«بهانه‌ای برای تجلیل و ادای احترام به شخصیتی که نام کشور زادگاهش کلمبیا را در جهان سربلند و از نیمه قرن بیستم در سراسر جهان طنین‌انداز کرد.» فکر می‌کنید رئیس بانک مرکزی کلمبیا درباره چه کسی این‌طور با احترام یاد می‌کند؟ اصلاً چه کسی می‌تواند کلمبیای ناشناس را به همه دنیا معرفی می‌کند؟ به طور حتم کسی غیر از آقای نویسنده از عهده این کار برنمی‌آمد.
به نقل از دوهفته‌نامه همشهری دانستنیها، گابریل گارسیا مارکز! او برای مردم کشورش یک اسطوره است؛ آن قدر که حالا تصویرش را روی اسکناس‌های ۵۰ هزار پزویی آورده و به طور رسمی وارد چرخه مالی کلمبیا کرده‌اند. این اسکناس که به رنگ بنفش روشن طراحی و چاپ شده، ارزشی برابر ۱۷ دلار و ۴۰ سنت آمریکا دارد. حالا گابو در کلمبیا همه جا هست. روی سکه و اسکناس و در دست همه مردم کلمبیا.
اسکناس ۵۰ هزار پزویی کلمبیا با تصویر مارکز
البته این تنها پول عجیب و غریب نیست. تا امروز سکه‌ها و اسکناس‌های زیادی چاپ شده‌اند که هر کدام برای خودشان داستانی داشتند. بیایید با عجیب‌ترین آنها بیشتر آشنا شویم.
* * *
زامبیا چه ربطی دارد به استرالیا؟
المپیک سال ۲۰۰۰ میلادی (۱۳۷۹) در استرالیا برگزار شد اما معلوم نیست چرا مردم زامبیای آفریقا این قدر ذوق‌زده شدند که به خاطر آن سکه ضرب کردند. آن هم سکه‌هایی که شکل معمولی همه پول‌های دنیا را نداشت. سکه نقره «۵۰۰۰ کواچایی» زامبیا ترکیبی از نقشه دو کشور بود که به هم چسبیده بودند. البته استرالیا در واقعیت ۱۰ برابر زامبیا وسعت دارد اما روی سکه‌ها دو کشور با هم فرقی ندارند. این سکه‌ها کمی هم از حد معمول بزرگ‌تر بودند؛ چیزی حدود ۵ سانتی‌متر!
* * *
تورم ۲۳۱ میلیون درصدی!
این یکی تصویری خیلی عجیب نیست؛ بلکه عددی که رویش چاپ شده غریب است. در ژانویه سال ۲۰۰۹ (۱۳۸۸) زیمبابوه شروع به چاپ اسکناس‌های ۱۰۰ تریلیونی کرد؛ ۱۰۰ میلیارد با سه تا صفر جلوی آن. در آن زمان میزان تورم در این کشور بسیار بالا بود و دولت ناگزیر بود برای سر و سامان دادن به اوضاع اقتصادی این اسکناس‌ها را وارد بازار کند. همچنین نرخ تورم زیمبابوه به ۲۳۱ میلیون درصد رسیده بود.
* * *
تو همیشه زنده‌ای قهرمان
اسکناس پنج پوندی ایرلند تصویر عجیبی دارد. تصویر یک اسطوره که نه شاعر است نه سیاستمدار و نه مخترع و مکتشف. مردم ایرلند روی پول‌های پنج پوندی‌شان تصویر ستاره فوتبال منچستریونایتد و ایرلند شمالی یعنی «جورج بست» را دارند. ستاره‌ای که زندگی پرحاشیه او و اعتیادش به الکل دست آخر کار دستش داد. با این حال مردم ایرلند او را دوست داشتند؛ آن قدر که تصویرش را روی اسکناس خودشان زده‌اند. با این که می‌دانند این پول در خارج از ایرلند هیچ ارزشی ندارد.
* * *
* * *
چشم دیکتاتور را دربیار!
در سال ۱۹۹۷ (۱۳۷۶) مردم کشور آفریقایی «زئیر» یا همان جمهوری «کنگو»ی امروزی خوشحالی بزرگی داشتند. رژیم «موبوتو»، دیکتاتور بزرگ برکنار شد و مردم می‌خواستند که جمهوری را در کشور تجربه کنند. همه چیز خوب پیش رفت غیر از مسئله اسکناس‌های جدید. دولت جدید برای چاپ اسکناس‌های جدید آهی در بساط نداشت برای همین تصمیم گرفت که از اسکناس‌های ۲۰ هزاری قدیمی زئیر استفاده کند. آنها برای این که مردم تصویر دیکتاتور را دیگر نبینند، صورت او را پانچ کردند.
