معمای«بیکاری»و«اشتغال»در برنامه ششم/تکرار نرخ تک‌رقمی بیکاری
اعداد و ارقام لایحه برنامه ششم توسعه در بخش اشتغال و بیکاری حاکی از آن است که نرخ بیکاری تا سال ۱۴۰۰ باید به ۸.۶ درصد برسد ضمن اینکه متوسط رشد اشتغال در ۸ بخش اقتصادی هدفگذاری و پیش‌بینی شد.
طبق مصوبه کمیسیون تلفیق لایحه برنامه ششم توسعه، اهداف کمّی کلان بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله نرخ بیکاری و اشتغال در بخش‌های مختلف برای سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ هدفگذاری شد. بر اساس مصوبه کمیسیون تلفیق لایحه برنامه ششم توسعه، نرخ بیکاری برای سال پایه (سال ۹۵) ۱۲.۶ درصد تعیین شده است.
با توجه به اینکه برنامه ششم توسعه از سال ۹۶ آغاز می‌شود، نرخ بیکاری تا پایان این سال ۱۲ درصد پیش بینی شده و دولت مکلف است در سال پایانی برنامه ششم توسعه یعنی سال ۱۴۰۰ این نرخ را تک رقمی و به ۸.۶ درصد برساند.
هدفگذاری نرخ تک رقمی بیکاری یکبار در برنامه پنجم توسعه تجربه شد؛ در حالی که بر اساس هدفگذاری برنامه پنجم توسعه قرار بود نرخ بیکاری تا پایان سال ۹۴ به ۷ درصد برسد اما این نرخ در سال گذشته ۱۱ درصد اعلام شد که ۴ درصد بیش از هدفگذاری برنامه بود.
| نرخ بیکاری در برنامه ششم | |
| سال پایه (۱۳۹۵) | ۱۲.۶ |
| سال ۱۳۹۶ | ۱۲ |
| سال ۱۴۰۰ | ۸.۶ |
| متوسط برنامه | ۱۰.۲ |
همچنین متوسط رشد سالانه اشتغال در ۸ بخش اقتصادی پیش‌بینی شد به این ترتیب این نرخ در بخش کشاورزی ۳.۹ درصد، در بخش نفت ۲.۱ درصد، در بخش معدن ۴.۶، در بخش صنعت ۳.۴ درصد، در بخش آب و برق و گاز ۶.۶ درصد، در بخش ساختمان ۳.۷ درصد، در بخش حمل و نقل و انبارداری ۵ درصد، در بخش ارتباطات ۹.۵ درصد و در سایر خدمات ۴.۳ درصد هدفگذاری شده است.
| متوسط رشد سالانه اشتغال در ۸ بخش اقتصادی (درصد) | ||||||||
| کشاورزی | نفت | معدن | صنعت | آب و برق و گاز | ساختمان | حمل و نقل و انبارداری | ارتباطات | سایر خدمات |
| ۳.۹ | ۲.۱ | ۴.۶ | ۳.۴ | ۶.۶ | ۳.۷ | ۵ | ۹.۵ | ۴.۳ |
سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه تیرماه سال گذشته بود که از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد که ایشان در نخستین بند آن به موضوع رشد اقتصادی شتابان و پایدار و اشتغالزا اشاره کردند. در بند ۱ سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه آمده است: «رشد اقتصادی شتابان و پایدار و اشتغالزا به‌گونه‌ای که با بسیج همه امکانات و ظرفیت‌های کشور، متوسط رشد ۸ درصد در طول برنامه محقق شود.»
در حالی که در برنامه اول توسعه به ازای هر واحد تولید (۱۰۰۰ میلیارد ریال سرمایه گذاری به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۷۶)، ۱۰۹ هزار نفر شغل ایجاد می‌شد، این میزان در برنامه‌های مختلف توسعه با کاهش مواجه شده و در برنامه پنجم نصف شده است.
نمودار اشتغال در پنج برنامه توسعه‌ای گذشته
به هر روی، بررسی آمار نشان می‌دهد برنامه‌های توسعه‌ای ضمن اینکه «اشتغالزا» نبودند در کاهش بیکاری نیز موثر واقع نشدند؛ در همین حال معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی معتقد است: در هیچ‌کدام از برنامه‌های توسعه بعد از انقلاب چیزی با عنوان سیاست اشتغال نداشته‌ایم و مناسب است مجلس در این زمینه کمک کند تا سیاست‌گذاری دقیق انجام شود تا مجریان بتوانند آن را اجرا کنند.
البته نرخ بیکاری در حالی در برنامه ششم توسعه تک رقمی اعلام شده که توسط کمیسیون تلفیق در برنامه گنجانده شده چراکه دولت هیچ نرخی را برای بیکاری در برنامه هدفگذاری نکرده بود. حال باید منتظر ماند تا دید آیا رویای «اشتغالزایی در برنامه‌های توسعه‌ای» محقق می‌شود یا ناکامی برنامه‌های توسعه‌ای در حوزه اشتغال ادامه دارد.
