رهبر انقلاب اسلامی در دیدار اخیر خود با فرماندهان سپاه پاسداران، با اشاره به «نقش الگو و آینده‌ساز ملت ایران در تحولات جهانی» فرمودند: «اگر مسئولان و مردم بتوانند اقتصاد مقاومتی را به معنای واقعی محقق و کشور را از جادوی مالی و پولی دشمن خلاص کنند و ارزش و آقایی دلار را در زندگی اقتصادی بشکنند، کشورهای دیگر را نیز نجات داده‌اند و برای آنها الگو خواهند شد.»
این سخنان پس از 8 ماه از اجرایی شدن برجام و عدم رفع تحریمهای پولی و بانکی نشان‌دهنده این است که حذف دلار از مبادلات بین‌المللی ایران، اهمیتی بیش از پیش یافته است و نه تنها می تواند کشور ایران را از جادوی مالی و پولی دشمن خلاص کند، بلکه منجر به نجات کشورهای دیگر و ایجاد الگوی پولی و بانکی برای آنان خواهد شد.
امروز که 8 ماه از اجرای برجام می‌گذرد، همچنان بانکهای بزرگ جهان حاضر به نقل و انتقال درآمدهای نفتی ایران نیستند. همکاریهای بانکی ایران با خارج از کشور تفاوت خاصی با قبل از برجام نکرده است. بانکهای خارجی عمدتاً از جریمه‌های آمریکا واهمه دارند و بیش از هر عامل دیگری به جریمه‌های سنگین چند سال اخیر تأکید می‌کنند، چرا که این جریمه‌ها هستند که هزینه عینی و واقعی برای آنان ایجاد کرده است.
آمریکا به دو دلیل می‌تواند بانکهای خارجی را جریمه کند:
اول اینکه بانکهای بزرگ جهان بطور عمده از نظام بانکی ایالات متحده و نظام پرداخت دلار، استفاده می‌کنند و برای عدم محرومیت از این نظام، باید از سیاستهای آمریکا تبعیت کنند.
دوم، اطلاعات تراکنشهای مالی بانکها به طرق مختلف برای وزارت خزانه‌داری آمریکا، شفاف می‌گردد و بنابراین آمریکا تا حد زیادی می‌تواند تخلفات بانکها را ردیابی کند.
در نتیجه، اعمال سیاستهای آمریکا از طریق تنبیه بانکهای خارجی، امکان‌پذیر می‌گردد. شرایط موجود، هیچ نشانه‌ای از بهبود روابط بانکی ایران با خارج از کشور ندارد و تا هنگامی که ایران نیازمند نظام مالی آمریکا و اروپا باقی بماند، فشارها نیز باقی خواهند ماند.
لذا مهندسی کلان برای روابط بانکی و پولی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای دیگر، بیش از هر زمانی ضرورت دارد. بخشی از برنامه کلان ایران برای روابط پولی و بانکی با کشورهای دیگر می‌تواند از طریق پیمان پولی دوجانبه انجام گیرد. پیمان پولی دوجانبه، روشی است که به واسطه آن می‌توان بدون استفاده از دلار، تبادلات مالی را با کشورهای دیگر انجام داد. در این روش به جای استفاده از نظام مالی آمریکا، نظامات منطقه‌ای پرداخت بر پایه پولهای ملی شکل می‌گیرد.
توافقات پولی مشترک بین ایران و کشورهای اسلامی، می‌تواند منجر به شکل‌گیری بلوک پولی ــ بانکی اسلامی گردد. این بلوک می‌تواند از کشور های محور مقاومت شروع شود و حتی به کشورهای اسلامی دیگر در مناطق مختلف آسیای غربی و آسیای میانه سرایت کند. تجربه اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که برای اتحاد بین کشورها، همکاری های مشترک پولی اولویت دارد. این همکاری مشترک حتی می‌تواند به پول مشترک نیز بینجامد.
جمهوری اسلامی ایران برای ایفای نقش الگو و آینده‌سازی در تحولات جهانی، ناگزیر از تعریف و پایه‌گذاری روابط جدید پولی و بانکی با کشورهای دیگر است و اگر امروز این نقش را ایفا نکند، نه تنها به نجات کشورهای دیگر نمی‌رسد، بلکه بیش از پیش نیازمند رفع تحریمهای بانکی امریکا شده و برای استفاده از نظام مالی آمریکا، باید از حقوق دیگر خود دست بردارد.
هادی حسینی / کارشناس اقتصاد بین‌الملل
انتهای پیام