استقبال سرد از پیش‌فروش سکه
گزارش‌های میدانی از شعب بانک ملی نشان مي‌دهد که برخلاف انتظار، استقبال چندانی از این طرح صورت نگرفته و مسوولان بانک ملی نیز تاکنون آماری از این پیش فروش اعلام نکرده‌اند.
با برچیده شدن بساط صف‌های خرید سکه نقدی از پشت در شعب سکه فروش بانک ملی، پیش‌فروش سکه برای تحویل 4 ماهه آتی از روز 29 آذر آغاز شد.
در این میان برخلاف آنچه که ابتدا از سوی برخی منابع اعلام شد پیش فروش سکه در بانک مرکزی اعلام کردند، بانک ملی نه تنها وجه تضمین 20 درصدی را به هنگام ثبت نام رعایت نکرد، بلکه تمام مبلغ 546 هزار تومان به ازای پیش فروش هر قطعه سکه تمام بهار آزادی را به طور یکجا دریافت کرد که به نظر می‌رسد با رویه جاری پیش فروش قدری منافات دارد. بر اساس اطلاعات به دست آمده کمیته تدوین‌کننده در ساعات قبل از اعلام دستورالعمل، میزان وجه‌الضمان 20 درصدی را ابتدا تا 50 درصد و سپس با انگیزه کاهش دادن قدرت خرید متقاضیان تا 100 درصد بالا برد.
با گذشت 2 روز از آغاز این طرح قیمت سکه در بازار آزاد تقریبا 20 هزار تومان افزایش داشته که عمدتا به دلیل افزایش قیمت دلار در بازار داخلی بوده است. این میزان البته تا غروب دیروز مجددا کاهش یافت.
با نگاهی به مفاد قرارداد و دستورالعمل پیش فروش سکه، تنها مزیت این روش برای مشتریان این است که در صورت ارزان شدن قیمت سکه در بازار آزاد نسبت به قیمت 546 هزار تومانی ثبت نام شده به علاوه حداقل 25 هزار تومان مالیات بر ارزش افزوده تا 4 ماه آینده، مشتری می‌تواند با دریافت اصل مبلغ ثبت نامی از زیان بگریزد.
در مقابل به گفته کارشناسان، بانک مرکزی با وضع شرایطی که علی‌الظاهر مطلوب متقاضیان نیست، تقاضای خرید سکه را به سوی بازار ارز سوق داده است.
از جمله موارد مقرر در این قرارداد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
_ با توجه به اینکه کل مبلغ قرارداد منهای مالیات بر ارزش افزوده ( که رقم چندانی نسبت به کل مبلغ نیست) از مشتری دریافت می‌شود، این روش نامی جز پیش فروش نقدی نخواهد داشت.
_ ثبت نام کننده سکه در قالب این قرارداد حق انتقال را ندارد.
_ شرایط حاکم بر قرارداد منعقده شرایط حساب جاری بوده در مدت خواب سرمایه سودی به آن تعلق نمی‌گیرد. بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی در صورت مراجعه مشتری به بانک تا قبل از سررسید بانک تنها استرداد اصل پیش پرداخت را تعهد می‌کند. با توجه به اینکه قیمت 546 هزار تومانی سکه به علاوه تقریبا 25 هزارتومان مالیات قابل تصور تا 4 ماه دیگر، قیمت تمام شده سکه برای خریداران تقریبا 570 هزار تومان خواهد بود، در صورتی که قیمت سکه در بازار آتی برای تحویل در اردیبهشت ماه 690 هزار تومان اعلام شده است، انتظار می‌رود مردم سود قابل توجهی از این شرایط ببرند. اما به گفته کارشناسان در صورت تحویل فیزیکی سکه در آن زمان و با سرازیر شدن سکه‌ها به بازار امکان کاهش همزمان قیمت در بازار نقدی نیز وجود خواهد داشت که معادلات را قدری برهم می‌زند.
در همین حال، باتوجه به اینکه به ازای هر یک میلیون سکه بانک مرکزی می‌تواند حداقل 550 میلیارد تومان نقدینگی جذب کند، اگر میزان ثبت نام تا 3 میلیون سکه افزایش یابد، بانک مرکزی می‌تواند تا 1650 میلیارد تومان از نقدینگی فعال در بازار سکه را جذب کند و همزمان بازار آتی سکه را برای 4 ماه آینده مدیریت کند. در این میان گفته شده که بالا رفتن قیمت طلا در بازار‌های جهانی می‌تواند انتظارات بانک مرکزی را در کنترل بازار سکه بر هم بزند. فارغ از این شرایط، برخی اظهار نظر‌ها راجع به امکان تحویل به موقع سکه توسط بانک مرکزی قابل توجه است. برخی مشکلات به وجود آمده در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که شبکه بانکی با به وجود آمدن شرایط جدید حلقه معامله را به نفع خود تنگ‌تر می‌کند. در ماه‌های اخیر کسانی که سکه‌های طلایی یادبود بانک ملی را پیش خرید کرده بودند، در هنگام تحویل سکه که اغلب با تاخیر همراه بود مجبور به پرداخت مبالغ زیاد تحت عنوان مالیات بر ارزش افزوده شدند. این در حالی است که در زمان ثبت نام اسمی از مالیات بر ارزش افزوده سکه در قرارداد‌های منعقده نبود. از آنجایی که دریافت مالیات بر ارزش افزوده از معاملات سکه از خرداد ماه سال جاری عملیاتی شد، سکه‌های پیش فروش شده در قبل از این زمان به هنگام تحویل مشمول دریافت مالیات بر ارزش افزوده شدند که مورد انتقاد شدید ثبت‌نام‌کنندگان قرار گرفت. موارد زیادی از این دست در صفحات بانک و بیمه «دنیای اقتصاد» در ماه‌های اخیر به چاپ رسیده است.
همچنین سال‌های گذشته نیز با ثبت نام و پیش فروش سکه کسانی که تعداد زیادی سکه ثبت نام کرده بودند با رسیدن زمان سررسید با محدودیت در تحویل مواجه شده و مجبور بودند که هر دفعه یکی دو عدد سکه از بانک تحویل بگیرند. در آن زمان هم برخی با دانستن این شرایط افراد مختلف را اجیر کرده و با اسم‌های مختلف در هر قرارداد یکی دو سکه ثبت نام می‌کردند تا در زمان تحویل بتوانند با تعداد برگه‌های بیشتر به تعداد مورد نظر خود دست یابند.
در واقع سابقه نه چندان خوشایند سیستم بانکی در تحویل به موقع و بدون دردسر سکه‌های طلا به مردم ذهنیت افراد به ویژه فعالان بازار را برای حضور فعال در این پیش‌فروش آنچنان که باید قانع نکرده است.
با این وجود در صورت موفقیت این طرح بانک مرکزی شاید بتواند به طور غیر مستقیم بازار ارز را نیز تحت کنترل خود دربیاورد. از این رو شاید بتوان گفت که این طرح با تاثیر بر بازار آتی سکه، بازار سکه نقدی و بازار ارز، از جمله طرح‌های هوشمندانه باشد.
در عین حال تزریق نقدینگی فراوان در قالب یارانه‌های نقدی و وجود حداقل 320 هزار میلیارد تومان نقدینگی سرگردان در جامعه از جمله مواردی است که چشم انداز موفقیت این طرح را با تردید مواجه ساخته است.