معامله با یک تکه شهاب‌سنگ
در سال ۲۰۱۲ (۱۳۹۱) جمهوری فیجی سکه‌های عجیب و غریبی را ضرب کرد که البته برای استفاده در زندگی روزمره نبود اما برای خودشان اعتباری داشتند. این سکه‌ها که ۹۹۹ عدد بیشتر نبودند، قطعه‌هایی از شهاب‌سنگ‌های معروف دنیا را با خودشان داشتند. مثلاً تعدادی از شهاب‌سنگی که در سال ۲۰۰۲ میلادی (۱۳۸۱) بین مرز آلمان و اتریش به زمین خورده بود یا آن شهاب‌سنگی که در دهه ۱۸۳۰ (۱۲۰۹) به فرانسه رسیده بود.
* * *
این دیگر عکس کیست؟
در سال ۲۰۱۲ (۱۳۹۱) دولت استرالیا برای طراحی اسکناس‌های جدید این کشور کلی پول خرج کرد. حدود ۱۰ میلیون دلار صرف شد تا اسکناس‌های جدیدی با شکل و شمایلی تازه وارد بازار شدند اما این وسط یک ایراد اساسی وجود داشت. مسئولان استرالیا خیلی روی سواد و معلومات عمومی مردم کشورشان حساب باز کرده بودند و اصلاً فکر نمی‌کردند که مردم تصویر شاعری را که روی اسکناس‌ها نقش بسته نشناسند. آنها تصویر «ماری گیلمور» شاعر و نویسنده استرالیایی را روی اسکناس‌ها آورده بودند، غافل از این که مردم اصلاً نمی‌دانستند، او چه کسی است. چه سر و صداها که بلند نشد!
* * *
یک پول ۱۶ در ۱۶
تا جایی که همه یادشان هست، اسکناس توی دنیا مستطیلی بوده. حالا شاید ابعادشان با هم فرق می‌کرد اما اسکناس در همه دنیا با شکل و شمایل مستطیلی‌اش شناخته می‌شد ولی تایلندی‌ها نشان دادند که می‌شود خیلی راحت همه قواعد را کنار زد. آنها در سال ۱۹۸۷ میلادی (۱۳۶۶) به مناسبت تولد شصت‌سالگی «شاه راما» سری ویژه‌ای از اسکناس‌های ۶۰ باتی را روانه بازار کردند که شکل خاصی داشت. اسکناس‌های تایلندی‌ها مربع بود. یک مربع ۱۶ در ۱۶ سانتی‌متری که به نام یکی از بزرگ‌ترین اسکناس‌های دنیا هم در گینس ثبت شد!
* * *
مبادا معتاد شوید!
آفریقایی‌ها هم برای خودشان داستانی دارند در ضرب سکه. در سال ۲۰۱۰ میلادی (۱۳۸۹) کشور بنین در غرب قاره آفریقا شروع به ضرب سکه‌هایی کرد که آوازه آن خیلی زود در دنیا پیچید. این سکه‌ها که از نقره و نیکل درست شده بودند، دارای مقداری گیاه ماری‌جوانا هم بودند که با ظرافت رویشان چسبانده شده بود. با دست کشیدن روی این سکه‌ها بوی ماری‌جوانا بلند می‌شد. البته آنها سکه کاج و افرا و … هم زده بودند.
* * *
اژدها وارد می‌شد
در سال ۱۹۳۵ میلادی (۱۳۱۴) هنگ‌کنگی‌ها با کلی شوق و ذوق دلارهای خودشان را وارد بازار کشور کردند اما هنوز مدت زیادی از این ماجرا نگذشته بود که جنگ جهانی دوم شروع شد و ژاپنی‌ها به سمت هنگ‌کنگ یورش بردند. تکلیف معلوم بود. چشم‌بادامی‌ها دلارهای هنگ‌کنگی را کنار گذاشتند و ین‌های خودشان را به چرخه آوردند. آن هم با تصویری عجیب. اژدهایی دو سر که نشان آنها بود. جنگ تمام شد و ژاپنی‌ها زود از کشور کوچک آسیایی بیرون رفتند اما هنوز اسکناس‌های ۱۰ ینی ژاپنی‌ها با همان ارزش سابق در هنگ‌کنگ خریدار دارند. هر چند خیلی‌ها از این تصویر اژدهای دو سر که می‌خواهد مردم را قورت بدهد، ناراضی هستند.
