مروری بر بازار خودرو ایران
بنابر آمار سهم بازار خودروهای داخلی طی سال گذشته، دو شرکت بزرگ خودروساز کشور توانستند 5/ 86 درصد سهم بازار خودرو را از آن خود کنند؛ در این بین سهم خودروسازان خصوصی 7/ 7 درصد است؛ در‌صورتی‌که سهم تولیدکنندگان خصوصی را با سهم دو شرکت بزرگ خودروساز جمع کنیم در مجموع سهم بازار تولیدکنندگان خودرو در داخل کشور 2/ 94 درصد است. براساس این آمار، واردکنندگان خودرو در سال گذشته 8/ 5 درصد از سهم بازار را پوشش داده‌اند.
بنا بر آمار 12 ماهه سهم بازار خودروها طی سال گذشته، ایران‌خودرو با دارا بودن 6/ 47 درصد سهم همچنان در صدر قرار دارد و بعد از آن سایپا با سهم 9/ 38 درصدی توانسته در مقام دوم جای بگیرد. این موضوع در حالی است که سهم ایران‌خودرو در مقایسه با سال 94 نشان از افت نزدیک به 7/ 3 درصدی دارد، اما سایپا با رشد 4 درصدی توانسته سهم خود را در این مدت افزایش دهد. در این بین اما تولیدکنندگان خصوصی که سال گذشته توانسته بودند سهم 4/ 8 درصدی بازار را از آن خود کنند با کاهش 7/ 0 درصدی هم‌اکنون سهم 7/ 7 درصدی دارند. همچنین بازار وارداتی‌ها که سال 94 با افت شدید مواجه بوده، با ورود برندهای جدید طی سال گذشته در حال بهبود سهم خود است؛ به‌طوری‌که بنابر آمار سال گذشته سهم واردکنندگان از 4/ 5 درصد سال گذشته به 8/ 5 درصد افزایش یافته است.
در این بین بررسی سهم بازار ارزشی خودروهای سواری طی سال 95 نیز نشان از سلطه بلامنازع خودروسازان دولتی دارد؛ به‌طوری‌که ایران‌خودرو با دارا بودن 1/ 35 درصد از سهم بازار در صدر جدول قرار دارد. پس از آن واردکنندگان خودرو با دارا بودن 9/ 28 درصد از سهم بازار ارزشی در رتبه دوم جای گرفته‌اند. پس از این، شرکت سایپا با سهم 25 درصدی در رتبه سوم و در انتها تولیدکنندگان بخش خصوصی با 11 درصد قرار دارند. در‌صورتی‌که سهم بازار دو شرکت بزرگ خودروساز را جمع بزنیم نشان از آن دارد که دو تولیدکننده داخلی همچنان سهم بالایی را به خود اختصاص می‌دهند و خودروسازان خصوصی همچنان قدرت رقابت با شرکت‌های نیمه دولتی را ندارند.
سهم بازار تولیدکنندگان داخلی
همان‌طور که گفته شد ایران‌خودرو و سایپا در مجموع سهم 5/ 86 درصدی بازار طی سال گذشته را به خود اختصاص داده‌اند. این موضوع در حالی است که دو شرکت بزرگ خودروساز طی این مدت توانستند، با رشد نزدیک به 7/ 36 درصدی، تولید محصولات خود را افزایش دهند. در این میان اما بررسی روند ماهانه سهم بازار خودروهای داخلی نشان از افت‌وخیز دارد؛ به‌طوری‌که سهم بازار ایران‌خودرو در فروردین‌ماه 2/ 53 درصد بوده، اما در پایان اردیبهشت‌ماه به 9/ 48 درصد رسید. روند افت وخیز سهم این شرکت تا پایان سال گذشته همچنان ادامه داشته؛ به‌نحوی‌که سهم این شرکت در خرداد ماه 9/ 48 درصد، تیرماه 9/ 49 درصد، مردادماه 9/ 47 درصد و شهریورماه به 47 درصد رسید. سهم این شرکت در مهرماه به 8/ 47 درصد و آبان‌ماه نیز به 2/ 48 درصد افزایش یافت اما در آذرماه با 7/ 1 درصد کاهش به 5/ 46 درصد رسید؛ در دی‌ماه نیز با افزایش 3/ 0 درصدی به 8/ 46 درصد رسید و در بهمن‌ماه نیز تغییری در سهم بازار این شرکت رخ نداد و عدد مدنظر ثابت باقی ماند. با وجود این سهم بازار ایران خودرو در اسفندماه به 9/ 43 درصد کاهش یافت.
