سهم 8 درصدی دلار از ذخایر ارزی ایران

ولی اله سیف رییس کل بانک مرکزی بهمن ماه پارسال مبنا قرار دادن ارز دلار برای گزارشدهی اقتصاد ایران را منطقی ندانست و یکی از اقدامات موثر در این باره را تغییر واحد ارز گزارشگری ایران عنوان کرد.به عبارت دیگر از نظر وی از آنجا که درآمد ارزی کشور به دلیل تحریم های دلاری با ارزی های دیگری از جمله یورو انجام می شود، باید ارزی را مبنای گزارش دهی قرار دهیم که هم از ثبات بیشتری برخوردار و در تجارت خارجی ما کاربرد بیشتری داشته باشد.
تاکید مجدد سیف بر برنامه بانک مرکزی برای تغییر ارزش گزارشگری در میانه اردیبهشت ماه امسال مطرح اما در هیاهوی تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری گم شد.پس از برگزاری انتخابات ارزش یورو در بازارهای جهانی در مقابل دلار تقویت شد و به دنبال ایران نرخ این ارز در نرخ گذاری بانک مرکزی و بازار آزاد نیز بالا رفت که برخی آن را به برنامه بانک مرکزی برای تغییر ارز گزارشگری ربط دادند.
در این پیوند با مهدی کسرائی پور، مدیرکل سیاست ها و مقررات ارزی بانک مرکزی به گفت و گو نشستیم تا جزئیات بیشتری از علل و نتایج این تغییرات ارائه کند.از دیدگاه وی در شرایطی که عمده عملیات واقعی اقتصاد کشور با سایر ارزهای معتبر دنیا انجام می شود، توجیهی برای استفاده از دلار در گزارش‌ها وجود ندارد. لذا انتخاب ارز دیگری که از ثبات و اعتبار نسبی بین المللی برخوردار باشد می‌تواند به عنوان جایگزین «دلار» مطرح شود، بدون آنکه تاثیری بر عملکرد اقتصادی کشور داشته باشد.
** تغییر واحد ارز گزارشگری تاثیری بر عملکرد اقتصادی ایران ندارد
ایرنا: از نظر شما تغییر واحد ارز گزارشگری اقتصاد ایران چه تاثیری بر شرایط اقتصادی ایران دارد؟

کسرائی پور: از‌ آنجا که درآمدهای ارزی ناشی از صادرات کالاها و خدمات و نیز ارز مورد نیاز برای واردات، به ارزهای مختلف بوده و دلار آمریکا نقش مهمی در آن ندارد، لذا تغییر در ارز گزارشگری، تاثیری بر عملکرد اقتصاد کشور به جا نمی‌گذارد.
به طور کلی ارز مبنای گزارشگری اقتصاد، باید ارزی باشد که عمده مبادلات خارجی با آن صورت گرفته و سهم قابل‌ ملاحظه‌ای در ذخایر ارزی کشور داشته باشد.
در سال های اخیر به واسطه وجود تحریم‌های دلاری، ارز «دلار» هر دو کارکرد خود را بر اساس تعریف بالا از دست داده است. این ارز اکنون نه قابلیت انتقال و استفاده در مبادلات بین المللی شبکه بانکی کشور را داشته و نه جایگاه ویژه‌ای را در سبد ذخایر ارزی بانک مرکزی به خود اختصاص داده است.
بخش اعظم درآمدهای ارزی کشور، ناشی از صادرات نفت و گاز و فراورد‌ه‌های نفتی و پتروشیمی است که به دلار در بازارهای بین‌المللی قیمت‌گذاری و معامله می‌شود ولی با توجه به نبود امکان تسویه دلاری برای ایران (به دلیل تحریم های غیرهسته ای آمریکا علیه کشورمان)، این درآمدها به سایر ارزها از جمله یورو، روپیه، وون، یوآن و لیر ترکیه وارد حساب های بانک مرکزی در خارج از کشور می‌شود که لازم است برای تسهیل در هنگام گزارش‌دهی به یک ارز واحد تبدیل شود.
از طرف دیگر پرداخت های مربوط به واردات کالاها و خدمات نیز باتوجه به جریان ورودی درآمدهای ارزی عمدتاً به سایر ارزها غیر دلار انجام می‌شود لذا دلار آمریکا نقش اندکی در مبادلات و دریافت و پرداختهای کشور و همچنین بدهی‌های خارجی دارد.
این درحالیست که هنگام گزارشگری از دلار آمریکا استفاده و این ارقام به دلار تبدیل و اعلام می‌شود.
لذا در شرایطی که عمده عملیات واقعی اقتصاد کشور با سایر ارزهای معتبر دنیا انجام می شود، توجیهی برای استفاده از دلار در گزارش‌ها وجود ندارد. لذا انتخاب ارز دیگری که از ثبات و اعتبار نسبی بین المللی برخوردار باشد و همچنین سهم عمده‌ای در تجارت خارجی کشور داشته باشد، می‌تواند به عنوان جایگزین «دلار» مطرح شود بدون آنکه تاثیری بر شرایط اقتصادی کشور داشته باشد.
در خصوص تغییر تمایلات افراد برای نگهداری ارزهایی به جز دلار نیز، این امر به صورت تدریجی و با برنامه ریزی در طول زمان محقق خواهد شد و به طورکلی هدف از تغییر واحد ارز گزارشگری متناسب کردن نقش تجاری دلار با نقش واقعی آن در اقتصاد ایران است.

** تغییر ارز گزارشگری تأثیری بر نرخ ارز در بازار نخواهد داشت
ایرنا: به چه دلیل شاخص نسبت ریال در برابر سبدی از ارزها تعیین و اعلام نمی‌شود؟ آیا تغییر ارز گزارشگری اقتصاد ایران به منظور ثبات در بازار ارز است؟

کسرائی پور: در سالهای 1381 و 1382 مطالعات مبسوطی در خصوص تعیین شاخص ارزش ریال در برابر سبدی از ارزها انجام شده است و تا اواخر سال 1390 که با بحران ارزی مواجه شدیم از این سبد استفاده می‌شد.
در مهر ماه 1391 نرخ ارز مبادله‌ای جانشین نرخ ارز مرجع شد و البته، این نرخ نیز از طریق سبد ارزها تعیین می‌شود. لذا مبحث تعیین سبدی از ارزها و محاسبه شاخص ریال بر اساس آن سبد، موضوع جدیدی نیست و اکنون نیز از آن استفاده می‌شود اما فاکتورهای دیگری نیز در تعیین این نرخ لحاظ می‌شود. در این راستا قابل ذکر است که اوزان ارزها در سبد بایستی در فواصل زمانی مشخص، بر اساس تحولات اقتصادی مورد ارزیابی و بازنگری قرار گیرد.
اصولاً تغییر ارز گزارشگری تأثیری بر نرخ ارز در بازار نخواهد داشت. به طور سنتی، تمرکز تقاضای جامعه به منظور تامین ارز مسافرتی، دانشجویی، درمان و غیره بر روی اسکناس دلار است که می‌تواند به مرور زمان ارز دیگری جایگزین آن شود البته این ارزِ جایگزین بایستی از قابلیت تبدیل در بازارهای بین‌المللی برخوردار باشد.
در این صورت اتکا بازار به دلار کمتر شده و در این شرایط، زمینه مداخله از طریق دیگر ارزها مهیا می شود البته همانطور که اشاره شد، این موضوع زمان‌بر بوده و در بلندمدت قابل‌تصور است.

** سهم دلار از ذخایر ارزی کشور کمتر از 8 درصد شد
ایرنا: آیا این تغییر، تاثیری بر ذخایر ارزی ایران در سایر کشورها دارد؟

کسرائی پور: از آنجا ‌که در 10 سال گذشته سهم دلار در ذخایر ارزی کشور به شدت کاهش یافته و به طور متوسط بیش از 8 درصد کل ذخایر را هم شامل نمی‌شود، از این رو حذف دلار از ارز گزارشگری، تاثیری بر ذخایر ارزی کشور ندارد.

** تغییری در نظام حسابداری ایجاد نمی شود
ایرنا: با تغییر واحد ارز گزارشگری اقتصادی ایران، آیا نظام حسابداری نیز متحول خواهد شد؟

کسرائی پور: واحد پول نظام حسابداری کشور ریال بوده و همه تراکنش های ارزی نیز پس از تسعیر ارز مربوطه به ریال در دفاتر قانونی و صورت های مالی (از جمله ترازنامه) فعالین اقتصادی ثبت و منعکس می شود و بنابراین تغییر واحد ارز گزارشگری اقتصادی ایران از دلار آمریکا به ارز دیگر تحولی در نظام حسابداری کشور ایجاد نخواهد کرد.