برخلاف وعده‌های رییس جمهور و بانک مرکزی که گفته بودند در بهمن و اسفند سال جاری وضعیت بازار ارز متعادل خواهد شد؛ ولی گویا این بازار تصمیم به قرار گرفتن ندارد و نرخ ارز با سرعت عجیبی به روند افزایشی خود ادامه می‌دهد. سرعت رشد نرخ ارز به گونه‌ای است که دلار در حال نزدیک شدن به مرز 5000 تومان و سکه نیز حدود 40 هزار تومان افزایش قیمت داشته است. این در حالی است که تا همین چند ماه پیش رسیدن نرخ دلار به مرز چهار هزار تومان، بار روانی بسیار زیادی در جامعه ایجاد کرده بود ولی حالا گویا به مرحله آب از سر گذشتن رسیده‌ایم!
حتی حراج‌های کارگشایی سکه و تزریق ارز از سوی بانک مرکزی نیز به بازار در چنین شرایطی کمکی به وضعیت بازار پر التهاب سکه و ارز نکرده است. با این اوصاف باید دید دولت برای کنترل این روند چه برنامه‌ای دارد و بازار ارز تا کجا به روند افزایشی خود ادامه خواهد داد.
به سوی دلار پنج هزار تومانی!
در دو سه روز گذشته دلار آمریکا که در هفته قبل تا حدودی افزایش قیمتش متوقف شده بود، دوباره روند صعودی به خود گرفت و روز گذشته با افزایش ۱۰۰ تومانی به ۴۹۵۰ تومان رسید. سایر ارزها نیز دست کمی از دلار ندارند. به گونه‌ای که یورو در کنار دلار، بیشترین جهش قیمتی را داشته و پس از آن پوند انگلستان و درهم امارات قرار دارند.
پیش فروش سکه برعکس عمل کرد
بر بازار سکه نیز وضعیت بهتری نسبت به دلار حاکم نیست؛ به گونه‌ای که قیمت سکه روز گذشته درست به فاصله یک روز ۴۰ هزار تومان افزایش را تجربه کرده و به یک میلیون و ۵۹۰ هزار تومان رسید؛ افزایش قیمتی که حداقل در ماه‌های اخیر بی‌سابقه است. با وجود اینکه به نظر می‌رسید پس از پیش فروش سکه توسط بانک مرکزی وضعیت بازار متعادل‌تر شود اما برعکس آن اتفاق افتاد. در این روزها طلای ۱۸ عیار هم رکوردشکنی کرده و با ادامه مسیر افزایشی روز گذشته به ۱۵۴ هزار تومان رسیده است که بالاترین قیمت را تجربه می‌کند. هر اونس طلا هم وضعیت مشابه طلای داخلی پیدا کرده و به مسیر افزایشی خود ادامه داده است.
انتشار اوراق مشارکت ارزی
معاون اقتصادی رییس جمهور در باره وضعیت فعلی بازار سکه و ارز گفته است: دلایل رشد نرخ ارز اقتصادی نیست. اولویت دولت ایجاد ثبات و آرامش در بازار است و در این راستا دولت در روزهای آینده اوراق مشارکت ارزی منتشر خواهد کرد. محمد نهاوندیان در جلسه روز گذشته هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در مورد افزایش نرخ ارز اظهار کرد: برای کسی که در چهار سال اخیر در ایران زندگی کرده باشد، این حرف باعث تعجب است که دولت به دنبال افزایش نرخ ارز باشد زیرا این اتفاق بارها در اقتصاد رخ داده است. این یک امر دستوری نیست بلکه حاصل یک روند اقتصادی است. اولویت اصلی دولت در حوزه اقتصاد ایجاد ثبات و آرامش در بازارهای اقتصادی است و برای مقابله با بازار ارز ملتهب، هیچ کاری مهم‌تر از کنترل نرخ ارز نیست. اگر نرخ ارز را مصنوعی نگه داریم و تورم بالاتر برود، آن زمان جهش سه برابر شدن نرخ ارز را شاهد خواهیم بود؛ بنابراین ما به ریشه یعنی نرخ تورم پرداخته ایم و هیچ کس نمی تواند این رویکرد را انکار کند. در زمینه نرخ ارز مسیر چهار سال گذشته را با متانت پشت سر گذاشتیم اما عامل این جهش روانی، سیاسی و غیر اقتصادی است.
