرکتی از بازار اول و دوم به بازار پایه نرفته. شکرت بهپاک همزمان در تالار بورس بوده و به دلیل مشکلاتی به بازار پایه رفت و در حال حاضر در حال به روزرسانی خودش است تا بتواند به بورس و در بازار دوم فعالیت کند.
بعد از تغییرات در سازمان مشکلاتی برای پذیرش و درج شرکت‌ها در فرابورس وجود داشت آیا آن مرتفع شد ؟
بله؛ هیچ مشکلی در حال حاضر وجود ندارد. کمیته درج تشکیل شده و اعضای هیات پذیرش هم مشخص شدند و فردا نخستین جلسه هیات پذیرش شرکت‌های کوچک را داریم؛ مشکلات رفع شده و پذیرش SMEها حل می‌شود.
برای بحث شرکت‌های دانش بنیان فرابورس چه اقداماتی انجام داده است ؟
بحث شرکت‌های دانش بنیان هم ذیل موضوع شرکت‌های کوچک قراردارد و تابلوی ویژه برای «های‌تک» راه‌اندازی شده و شرکت‌های دانش بنیان در آن فعال خواهند شد و با تشکیل جلسه «هیات پذیرش شرکت‌های کوچک» پذیرش این شرکت‌ها نیز بررسی خواهند شد.
وضعیت صندوق‌های جسورانه چگونه است ؟ آیا بازار و سرمایه‌گذاران از موضوع صندوق‌های جسورانه حمایت لازم را کردند ؟
بله؛ موافقت اصولی این صندوق‌ها اخذ شده و شرکت تامین سرمایه و شرکت‌های سرمایه‌گذاری به عنوان ضامن هستند و در حال حاضر مراحل امورات ثبت شرکت‌ها را طی می‌کنند که با انجام آن کارها به موقع انجام می‌شود. 5صندوق، پیش از این موافقت اصولی گرفته‌اند و چند صندوق جدید نیز درخواست داده‌اند. این صندوق‌ها حتی اسامی پیشنهادی خود را به ثبت شرکت‌ها داده‌اند، بنابراین بعد از تصویب اسامی و برقراری مجمع موسسان آنها می‌توانیم وارد فاز پذیره‌نویسی اوراق شویم و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه را به بازار معرفی کنیم.
یکی از موضوعات داغ بازار سرمایه که هر از چندگاهی اتفاق می‌افتد موضوع عرضه اولیه است انتقاداتی از سوی فعالان بازار سرمایه در خصوص کشف قیمت، انتخاب روز عرضه و از همه مهم‌تر اجازه ورود شرکت‌های زیان‌ده است، درخصوص این انتقادات چه پاسخی دارید؟
عرضه‌های اولیه معمولا دارای جذابیت بالایی در همه بازارهای دنیا هستند و فعالان بازار از آن حمایت می‌کنند و در دنیا عرضه‌های اولیه 15 تا 20درصد زیر قیمت ارزش‌گذاری می‌شود و به همین دلیل جذابیت ایجاد می‌کنند. تاکنون نزدیک به 300شرکت در فرابورس عرضه شدند که سعی شده از این 300شرکت همه بدون استثنا با قیمت‌های خوبی باز شوند و البته با بازدهی مناسب خاطره خوبی را برای مردم ایجاد کردند.
تخصیص عرضه‌های اولیه به سهامداران حقیقی را مناسب می‌دانید؟
برای تخصیص سهام سعی شده که تعداد سهام برای معامله برخط آنلاین‌ها زیاد شود و معمولا در فرابورس بسیار بیشتر از بورس به عرضه اولیه تخصیص داده می‌شود، مثلا 50درصد برای کشف قیمت و 50درصد برای مردم در نظر گرفته می‌شود که مردم مستقیم بدون هیچ واسطه‌یی اقدام به خرید می‌کنند. منتهی بحث سایز عرضه اولیه به شرکت‌ها بستگی دارد عرضه اولیه حضور مردم مشهود است، مثلا در یکی از عرضه‌های اولیه حضور مردم 60هزار نفری در یک ثانیه داشتیم که این خود ثبت رکوردی جدید است. در گذشته انتقاداتی بر انتخاب روز عرضه اولیه بود به‌عنوان نمونه روزی که شاخص بازار روند نزولی شدید دارد، نباید عرضه صورت بگیرد ولی انتخاب روز با پیشنهاد ناشر شرکت است. فرابورس هم روز را تایید می‌کند ولی دخل و تصرفی در انتخاب روز برای تاثیر‌گذاری وجود ندارد و این را بدانید که شاخص هرچه بالاترباشد رضایت ما بیشتر است و همکاران سازمان بورس از کاهش شاخص و دستکاری آن هیچ سودی نمی‌برند لذا هیچگاه دست به این کار نزده‌اند. این مساله را در نظر داشته باشید که بازار بدون عرضه اولیه تبدیل به مرداب خواهد شد و دچار رخوت می‌شود، در وضعیت عادی حاصل جمع بازدهی صفر است و کسانی که سود کرده یا متضرر شدند همدیگر را خنثی می‌کنند اما عرضه اولیه این بازدهی را بالا می‌برد و مردم سود می‌کنند و خون جدید به بازار تزریق می‌شود و شرکت‌ها هم می‌توانند از این فضا استفاده کنند.
وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی در فرابورس چگونه است ؟
حدود 4هزار میلیارد ریال نقدینگی جذب فرابورس شده و این رقم در حال افزایش است و در ادامه هم یک مبلغ 30هزار میلیارد ریالی در دست اقدام است که به فرابورس تزریق خواهد شد این تزریق‌ها را کد مستقیم می‌برند و وارد بازار می‌شوند.
شرکت‌های سهامی خاص از سال89 تا الان در بازار فعال هستند و در بازار سوم شرکت‌های سهامی خاص می‌توانند فعالیت کنند و امکان ادغام، تفکیک و عرضه بلوکی آنها وجود دارد.
موضوع پذیرش شرکت‌هایی چون پدیده و گیتی‌پسند به کجا رسید؟
پدیده یک سال پیش درخواست داده و ما هم به آنها اعلام کردیم که ایراداتی وجود دارد و در این یک سال گذشته هنوز اتفاقی رخ نداده و آن مدارک را تحویل نداده‌اند؛ فرابورس به آن مستندات نیاز دارد تا اظهارنظر کند.
یکی از ارکان بازار سرمایه شفافیت و اطلاع‌رسانی است برخی از ناشران شرکت‌ها تخلفاتی را مرتکب می‌شوند که انتظار می‌رود ناظران بازار دخالت کنند و در مقابل این تخلفات اقدام جدی کنند، آیا این اتفاق می‌افتد ؟
با هرگونه تخلف ناشران و سهامداران عمده برخورد خواهد شد، اما در آینده نزدیک براساس قانونی که در حال تصویب است هر شرکتی باید یک سخنگو داشته باشد و هرگونه خبری که در رابطه با شرکت منتشر شده را آن سخنگو در اسرع وقت باید روشنگری کند و پاسخگو باشد، در حال حاضر مدیر امور سهام یک حرفی را می‌زند مدیرعامل یک حرف دیگر و این تشتت آرا زیان‌آور است.
برخی از شرکت‌ها چنان مرتکب تخلف می‌شوند که کارشناسان معتقدند نماد شرکت باید متوقف شود، اما این اتفاق نمی‌افتد؛ چرا؟
برای عدم شفافیات باید مدیران شرکت پاسخگو باشند بستن نماد مجازات سهامداران است.
اجرای حاکمیت شرکتی به کجا رسید؟
در مورد حاکمیت شرکتی، فرابورس خودش در اجرا پیشقدم شد و حاکمیت شرکتی را پیاده کرد. اما درخصوص حاکمیت شرکتی باید توجه داشت که بخشی از آن الزام و بخشی دیگر مربوط به فرهنگ‌سازی می‌شود. اگر شرکتی تخلف کرد می‌توان با جریمه آن را حل کرد اما تا زمانی که فرهنگ‌سازی صورت نگیرد مشکل اصلی سر جای خود باقی است؛ همه باید به این باور برسند که حاکمیت شرکتی می‌تواند برای بهبود شرایط شرکت مفید واقع شود. حاکمیت شرکتی الزاما بروکراسی نیست، بلکه نظمی است مبتنی بر قانون و هنوز گام‌های زیادی برای اجرایی شدن باید برداشته شود؛ این در حالی است که بسیاری از مدیران ارشد شرکت‌ها درک درستی از حاکمیت شرکتی ندارند.