هراس به بازارها بازگشت/ ریسک ترامپ احیا می‌شود؟

دونالد ترامپ بار دیگر بازارهای جهان را به هم ریخت. چهارشنبه شب، نخستین نشست خبری رئیس‌جمهوری منتخب ایالات‌متحده آمریکا از جولای 2016 برگزار شد و تصور این بود که نگرانی‌های موجود، پس از نشست کمتر شود، اما موضع‌گیری‌های میلیاردر نیویورکی که ریاست بزرگ‌ترین اقتصاد جهان را در دست گرفته نه تنها داده‌های جدیدی درباره سیاست‌های ترامپ در بر نداشت، بلکه ریسک‌گریزی را در بازارها افزایش داد. روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه، شاخص‌های دلار و بورس افت کردند و خرید طلا به‌عنوان سرمایه امن شدت گرفت. آیا این به معنای پایان روند ترامپی بازارهاست؟

همچنان جنجالی

چهارشنبه، نخستین نشست خبری برنده انتخابات نوامبر که از حدود یک هفته دیگر رئیس‌جمهور بزرگ‌ترین اقتصاد جهان خواهد بود برگزار شد، اما در حالی که اکثر ناظران انتظار داشتند این نشست تشریح‌کننده برنامه و سیاست‌های دولت جدید ایالات‌متحده باشد، رئیس‌جمهوری جنجالی آمریکا باز هم با مواضع خاصی خبرساز شد. انتظار می‌رفت ترامپ در نشست خبری چهارشنبه بیشتر بر اصلاحات مالیاتی و مقررات‌زدایی در بازارهای مالی، انرژی و کشاورزی تمرکز کند ولی او مستقیما شرکت‌های دارویی را به‌دلیل قیمت‌های شان مورد حمله قرار داد، در جدالی لفظی با خبرنگار «سی‌ان‌ان» این رسانه را جعلی خواند و تهدید کرد که تعرفه‌های تازه‌ای را بر شرکت‌هایی که محصولاتشان را خارج از ایالات‌متحده تولید می‌کنند، تحمیل خواهد کرد. همچنین روابط خارجی آمریکا هم پرتنش نشان داده شد. ترامپ بار دیگر تاکید کرد که در مرز مکزیک دیوار خواهد ساخت و پول آن را هم از این کشور خواهد گرفت. همین‌طور به چین حمله کرد و درباره هک رایانه‌های آمریکایی از سوی روس‌ها، موضع نرمی گرفت. این موضعگیری‌ها معامله‌گران بازارهای مختلف جهان را به واکنش واداشت. پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، بازارها نگران پیروزی ترامپ بودند و واکنش آنها به احتمال پیروزی او نیز، متناسب با همین ترس بود.

وقتی نظرسنجی‌ها رشد جایگاه او را در میدان انتخابات نشان می‌داد، شاخص‌های دلار و بورس افت می‌کرد و طلا که پناهگاه سرمایه است رشد می‌کرد. این واکنش از آنجا رخ می‌داد که عمده بازارها هیلاری کلینتون را نامزد ادامه دهنده وضع موجود می‌دانستند، در حالی که ترامپ نماد ابهام بود. پس از اعلام پیروزی ترامپ نیز واکنش‌ها بر مبنای هراس بود. با این همه، روندها به سرعت وارونه شد، چراکه معامله‌گران پس از قطعی شدن ورود میلیاردر نیویورکی به «کاخ سفید» بر برنامه‌های بلندپروازانه او متمرکز شدند. وعده کاهش مالیات شرکت‌ها و افزایش قابل‌توجه هزینه‌ها برای زیرساخت‌ها، شاخص‌های دلار و سهام را به شدت افزایشی کرد و طلا را بر خلاف پیش‌بینی اکثر کارشناسان و نهادها کاهشی. این روندها در هفته‌های پایانی سال 2016 کم و بیش ادامه داشت. روندها تجربه گر تعدیل‌هایی می‌شدند، اما مسیر کلی حرکت تغییری نمی‌کرد. با وجود این، چهارشنبه ممکن است آغازگر روند تغییر باشد. چهارشنبه شب به وقت تهران، دونالد ترامپ که از 20 ژانویه (30 دی) رئیس‌جمهوری آمریکا خواهد شد، نخستین نشست خبری خود را پس از پیروزی در انتخابات نوامبر 2016 برگزار کرد، نشستی که دست‌کم فعلا خوش‌بینی ترامپی را بر هم زده است. جهش ترامپی بورس‌ها و پول آمریکا متوقف شده و طلا که دوباره به‌عنوان سرمایه امن دیده می‌شود، با افزایش خرید روبه رو شده است.