توجه به منافع شخصی
درخصوص وضعیت پر التهاب بازار ارز، حسین محمودی اصل، کارشناس اقتصاد و کارآفرینی می‌گوید: در خصوص بازار ارز باید عرض کنم که عوامل متعددی بر این بازار تاثیرگذار است. مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و امنیتی می‌تواند بر این بازار تاثیر بگذارد. بخشی از عوامل اولیه‌ای که این بازار را تحریک کرد، مربوط به تثبیت نرخ سود بانکی می‌شود. آنجایی که بخش محدودی از سپرده‌گذاران که حدود نقدینگی را به 1450 هزار میلیارد رساندند از بانک‌ها منابع خودشان را خارج کردند و به این سود 15 درصدی راضی نشدند و بازار سکه را در ابتدا تحت تاثیر قرار دادند و معاملات بازار سکه به چند 100 هزارتایی در روز رسید. در ادامه اندکی در بازار مسکن تاثیرگذار بودند برای واحدهای متراژ کوچک به هر حال تاثیر داشتند و در ادامه همین هیجان به جامعه منتقل شد. البته بخشی از این هیجانات مربوط به تحریک‌هایی بود که از جانب برخی کانال‌ها، برخی اقتصاددان‌ها و برخی روزنامه‌ها انجام می‌شد. متاسفانه شاهدیم که در بعضی جاها هماهنگی‌هایی صورت می‌گیرد برای مثال در مورد مسکن روندی طی می‌شود که شاید هدف ایجاد جو در جهت افزایش قیمت‌هاست البته اگر تلاش برای ایجاد رونق است، می‌تواند قابل تقدیر باشد. اما تلاش و هماهنگی و هدف‌گذاری در جهت افزایش قیمت کالایی مثل مسکن یا قیمت دلار شایسته نیست و قابل پیگیری است. این موضوع که چرا برخی سایت‌ها و روزنامه‌ها در ماه‌های گذشته به کرات بر افزایش قیمت دلار تاکید داشتند و تشویق می‌کردند که مردم در بازار دلار سرمایه‌گذاری کنند؟ به هر حال غیرقابل کارشناسی است؛ مگر عمق بازار دلار ما چقدر است که همه را تشویق کنیم بیایند در این بازار سرمایه‌گذاری کنند؟ باید دید ملی داشت و فقط منافع شخصی را نباید درنظر گرفت.
جلوگیری از ورود منابع به بخش واسطه‌گری
محمودی اصل می‌افزاید: به جای اینکه مردم را به اضطراب و مصیبت تشویق کنیم، باید به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، سپرده‌گذاری در بانک‌ها همچنین در تولید، تولید مسکن یا سایر کالاها تشویق کنیم. البته برخی از این استدلال‌ها که در ادامه خرید ارز یا مسکن برای سرمایه‌گذاری پیشنهاد می‌شد گاه منطقی بود، زیرا نرخ دلار با نرخ جهانی متناسب نبوده و شرایط اقتصادی کشور این را ایجاب می‌کرد و طبیعی است که باید تفاوت بین نرخ تورم داخلی و جهانی به عنوان معیار معقول افزایش قیمت دلار درنظر گرفته شود. البته اگر مرور کنیم، تا حدودی با توجه به تورم هشت تا 10 درصدی این مورد اعمال شده بود و اینکه این جو ایجاد شود و تفاوت ایجاد شده در عرض یکی دو ماه پر شود، بی‌شک سوداگری و ضربه به منافع ملی است. از طرف دیگر آیا همان‌طورکه آقای سیف گفتند باید نهادهای عمومی به بازار ارز ورود کنند یا خیر؟ در اقتصاد آزاد اغلب هر نهاد و تشکل می‌تواند در هر بخشی که تشخیص دهد سرمایه‌گذاری کند و دولت‌ها موظفند برای کنترل شرایط با مشوق‌ها، تنبیه‌ها و محدودیت‌هایی این تنظیم را انجام دهند و نگذارند که منابع از بخش تولید و مولد به بخش واسطه‌گری حرکت کند. به نظر می‌رسد بانک مرکزی نیز دچار یک سردرگمی شده و گاه با کارهای روانی و غیرکارشناسی دنبال تثبیت است. همین تعیین مالیات بر عرض خودش باعث شد که فاصله‌ای بین ارز دریافتی و ارز تزریقی و ارز بازار آزاد ایجاد شود و افراد ارز تزریقی را با انتظار سود بالای 100 تومنی بخواهند بفروشند؛ چرا که در آینده می‌گویند ما باید مالیات بدهیم و این افزایش هزینه‌های‌شان را بر خریدار بعدی منتقل می‌کنند این حرکت اغلب در ایران است شما هر مالیاتی را بر هر جا هرصنف و هر گروهی، هر عوارضی را هر جا به هر حال اضافه می‌کنید گزینه اول انتقال این هزینه به مصرف کننده است و مگر اینکه به هر حال شرایطی حاکم شود و اجبار باعث شود که این مساله اتفاق نیفتد یا کمتر اتفاق بیفتد.
