سیگنال افزایش سود بانکی یا کنترل نرخ ارز؟

آیا سود بانکی بار دیگر در حال افزایش است؟ این سوالی است که پس از واکاوی بسته اقتصادی ارائه شده از سوی بانک مرکزی برای بازگرداندن ثبات به بازار ارز و بسیاری از کارشناسان را به خود مشغول کرده است.

بانک مرکزی برای ایجاد مدیریت بازار ارز ،تدابیری سه گانه اندیشیده است.

بازار ارز ایران امروز وضعیت عادی ندارد. از پی افزایش قیمت ها در پیش است یک ماه گذشته،چهارشنبه نیروهای امنیتی با ورود به بازار ارز در صدد برآمدند نسبت به برخورد با آنچه عاملان رونق کاذب این بازار خوانده می شود ، اقدام کنند.

هرچند قیمت‌ها پس از برخورد پلیس با دلالان ارز با کاهشی اندک روبه‌رو شده است، اما بسیاری بر این اعتقادند که شرایط مذکور دیرپا نیست و با توجه به تحریک تقاضای ارز در بازار ، می توان انتظار رشد قیمت ها را داشت.

با این حال بانک مرکزی در تدابیر سه گانه اتخاذ شده ، انتشار اوراق گواهی سپرده ریالی با سود ۲۰ درصد را از یک سو و انتشار گواهی سپرده ریالی مبتنی بر نرخ ارز با سود ۴ و چهار و نیم درصد را از سوی دیگر در دستور کار قرار داده است.

سومین سه گانه مذکور پیش فروش سکه بهار آزادی است که بنا بر اعلام رئیس کل بانک مرکزی ، قیمت آن برای تحویل شش ماهه یک میلیون و چهارصد و پیش فروش یک ساله آن یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان خواهد بود. بانک مرکزی امیدوار است سیگنال‌های موجود در این بسته،بتواند زمینه را برای بازگشت ثبات به بازار ارز فراهم کند.

چرا قیمت ارز افزایش یافت؟

افزایش نرخ ارز در بازار،نه امروز که در اولین روزهای شهریور ماه سال جاری ازسوی بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی شد،وقتی که بانک مرکزی با استناد به کاهش نرخ تورم،سفت و سخت کاهش سود سپرده های بانکی را در دستور کار قرار داد و بانک ها را مکلف به رعایت بخشنامه ابلاغیه شورای پول و اعتبار کرد.

بر این اساس تمامی بانکها مکلف شدند نسبت به رعایت نرخ سود ۱۵ درصدی برای سپرده های بلندمدت و ۱۰ درصدی برای سپرده‌های کوتاه مدت اقدام کنند. صف‌های طویل سپرده‌گذاران در برابر بانک هایی که تا ساعات پایانی شب به فعالیت خود ادامه می دادند،هرچند سبب شد بخش مهمی از سپرده های کوتاه مدت،به بلند مدت تبدیل شود اما پیش بینی ها نشان می داد سرمایه هایی که تا پیش از این به هوای سود ۲۲ و ۲۳ درصد راهی بانک‌ها می‌شدند سر از بازارهای موازی در خواهند آورد.

بازارهای موازی نیز در استانبول و فردوسی جا خوش کرده بودند. طلا و سکه و ارز مهم ترین و بی دردسر ترین جایگزین ها برای سود سپرده بانکی محسوب می شدند. این چنین بود که کم کم با مسجل شدن تداوم پایبندی بانکها بخشنامه ابلاغی،سرمایه های خرد راه بازار ارز را پیدا کردند و با افزایش تقاضا برای ارز،کالاهای مرتبط با این بازار مانند طلا و سکه نیز افزایش قیمت را تجربه کرد.

در چنین شرایطی بانک مرکزی ۵ ماه پس از ابلاغ بخشنامه رعایت سود سپرده ها ،در عقب نشینی آشکاری دستور انتشار اوراق گواهی سپرده ریالی با سود ۲۰ درصد را ابلاغ کرد تا سیگنالی به بازار ارائه دهد که ممکن است نرخ سود سپرده ها بار دیگر افزایش یابد.

مسئله اما تنها عقب نشینی از یک بخشنامه نیست. آنچه ضرورت کاهش نرخ سود بانک ها را ایجاد می کرد،نه فقط کاهش نرخ تورم،که مسئله مهمتر از دارایی های سمی و خلق پول بی زحمت ناشی از سپرده بانکی در اقتصاد ایران بود که به نظر می‌رسد در شرایط جدید باید حل آن را به بایگانی سپرد.

بازگشت سایه تحریم

اگر درباره دلایل بی ثباتی بازار ارز از محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس اول کنید،انگشت اتهام را به سمت آمریکا می‌گیرد و می گوید: متهم ردیف اول اخلال در بازار ارز آمریکاست چراکه از هر تلاشی برای نفوذ اقتصادی در ایران بهره می‌برد.

وی در این حوزه تنها نیست. دیگر همفکرانش نیز توطئه خارجی را در بازار ارز ایران رد گیری می کنند. از سوی دیگر رئیس جمهور کنونی آمریکا،همچنان خط ایران ستیزی را در سخنرانی ها و اقدامات خود پیگیری می کند و با شعار خروج از برجام،فضای روانی اقتصاد ایران را نشانه می رود.

برخی خبرهای رسیده نیز دلالت بر دشواری مجدد انتقال ارز در برخی کشورها دارد. به این ترتیب ممکن است بازار با احساس نگرانی از بازگشت دوباره تحریم ها واکنش این چنین را نشان داده باشد. آنچه مسلم است اینکه در سایه عرضه اوراق گواهی سپرده ریالی مبتنی بر ارز نیز چنین فضایی تداوم خواهد داشت. از این رو می‌توان چنین اقدامی را ریسک بانک مرکزی برای برخورد با نوسانات ارزی نام نهاد چرا که در این صورت بحران مدیریت نمی‌شود و ابزار مدیریتی تنها به تعویق آن دلالت دارد.

و اما پیش فروش سکه

در سال های آغازین دهه نود ، بانک مرکزی دولت دهم نیز با هدف مدیریت بحران در بازار ارز و سکه،نسبت به پیش فروش سکه اقدام کرد. در موعد سررسید،بازار با تخلیه بار روانی ناشی از تغییر دولت،مسیر خود را عوض کرده بود. این چنین بود که بسیاری از خریداران که مجبور شدند سکه‌های خود را با قیمتی کمتر از پیش خرید به فروش برساند. این بار اما معلوم نیست جهت گیری بازار به کدام سمت باشد. در صورت صحت ارزیابی های رییس کمیسیون اقتصادی و می‌برد دخالت آمریکا در بازار ارز ممکن است این دست اقدامات تخریبی تداوم داشته باشد.

از سوی دیگر پیش بینی کاهش بیش از ۳۵۰ هزار تومانی قیمت سکه در یک سال اخیر نادیده گرفتن مولفه مهم قیمت اونس طلا در بازار جهانی تلقی نمی شود؟ به نظر می رسد این بار علاج واقعه پس از وقوع در دستور کار قرار گرفته است. زمان درازی برای تحلیل کارآمدی بسته مذکور لازم نیست . شمارش معکوس همین حالا آغاز شده است.