افت دلار

شاخص دلار که اواخر سال 2016 با کمک برنامه‌های اعلامی ترامپ و همین طور رشد نرخ‌های بهره در آمریکا، به اوج 14 ساله رفته بود، در ژانویه 2017 دچار تعدیل شد اما قوی ماند. با این همه، روز چهارشنبه شاهد واکنش شدیدتر معامله‌گران بازارهای جهانی ارز به سخنان ترامپ بود. شاخص دلار که سه‌شنبه هفته گذشته تا عدد 01/ 102 واحد تعدیل شده بود، چهارشنبه تا عدد 78/ 101 واحد پایین آمد. روند افت روز پنج‌شنبه نیز ادامه پیدا کرد تا شاخص دلار که این ارز جهانی را با 6 رقیب عمده بین‌المللی‌اش مقایسه می‌کند عدد 35/ 101 را مقابل خود ببیند. شاخص صبح جمعه رو به بالا تعدیل شد، ولی از اوج 14 ساله خود که عدد شاخص را از مرز 103 واحد نیز فراتر برده بود، فاصله زیادی دارد.

نگرانی بورسی

روز چهارشنبه عمدتا بازارهای آمریکایی سهام بودند که توانستند با نوسان شدید به صحبت‌های ترامپ واکنش نشان دهند، اما پنج‌شنبه بیشتر شاخص‌های بورس جهان افت کردند. وقتی ترامپ گفت که شرکت‌های دارویی «در حال فرار از اتهام قتل هستند»، بیش از 24میلیارد دلار از ارزش سهام این شرکت‌ها کاسته شد. جالب اینجاست که سخنان تکراری ترامپ بود که باعث این افت می‌شد. سخنان او درباره هزینه زیاد تولید جنگنده‌های اف 35 هم به کاهش شدید ارزش سهام «لاکهید مارتین» انجامید. سقوط ارزش این شرکت‌ها، افت دیگر شرکت‌ها را تکمیل کرد و بازارهای سهام را نگران سقوط بیشتر کرد. بیشتر شاخص‌های آسیایی، اروپایی و آمریکایی حدود 1 درصد از ارزش خود را در روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه از دست دادند. شاخص‌های آمریکایی که پس از انتخابات نوامبر، روزهای بسیار خوبی را به خود دیده بودند فعلا شاهد توقف جهش ترامپی خود هستند. نماد این وضعیت، افت شاخص داو جونز به کف سال 2017 در روز پنج‌شنبه است. با افت بازارهای سهام و دلار، بهای اوراق قرضه آمریکا با جهش مواجه شد و بازدهی آنها پایین‌ آمد. با این همه، بازارهای سهام هم مانند شاخص دلار هنوز کم و بیش نزدیک به رکوردهای خود مانده‌اند. مسیر ماه‌های پیش رو در این بازارها به تحولات ماه‌های آینده و موضع‌گیری‌های تازه دولت آمریکا بستگی خواهد داشت.

محبوبیت طلا

فلز زرد که پس از انتخاب ترامپ به شدت دچار ضعف شده بود، در دو هفته اخیر شاهد تعدیل روند خود شد، ولی روند رشد آن از چهارشنبه سرعت بیشتری گرفت. اونس طلا که روز سه‌شنبه تا بهای 1187 دلار بالا رفته بود، چهارشنبه روی قیمت 1191 دلار ایستاد که اوج 6 هفته‌ای جدیدی برای این کالاهای سرمایه‌ای بود. با افت شاخص دلار و خروج سرمایه از بازارهای سهام، این اوجگیری طلا عجیب نیست. طلا علاوه‌بر این عوامل از بهبود چهره فنی خود نیز نفع می‌برد. طلا که در ماه‌های نوامبر و دسامبر سال گذشته میلادی به شدت تحت فشار رشد شاخص دلار، خیز بورس‌ها و انقباض پولی در آمریکا بود، سال 2017 را با رشد آغاز کرده است. اونس روز پنج‌شنبه حتی از مرز 1200 دلار هم گذشت تا بهای 1207 دلار بالا رفت؛ اما در نهایت به کانال پایین‌تر بازگشت. صبح روز جمعه اونس عمدتا در محدوده 1190 دلار نوسان می‌کرد که نشان از قدرت گرفتن کالایی داشت که چند هفته پیش، کمتر از 1150 دلار قیمت خورده بود. نفت هم که دیگر کالای خام تحت‌تاثیر دلار است، فعلا فشار کمتری را احساس می‌کند، گرچه رهبر بازار کالاهای پایه، با عوامل داخلی بازار انرژی هم درگیر است.

تحلیل‌های هشداردهنده

روندهای سه روز گذشته نشان می‌دهد که احتمال معکوس شدن کامل روندهای ترامپی وجود دارد؛ اما هنوز برای اعلام حکم قطعی زود است. دیوید گووت، رئیس بخش فلزات گرانبها در موسسه «مارکس اسپکترون» به فایننشال تایمز می‌گوید: «اگر بازارها باور داشتند که ترامپ کاملا درباره اقتصاد حرف خواهد زد، محرک‌های مالی معرفی خواهد کرد و عموما خوش‌‌بین خواهد بود، به طرز ناراحت‌کننده‌ای در خطا بودند. باید بگویم که اگر کسی فکر می‌کند ریاست ترامپ یکسره شیرینی و روشنی خواهد بود، واقعا باید نگاه دقیق‌تری به این آدم بکند!» مایکل آندرهیل، تحلیلگر «کپیتال اینوویشنز» می‌گوید: «حالا مردم می‌گویند ترامپ باید بیانات خود را با سیاست واقعی پشتیبانی کند و به ما بگوید دقیقا می‌خواهد چه کار کند.» حقیقت این است که دسته پرشماری از کارشناسان اقتصادی نگران سیاست‌ها و سیاست‌گذاری‌های ترامپ هستند، کسانی که در دو ماه گذشته نتوانسته بودند ذوق معامله‌گران را خنثی کنند؛ اما حالا می‌توانند هشدارهای جدی‌تری بدهند. به قول، جاستین ولفرز، استادتمام اقتصاد و سیاست عمومی در دانشگاه میشیگان در مقاله‌ای که پنج‌شنبه در «نیویورک تایمز» چاپ شد، «ترس اخیر دلیل دارد. این مساله نامطلوب، اقتصاددانان را نگران می‌کند که ژست پوپولیستی ترامپ، ارزش کمتری به تخصص اقتصادی می‌دهد، آن هم در شرایطی که تحت تدابیر او، به آن تخصص نیاز بیشتری هست.» آنتونی میرحیدری، کارشناس برجسته اقتصادی هم پنج‌شنبه در «فیسکال تایمز» نوشت: «ماه عسل پساانتخاباتی وال‌استریت با دونالد ممکن است در حال پایان باشد.» البته همه بدبین نیستند. کارشناسانی نیز وجود دارند که معتقدند با آغاز اعمال سیاست‌های ترامپ، بازارها دوباره خوش‌بین خواهند شد و جهش‌های ترامپی ادامه خواهد یافت. کوین ماردر در «مارکت واچ» می‌نویسد: «خوش‌بینی ترامپی دست‌کم دو ماه دیگر تداوم خواهد داشت.»