تحریک بازار از سوی سودجویان
این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: متاسفانه بر خلاف وعده‌ای که داده شده بود، اقتصاد منتظر ارز تک‌نرخی بود ولی این اتفاق نیفتاد و به جای ارز تک نرخی در حال حاضر ارز هشت نرخی داریم. ارز سامانه سنا ، ارز صراف‌ها، قیمت ارز تزریقی، ارز آزاد، ارز مبادله‌ای، ارز فردایی، ارز امروزی، ارز دیروزی، هشت نوع برای دلار قیمت داریم و دلار به جای تک‌نرخی شدن چند نرخی می‌شود. بخشی از افزایش قیمت‌ها به دلیل تورم احتمالی است که استارت این کار به هر حال از زمانی زده شد که ترامپ اعلام کرد که در 120 روز آینده لغو تمدید تحریم‌ها را امضا نخواهد کرد. این باعث شد که مردم ذهنیت‌هایی را ساختند که در آن صورت ما به شرایط تحریم برخواهیم گشت و با توجه به تجربه‌ای که در سال 91 و 92 داشتیم شوک‌های عجیبی در ارز خواهیم داشت. شرایط کشور آنچنان نیست که ما در بازار می‌بینیم اما خوب جو‌هایی ایجاد شده که گاه به دلیل نبود انسجام ملی است. به هر حال عده‌ای هم بدشان نمی‌آید دولت زمین بخورد و شاید در این راستا به تحریک بازار نیز بپردازند. اما به نظر می‌رسد باید این اتحاد ملی ایجاد شود و بدانیم که همگی در یک کشتی هستیم و رقابت‌های سیاسی نباید مدنظر قراربگیرد. این تحریکات بازار بی شکبه قشر ضعیف جامعه آسیب خواهد زد و فاصله بین ضعیف و غنی را بیشتر و بیشتر می‌کند. افراد غنی، غنی‌تر و افراد ضعیف، ضعیف‌تر خواهند شد.
آسیب ادامه دار موسسات غیر مجاز
این استاد دانشگاه ادامه می دهد:در این میان این مورد را نیز نباید نادیده گرفت که افرادی که از سپرده‌گذاری در موسسات غیرمجاز متضرر شده‌اند، از آنجایی که انتظار سودهای بالا داشتند، سودهای مجاز بانک‌ها برای آن‌ها کفایت نمی‌کرد و به همین دلیل به سمت موسسات غیرمجاز رفته بودند. بنابراین طبیعی است که در شرایط فعلی و به دلیل ترس از مشکلات موجود به سمت بازار ارز هجوم بیاورند. هر چند به نظر می رسد دولت نیز از وضعیت فعلی و تجربه این قیمت‌ها در بازار ارز ناراحت نیست و شاید بتواند با این قیمت‌ها بخشی از 17هزار میلیارد تومانی که بابت اشتغال پیش‌بینی کرده بود، جبران کند. البته دولت این مورد را تکذیب کرده ولی اهتمامی نیز از سوی بانک مرکزی برای کنترل وضعیت فعلی دیده نمی‌شود.