در این بین، اما بررسی سهم بازار ماهانه سایپا از ابتدا تا پایان سال 95 از رشد سهم بازار این شرکت حکایت دارد؛ به‌طوری‌که این روند، موید رشد 4 درصدی سهم این خودروساز است؛ بنابر آمار سهم نارنجی‌های جاده مخصوص در فروردین‌ماه 4/ 35 درصد بود که در اردیبهشت‌ماه به 2/ 38درصد افزایش یافت. هر چند طی برخی ماه‌ها سهم این شرکت افت و خیز داشته اما در کل روند سهم بازار آن تا پایان سال صعودی بود؛ به‌طوری‌که سهم بازار سایپایی‌ها در خردادماه به2/ 38 درصد، تیرماه 6/ 37 درصد، مردادماه 39درصد، شهریورماه به 2/ 38 درصد و در مهرماه به 3/ 40 درصد رسید. سهم این شرکت در آبان به بالاترین حد خود یعنی 7/ 40 درصد افزایش یافت و در آذرماه به 4/ 40 درصد، دی‌ماه به 2/ 40درصد و بهمن‌ماه 40 درصد رسید؛ در آخرین ماه سال گذشته سهم سایپا نیز به پایین‌ترین حد خود یعنی 36 درصد رسید.
در این بین، یکی از نکات مهم در آمار 12 ماهه سهم بازار دو شرکت بزرگ خودروساز، کاهش سهم آبی‌های جاده مخصوص و افزایش سهم نارنجی‌های جاده مخصوص است. روند نزولی سهم بازار ایران خودرو و روند رو به افزایش سهم بازار سایپا نشان از تبادل سهم میان این دو شرکت دارد. آنگونه که به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین عامل در تغییر سهم این شرکت‌ها، تنوع محصولات است؛ به گفته کارشناسان تنوع محصولات و به خصوص عرضه خودروهای جدید موجب افزایش تقاضا شده است. این موضوع از آن رو اهمیت دارد که بعد از اجرای برجام توقع عرضه خودروهای به روز در بازار بیشتر شد بنابراین مشتریان خودرو از برخی محصولات کنونی شرکت‌های خودروساز دلزده شده‌اند. در این بین کارشناسان عامل افزایش سهم شرکت سایپا را عرضه چند محصول جدید عنوان می‌کنند. موضوعی که موجب شده تنوع محصولات این شرکت نسبت به سال‌های گذشته افزایش پیدا کند و برهمین اساس این شرکت بتواند تقاضای بیشتری را به سمت خود جذب کند. براین اساس کارشناسان تاکید دارند، در‌صورتی‌که خودروسازان تمایل دارند سهم خود را افزایش دهند باید بتوانند محصولات به روز در سطح قیمتی خودروهای کنونی را به بازار عرضه کنند.
به این ترتیب به باور کارشناسان، عرضه محصول نقش بسیار مهمی در کاهش و افزایش سهم بازار شرکت‌های خودروساز دارد. بنابراین شرکتی که بتواند بنابر نیاز مشتری در سه بخش مدلینگ، کیفیت و امکانات و قیمت خودرویی متناسب با ذائقه مشتریان ارائه بدهد، می‌تواند سهم بازار خود را افزایش دهد. در این بین بنا به آمار ارائه شده در این گزارش دلیل تبادل سهم صورت گرفته میان دو شرکت بزرگ خودروساز داخلی نیز نشات گرفته از این موضوع است؛ به‌طوری‌که بنا به آمار عرضه محصولاتی چون ساندرو، برلیانس و سراتو موجب شده که تغییر در ترکیب تولیدات این شرکت صورت بگیرد؛ بنابراین تقاضای موجود در بازار را جذب کند. به‌این‌ترتیب تولید بنا بر تقاضای بازار منجر به رشد سهم سایپا طی سال گذشته شده است.در این بین با نگاهی به آمار فروش محصولات ایران خودرو مشخص می‌شود به رغم آنکه محصولات تندر، 206 ، دنا و‌هايما در اين شركت داراي رشد سهم بازار بوده‌اند، سهم بازار این شرکت کاهش یافته است که بنا به آمار دلیل این موضوع كاهش سهم بازار محصولات پژو پارس، پژو 405 ، سمند و رانا بوده است.
