بررسی های صورت گرفته توسط مرکز آمار ایران نشان می دهد در حال حاضر از جمعیت 78 میلیون و هشتصد هزار نفری ایران، 22 میلیون نفر شاغل هستند . به این ترتیب با اشتغال 27 درصدی جمعیت ایران، به ازای هر فرد شاغل در ایران بیش از دو نفر فاقد شغل وجود دارند .
این بدان معناست که بار تامین هزینه های 3.5 نفر در ایران - شامل یک فرد شاغل و 2.5 فرد بدون شغل - بر عهده یک نفر است . از جمعیت 79 میلیون نفری ایران 57 میلیون نفر هیچ فعالیت شغلی و اقتصادی در حال حاضر ندارند . فعال نبودن این جمعیت به معنای عدم مشارکت اقتصادی این افراد نیست چرا که بخشی از این جمعیت را بیکاران و کسانی تشکیل می دهند که در جستجوی کار هستند .
متغیر نسبت کل جمعیت به تعداد شاغلان در سال های اوج درآمد نفتی ایران یعنی در سال های 1384 تا 1392 با شرایطی بدتر از قبل روبرو شد به طوری که این نسبت از سال 1384 تا پایان سال 1394 از حدود 3.3 به 3.5 رسیده است و این به معنای دشواری در تامین نیازهای خانوارها در ایران است .
متوسط این رقم در جهان در حدود 2.3 نفر برآورد شده است این در حالی است که کشورهای شرق آسیا مانند کره جنوبی و چین در این شاخص نسبت هایی پایین تر از متوسط جهانی را دارا هستند .
رخی کارشناسان بر این عقیده اند که رشد رعد آسای اقتصادی این کشورها ریشه در مشارکت بالای اقتصادی جمعیت آنها دارد ، هر چند سختکوشی این جمعیت نیز نکته مهمی از نظر تحلیلگران بین المللی تلقی می شود . مرکز پژوهشهای مجلس پیش تر در گزارشی سهم بالای جمعیت غیر فعال ایران از کل جمعیت و روند افزایشی آن به خصوص سهم غالب نیروی جوان و تحصیلکرده در بین جمعیت غیر فعال را هشداری جدی برای بروز انواع نابسامانی های اجتماعی می داند .
بیکاری یکی از مهمترین بحران های کنونی و پیش روی اقتصاد ایران است به طوری که بسیاری از برنامه ریزی ها بر کاهش نرخ بیکاری در سال های آتی استوار است .
بررسی ها نشان می دهد در صورت تحقق اهداف پیش بینی شده و در بهترین حالت ، تعداد بیکاران ایران در پایان قرن حاضر در حدود 5 میلیون نفر خواهند بود .
آخرین آمارها نشانگر آن است که در حال حاضر در حدود 2 میلیون و هشتصد هزار بیکار در ایران وجود دارد که اگر شمار شاغلان ناقص به آن ها افزوده شود این رقم به 4 میلیون و هشتصد هزار نفر می رسد .
نرخ مشارکت اقتصادی در ایران در حال حاضر 38.2 میلیون نفر برآورد می شود . نمودار زیر جمعیت شاغلان ایرانی را در سال های گذشته نشان می دهد: