مؤسسات رتبه‌بندی نهادهایی هستند که پشتوانه اعتباری انتشاردهندگان اوراق بهادار و سایر روش‌های عمومی استقراض را زیر نظر می‌گیرند.
به‌عبارت دیگر مؤسسات رتبه‌بندی اعتباری، شرکت‌هایی خصوصی هستند که در زمینه رتبه‌بندی بانکها، بیمه‌ها، ناشران اوراق بهادار و سایر شرکتها، به‌طور مستقل اظهار نظر می‌کنند و بررسی توانایی یک شرکت برای ایفای تعهدات مالی خود، به‌عهده مؤسسات رتبه‌بندی اعتباری است.
از سوی دیگر سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف و بازارهای گوناگون مالی همواره دارای ریسکها و ابهامات زیادی است که شناخت آنها، به تحلیل‌های تخصصی نیاز دارد، ضمن اینکه در کشورهای مختلف، تحلیل و اظهار نظر راجع به ریسک اعتباری شرکتها و اوراق بهادار منتشر شده، توسط مؤسسات رتبه‌بندی صورت می‌پذیرد.
در واقع مؤسسات رتبه‌بندی فضای تأمین مالی را شفاف‌تر می‌کنند و خدمات این مؤسسات، باعث می‌شود تا هزینه تحلیل اطلاعات برای سرمایه‌گذاران کاهش یابد، منابع مالی به‌شکل بهینه‌تر به فعالیتهای اقتصادی تخصیص یابد، حجم تأمین مالی در اقتصاد افزایش یابد، نقدشوندگی اوراق بهادار بهبود یافته و در نهایت رشد و تولید اقتصادی تقویت شود.
اما حالا پس از گذشت 5 سال از اعلام رییس وقت سازمان بورس برای راه‌اندازی این نهادهای مهم در ایران، نخستین مؤسسه رتبه‌بندی اعتباری در کشور اعلام موجودیت کرده است.
بر این اساس مدیرعامل نخستین مؤسسه رتبه‌بندی در ایران در گفتگو با تسنیم درباره شرایط تأسیس مؤسسات رتبه‌بندی در ایران گفت: در قانون مصوب سال 1384 و زمانی که قانون اوراق بهادار در کشورمان به تصویب رسید تشکیل مؤسسات رتبه‌بندی نیز پیش‌بینی شده بود اما این مؤسسات نیز مانند سایر نهادهای مالی دارای احکام خاصی در این قانون نبود و کلیه احکام به‌صورت عمومی برای همه نهادهای مالی به‌صورت یکسان تعریف شده بود.
قاسم محسنی افزود: برخی از این احکام عمومی به این صورت بود که مثلاً تأسیس همه نهادهای مالی (به‌جز دو مورد) با مجوز سازمان بورس امکان‌پذیر است و اساسنامه آنها نیز باید به تصویب سازمان بورس برسد و صلاحیت حرفه‌ای مدیران آنها نیز باید مورد تأیید سازمان بورس باشد. اما هیچ‌گونه مقررات خاص و ویژه‌ای برای هیچ یک از نهادهای مالی تعریف نشده بود.
وی اضافه کرد: تا پیش از سال 1384 از بین نهادهای مالی بازار سرمایه، تنها شرکت‌های کارگزاری، شرکت‌های سرمایه گذاری و شرکت‌های هلدینگ وجود داشتند و سایر نهادهای مالی مانند صندوق‌های سرمایه گذاری، سبدگردان‌ها، مشاوران سرمایه گذاری، پردازشگران اطلاعات مالی، شرکت‌های تأمین سرمایه و مؤسسات رتبه‌بندی در بازار سرمایۀ کشور وجود نداشتند. سازمان بورس اوراق بهادار مقررات تأسیس و فعالیت این نهادهای مالی را به‌صورت تدریجی تنظیم کرد و این نهادها به‌تدریج شکل گرفتند که مؤسسات رتبه‌بندی در اولویت آخر قرار گرفت.
محسنی با تأکید بر اینکه در ابتدا همه نهادهای مالی تشکیل شدند و مؤسسات رتبه‌بندی پس از آنها به تصویب رسید ادامه داد: در اواخر دوره ریاست دکتر صالح‌آبادی بر سازمان بورس، مقررات مؤسسات رتبه‌بندی تقریباً نهایی شده بود اما به‌دلیل تغییر در مدیریت سازمان روند تشکیل این مؤسسات با تأخیر همراه شد. در اواخر ریاست دکتر فطانت، هیئت مدیره سازمان بورس مجوز تأسیس یک مؤسسه رتبه‌بندی را صادر کرد که مقرر بود با مشارکت یک موسسۀ رتبه‌بندی قبرسی به‌نام «کپیتال اینتلیجنس» و چند مؤسس ایرانی تشکیل شود. اما به‌دلیل این که موسسۀ کپیتال اینتلیجنس به‌خاطر وجود تحریم‌های بانکی نتوانست به‌موقع وجه سرمایۀ مورد نیاز را وارد کشور کند، این مؤسسه تأسیس نشد.
وی با اشاره به اهمیت مؤسسات رتبه‌بندی گفت: اعتقاد من این بود که مؤسسات رتبه‌بندی دارای اهمیت بسیاری هستند و از مهمترین نهادهای مالی به‌شمار می‌روند، به همین دلیل با تعدادی از اشخاص حقیقی که در بازار سرمایه دارای سابقه طولانی بودند، عزم خود را برای تشکیل یکی از این مؤسسات جزم کردیم تا یک موسسۀ رتبه‌بندی را با مشارکت یکدیگر تحت نام شرکت رتبه‌بندی اعتباری برهان تشکیل دهیم.
محسنی افزود: با توجه به آشنایی‌ای که با مؤسسات رتبه‌بندی دنیا داشتیم نامه‌های مختلفی را تهیه و به کشورهای مختلفی ارسال کردیم اما اغلب مؤسسات رتبه‌بندی به‌دلیل اینکه حتی پس از توافق برجام هنوز تحریم‌های آمریکا علیه ایران برداشته نشده‌اند، پاسخ مثبتی به این درخواست‌ها ندادند. اما مؤسسه رتبه‌بندی اعتباری JCR-VIS از کشور پاکستان که دارای سابقه 20ساله است پاسخ مثبت خود را اعلام و نسبت به همکاری با ما اعلام آمادگی کرد.
مدیرعامل مؤسسه رتبه‌بندی برهان اظهار داشت: با توجه به شناختی که از گذشته در خصوص سوابق کاری و دانش حرفه‌ای آقای فهیم احمد مدیرعامل این مؤسسه رتبه‌بندی پاکستانی داشتم، وجود وی و مؤسسه رتبه‌بندی باسابقه JCR-VIS را کنار مؤسسه در شرف تأسیس خودمان، بسیار حائز اهمیت می‌دانستم، لذا بلافاصله قرار ملاقات گذاشته شد که منجر به تنظیم و امضای تفاهم‌نامه بین مؤسسین گردید.
محسنی در ادامه با تأکید بر جدیت شرکت رتبه‌بندی اعتباری برهان در صنعت رتبه‌بندی اظهار داشت: شرکت رتبه‌بندی اعتباری برهان به‌عنوان نخستین مؤسسه رتبه‌بندی در کشورمان تأسیس شده است. ما در این راه بسیار جدی هستیم و امیدواریم بتوانیم در اقتصاد کشور موفق عمل کنیم. سرمایه این مؤسسه در حال حاضر 7 میلیارد و 500 میلیون تومان است که 5 میلیارد تومان به‌صورت نقدی پرداخت شده و 2 میلیارد و 500 میلیون تومان مابقی در تعهد صاحبان سهام قرار دارد که حداکثر تا دو سال باید پرداخت شود.
وی در ادامه به مزایای بزرگ رتبه‌بندی اشاره کرد و گفت: رتبه‌بندی در زمینه‌های مختلفی صورت خواهد گرفت، به‌عنوان مثال به‌وسیله رتبه‌بندی اوراق بهادار می‌توان مقدار ریسک اعتباری را شناخت و فهمید ریسک اعتباری مثلاً صکوک اجاره یک شرکت، در مقایسه با شرکت دیگر کمتر است یا بیشتر. در حوزه بانکها نیز رتبه‌بندی می‌تواند ریسک بانکها را ارزیابی کرده و آنها را به سپرده گذاران اطلاع دهد.