سهم بازار خصوصی‌ها
هرچه هست، آمار سال گذشته می‌گوید که شرکت‌های بخش خصوصی در مجموع 7/ 7 درصد از بازار خودرو کشور را به خود اختصاص داده‌اند. این در شرایطی است که سهم بازار این شرکت‌ها در سال 94 به میزان 4/ 8 درصد بوده است. سهم بازار این شرکت‌ها که اکثرا به تولید خودروهای چینی مشغول هستند در حالی کاهش یافته است که خودروسازان بخش خصوصی طی سال گذشته افزایش 8/ 28 درصدی داشته است. بنابر آمار روند ماهانه سهم بازار طی سال گذشته، در فروردین‌ماه سهم بازار خصوصی‌ها 2/ 8 درصد بوده که در اردیبهشت‌ماه به 7/ 7 درصد کاهش یافته است. با وجود این در خردادماه و تیر ماه سهم این شرکت‌ها به 7 درصد و مردادماه به 4/ 6 درصد کاهش یافته است. سهم این خودروسازان در شهریورماه به 8 درصد افزایش یافت اما در مهرماه بار دیگر به 4/ 7کاهش یافت. در آبان‌ماه نیز به 6/ 7 درصد افزایش یافت؛ اما سهم آنها در آذرماه کاهش یافت و به 2/ 7 درصد رسید؛ با وجود این، سهم خصوصی‌ها در دی‌ماه به 7/ 8 درصد افزایش یافت و در بهمن‌ماه به 6/ 8درصد و در اسفندماه به 7/ 8 درصد رسید.
کاهش سهم تولیدکنندگان خصوصی در حالی است که به‌واسطه اجرای برجام و لغو تحریم‌ها در اواخر سال گذشته، این شرکت‌ها در حال تغییر و تحول در تولیدات خود هستند. آنگونه که به‌نظر می‌رسد در دوران پساتحریم تولیدکنندگان چینی با کاهش اقبال از سوی مشتریان مواجه شدند؛ به همین دلیل فروش این شرکت‌ها نسبت به سال‌های گذشته با کاهش مواجه شده است. کاهش تب و تاب خرید خودروهای چینی در حالی است که برخی از شرکت‌های بخش خصوصی در حال تغییر استراتژی در تولیدات خود هستند. در این زمینه می‌توان به قرارداد هیوندایی و فولکس واگن با بخش خصوصی اشاره کرد. تحولات مشارکت‌های خودرویی در این بخش نشان‌دهنده آن است که کاهش تولید محصولات چینی در برخی از این شرکت‌ها خودخواسته و به‌منظور تولید برندهای جدید بوده است.
رشد سهم وارداتی‌ها
واردات خودرو در سال 95 با رشد 49درصدی نسبت به سال 94 مواجه شد. این موضوع در حالی است که در اوایل زمستان سال 95 تغییر و تحولاتی در دستورالعمل واردات خودرو به کشور ایجاد شد؛ در شرایطی واردات خودرو توانسته رشد قابل‌قبولی داشته باشد که سهم بازار خودروهای وارداتی نیز طی سال گذشته از افزایش حکایت دارد. وارداتی‌ها در کل با کسب سهم 8/ 5 درصدی توانسته‌اند نسبت به سال 94 افزایش 4/ 0 درصدی در سهم بازار خود را به دست بیاورند. روند ماهانه سهم بازار این خودروها نیز نشان از صعود آنها در جدول دارد؛ به‌طوری‌که سهم 1/ 3 درصدی آنها در فروردین‌ماه به 2/ 5 درصد در اردیبهشت‌ماه رسیده است. سهم این بخش در خردادماه سال گذشته به 9/ 5 درصد افزایش یافته است که این رقم در تیرماه به 5/ 5 درصد رسید. این سهم تا اواخر دی‌ماه هر چند نوسان داشته اما همچنان روند خوبی را دارا بوده است؛ به‌طوری‌که این رقم در مردادماه به 7/ 6 درصد و در شهریورماه به 8/ 6درصد رسید. با وجود این روند رشد این بخش تا بهمن‌ماه متوقف و معکوس شد؛ به‌طوری‌که سهم بازار این خودروسازان در مهرماه به 4/ 4 درصد رسید و در آبان‌ماه نیز به 5/ 3 درصد کاهش یافت که این رقم در آذرماه به 9/ 5 درصد رسید، اما در دی‌ماه با کاهش به 4/ 4 درصد و در بهمن ماه نیز سهم بازار وارداتی‌ها به 7/ 4 درصد رسید، اما در اسفندماه به 4/ 11درصد افزایش یافت. سهم واردکنندگان هر چند 4/ 0 درصد نسبت به سال 94 افزایش داشته است اما بسیاری از واردکنندگان به‌دلیل اتخاذ سیاست‌های محدود‌کننده از سوی وزارت صنعت، معدن وتجارت پیش‌بینی کاهش این سهم طی سال جاری را دارند. آنگونه که به‌نظر می‌رسد میزان واردات خودرو طی سال جاری روند کاهشی خواهد داشت که منجر به کاهش سهم بازار آنها نیز خواهد شد.