* * *
یک، جلوش تا بی‌نهایت صفر!
مجارستان پیش از جنگ جهانی دوم واحد پولی داشت به اسم «پنگو» که جنگ بلای ناجوری سرش آورد. پنگو گرفتار تورم عجیبی شد طوری که در سال ۱۹۴۶ میلادی (۱۳۲۵) اسکناس‌های ۱۰۰ میلیون میلیاردی پنگو چاپ شد. می‌دانید چه رقمی می‌شد؟ ۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰؛ حالا فکرش را بکنید که این همه صفر تازه معادل ۲۰ سنت آمریکا می‌شد! همین بود که خیلی زود پنگو کنار رفت تا جایش «فورینت» بیاید. آخر مگر می‌شود در کشوری هر ۱۵ ساعت قیمت‌ها دو برابر شوند!
* * *
سکه‌های مقدس
مردم میکرونزیا و پائولا در داشتن پول‌های عجیب و غریب رتبه خوبی دارند. پول‌های آنها فقط ظاهر ساده‌ای دارند اما در باطن این‌طور نیستند. مثلاً آنها سکه‌هایی دارند که رویشان نقشی از حضرت مریم (س) و نوشته‌های انجیل است. سکه‌های نقره‌ای که در ظاهر با سکه‌های معمول کشورهای دیگر فرقی ندارند اما روی آنها محفظه شیشه‌ای کوچکی قرار دارند که در آن مقداری از آب مقدس ریخته‌اند.
* * *
پول‌های عصر حجری
باورتان می‌شود هنوز مردمی هستند که از پول سنگی برای داد و ستد استفاده می‌کنند؟ «جزایر سلیمان» جای عجیبی است. هنوز کلی جای ناشناخته دارد و کلی مردم به دور از تمدن. در این جزایر مردم هنوز از پول‌های سنگی استفاده می‌کنند؛ البته نه به اندازه سنگ‌ریزه. پول مردم جزایر سلیمان گاهی قطعه‌سنگی با قطر یک متر است که مردم آن را از دل دریا استخراج می‌کنند. این سنگ‌های خاص که در میان آنها سوراخی قرار دارد، ارزش زیادی دارد. این پول‌های سنگی که به زبان محلی‌ها به «رای» معروف است، در زمان جنگ جهانی دوم برای ژاپنی‌ها کلی سود داشت. آنها این سنگ‌ها را از مردم بومی می‌گرفتند و به عنوان لنگر استفاده می‌کردند یا در کارهای ساختمانی به کار می‌بردند. غافل از این که مردم بومی جزایر، جانشان به این سنگ‌ها بسته است.
* * *
پول برای معامله با فضایی‌ها!
فکرش را کرده‌اید که اگر روزی آدم‌فضایی‌ها روی زمین بیایند و با خودشان بار و بنه برای فروش داشته باشند. آن وقت باید چطور از شرمندگی‌شان دربیاییم؟ شما شاید به این جای کار فکر نکرده باشید ولی هستند دانشمندانی که از مدت‌ها پیش به فکر این لحظه ناب بوده‌اند. آنها در واقع سکه‌هایی طراحی کرده‌اند که وقتی آدم‌فضایی‌ها پایشان به زمین باز شد، بتوان به آسانی با آنها وارد معامله شد. هر کدامشان هم آلیاژ خاصی دارند و ارزش متفاوتی!
* * *
این سکه با خودش حرف می‌زند
مغولستان در سال ۲۰۰۷ میلادی (۱۳۸۶) دست به کاری زد که مردم دنیا انگشت به دهان ماندند. آنها سکه‌ای ضرب کردند با تصویری از «جان‌اف‌کندی»، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، اسم این سکه هم «۵۰۰ توگریکی» مغولی بود. حالا چرا تصویری از جان‌اف‌کندی آن هم سال‌ها بعد از مرگ او روی سکه‌ها آمده، بماند. مغولی‌ها کلا به کندی ارادت دارند. – به خاطر فعالیت‌هایی که برای صلح در این کشور کرد – اما مسئله عجیب این سکه‌ها حرف زدن‌شان بود. بله! روی این سکه‌ها دکمه کوچکی قرار داشت که با فشار دادن آن سخرانی مشهور او به اسم «من یک برلینی هستم» شنیده می‌شد!