بعید است آمریکا برجام را نقض کند/ تجدید مذاکره جای تعجب ندارد

در همین راستا مصاحبه ای با دکتر «اولی هاینونن» معاون سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی داشته ایم.

هاینونن رئیس سابق بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی و مشاور فعلی اندیشکده «بنیاد دفاع از دموکراسی» در زمینه علوم تحلیلی و منع اشاعه هسته ای است. وی همچنین عضو اندیشکده «مرکز بلفر» متعلق به دانشگاه هاروارد است.

*«دونالد ترامپ» رئیس جمهوری منتخب آمریکا در طول کارزار انتخاباتی خود مدعی شد که «باراک اوباما» رئیس جمهوری فعلی، در مذاکرات هسته ای امتیازات زیادی را به ایران واگذار کرده و به همین دلیل، وی خواهان تجدید مذاکره در این زمینه است. صرف نظر از شعارهای انتخاباتی، اقدام واقعی ترامپ چه خواهد بود؟

در حال حاضر، تیم‌های انتقالی دولت ترامپ و اوباما ملاقات هایی را در راستای مرور مسائل از جمله موضوعات مرتبط با امنیت ملی آمریکا، انجام می دهند. علاوه بر این، جلسات دیگری هم برای به روزرسانی اطلاعات امنیتی ترامپ، برگزار می شود. همه اینها به تیم ترامپ قدرت فهم بیشتری نسبت به مسائل می دهد حال آنکه ممکن است این موضوعات رسانه ای نشوند. این رسم معمول هر دولت جدیدی است که سیاست های آمریکا را مرور کند. این اقدام در گذشته نیز در یک بازه زمانی یکصد روزه پیرامون موضوعات اصلی انجام گرفته است.

با نگاهی به تاریخچه توافق هسته ای ایران، متوجه می شویم که آمریکا شماری از مذاکرات را با وساطت عمان و در موازات گفتگوهای ۱+۵ پیش برده است. همچنین در طول روند مقدماتی تا پایانی حصول برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) بسیاری از جزئیات پیش از ورود به چارچوب ۱+۵، در مرحله نخست بین آمریکا و ایران به مذاکره گذاشته شد.

پس نباید از بابت اینکه ایران و آمریکا بخواهند پیش مذاکره یا تجدید مذاکره داشته باشند، تعجب کنیم آن هم با استناد به این مثال که «علی اکبر صالحی» رئیس سازمان انرژی اتمی ایران هم اخیرا نارضایتی هایی را از بابت (برخی تفاسیر در) ادبیات برجام داشته است.

در مجموع، رئیس جمهوری منتخب آمریکا شماری گزینه در رابطه با توافق هسته ای ایران پیش رو دارد که دامنه آنها از بازنگری قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل تا ارائه اصلاحات و رفع کمبودهای موجود در برجام از راه تفاهمات جانبی بین طرفین دخیل در مذاکره، متغیر است.

*اطرافیان ترامپ در شمار مخالفین سرسخت ایران و برجام هستند. این گروه تا چه اندازه بر ترامپ و سیاست های وی در قبال ایران تاثیرگذار خواهند بود؟

قطعا، سکان اداره امور در دست دولت جدید ترامپ خواهد بود. اما، همه دلایل ممکن مهیا است تا به این باور برسیم که تیم ترامپ در تصمیم گیری های خود داده های به دست آمده از روند بین سازمانی ایالات متحده را لحاظ می کند و اینکه در سیاست گذاری و جهت گیری به جمع آوری اطلاعات و تفاسیری می پردازد که ۱+۵ در روند مذاکره به دست آورده است.

*برخی استدلال می کنند که ترامپ برجام را نقض نمی کند بلکه در عوض تحریم های ادعایی در خصوص حقوق بشر و تروریسم را علیه ایران تشدید خواهد کرد. در این صورت، تاثیر این اقدام بر آینده برجام چه خواهد بود؟

نه تنها در آمریکا بلکه در اروپا هم نارضایتی گسترده ای نسبت به آزمایش موشک های بالستیک ایران و همچنین جنبه هایی از نقش ایران در وقایع عراق، سوریه و یمن عنوان می شود. اینکه پای این قبیل مسائل از جمله مسائل حقوق بشری به میان بیاید حال در ارتباط با برجام باشند یا سوای آن، به هر حال تعجب آور نخواهد بود اگر تاثیراتی هم بر روی توافق هسته ای داشته باشند.

*با فرض اینکه ترامپ برجام را نقض کند، واکنش متحدان اروپایی به اقدام وی چگونه خواهد بود؟

بعید است که آمریکا خود را در موقعیت نقض برجام قرار دهد. اساسا برجام برای ۱+۵ به منزله راهی برای تضمین بقای محدودیت های اعمال شده بر برنامه هسته ای ایران است. در عوض، آمریکا و دیگر طرفین مذاکره هم، تحریم ها علیه ایران را کاهش می دهند. اگرهم موردی مبنی بر نقض برجام پیش بیاید، یک روند داوری به منظور رسیدگی به اختلاف ها و عدم پایبندی ها وجود دارد. سلسله مراتب در روند رسیدگی به اختلافات از کمیسیون مشترک آغاز می شود و به پنل داوری و شورای امنیت سازمان ملل می رسد. این فرصتی برای همه طرفین فراهم می آورد تا در روند رسیدگی به اختلافات، دیدگاه های خود را نیز بیان کنند.