به‌گفته محسنی اگر رتبه اعتباری بانکها مشخص شود، سپرده گذاران خواهند توانست با دید بازتری نسبت به سپرده گذاری در آنها اقدام نمایند و صرفاً بانکها و مؤسسات اعتباری به‌واسطه پرداخت سود بالاتر نمی‌توانند به جذب مشتری بپردازند، بلکه ریسک آنها نیز ارزیابی خواهد شد.
وی اضافه کرد: از طرفی مشتری‌های بانکها نیز می‌تواند مورد رتبه‌بندی قرار گیرد. با توجه به اینکه یکی از معضلات نظام بانکی کشور معوقه شدن اقساط وام‌هاست و بخش قابل توجهی از این وام‌های معوقه نیز در سطح کلان است و به افرادی پرداخت شده که با بانکها وابستگی‌هایی دارند و قدرت لابی‌گری بالایی دارند که می‌توانند این تسهیلات کلان را دریافت نمایند، رتبه‌بندی این افراد می‌تواند به بانکها برای پرداخت یا عدم پرداخت تسهیلات به آنها کمک شایانی نماید.
محسنی تأکید کرد: بانکها می‌توانند مبلغ و سود تسهیلات پرداختی را بر اساس رتبه‌بندی مشتریان تعیین کنند، زیرا افرادی که ریسک بالایی دارند نباید تسهیلات کلان دریافت کنند و مهمتر اینکه افراد پرریسک نباید همان سودی را بابت دریافت تسهیلات پرداخت کنند که افراد کم‌ریسک به بانکها پرداخت می‌کنند.
وی همچنین در ادامه به رتبه‌بندی شرکتها نیز اشاره کرد و گفت: علاوه بر این موارد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس نیز می‌توانند رتبه‌بندی شوند. این رتبه‌بندی می‌تواند هم راجع به رتبه حاکمیت شرکتی باشد و هم راجع به ریسک اعتباری. رتبه اعتباری یعنی یک شرکت تا چه‌حدی توانایی و تمایل دارد که در آینده به تعهدات مالی خود عمل کند و رتبه حاکمیت شرکتی هرچقدر بالاتر باشد یعنی نحوۀ ادارۀ مناسبتری در شرکت وجود دارد و از سهامداران خرد حمایت بیشتری به‌عمل می‌آید.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: یکی دیگر از فواید رتبه‌بندی در مباحث مالی رتبه‌بندی صندوق‌ها و سبدگردان‌هاست.
وی با بیان این مطلب افزود: رتبه‌بندی عملکرد شرکت‌های سبدگردان و صندوق‌های سرمایه گذاری یکی دیگر از کارکردهای رتبه‌بندی است. این رتبه نشان می‌دهد که مدیر یک صندوق سرمایه گذاری یا یک شرکت سبدگردان تا چه‌حد در مدیریت وجوهی که از سرمایه گذاران در اختیار دارد، موفق عمل می‌کند.
وی ابراز داشت: مجوز تأسیس شرکت رتبه‌بندی اعتباری برهان دریافت شده و شرکت تأسیس شده است. در حال حاضر مشغول تهیه مقدمات هستیم تا ظرف چند ماه آینده کار رتبه‌بندی آغاز شود، برای این منظور لازم است متدهای رتبه‌بندی تنظیم شده، نیروی انسانی مورد نیاز جذب شده و آموزش‌های لازم نیز به آنها داده شود.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که فرآیند رتبه‌بندی چقدر به زمان نیاز دارد گفت: به‌طور کلی رتبه‌بندی شرکتها بین دو هفته تا یک ماه به زمان نیاز دارد اما پیشرفت آن به آمادگی شرکتها بستگی دارد. اگر اطلاعات مورد نیاز به‌موقع از طریق شرکتها تأمین شده و در اختیار ما قرار گیرد در کمتر از یک ماه رتبه‌بندی آن انجام خواهد شد.
محسنی درباره حمایت قانون از رتبه‌بندی شرکتها تصریح کرد: فعلاً روابط ما با شرکتها در قالب قرارداد تنظیم خواهد شد اما در آینده باید مواد قانونی تصویب شود تا ارائۀ اطلاعات خلاف‌واقع به مؤسسات رتبه‌بندی جرم تلقی شود و نهادهای عمومی که اطلاعات اعتباری اشخاص و شرکتها را در اختیار دارند، ملزم به ارائۀ اطلاعات مورد نیاز مؤسسات رتبه‌بندی شوند.
انتهای پیام