رییس سازمان بورس: هیچگاه سراغ دستکاری شاخص بازار سرمایه نمی رویم!!

بازار سرمایه در سال 96، مسیری پر نوسان اما رو به رشد را سپری کرد که با ثبت رکوردهای جدید و تاریخی همراه بود، نزدیک شدن نماگر بازار سرمایه به مرز 100 هزار واحد، رکوردی بی نظیر بود که برای نخستین بار در طول عمر 50 ساله بازار سرمایه کشور رخ می داد.
رشد بازار سرمایه از نظر حجم و ارزش، ورود ابزارهای جدید مالی و افزایش سهم در تامین مالی طرح های اقتصادی و حتی اجتماعی و فرهنگی نشان می دهد که دوره ای جدید از حیات بازار سرمایه کشور آغاز شده است.
البته همزمان با روند رو به رشد بازار سرمایه، ابهامات و سوالاتی نیز درباره عملکرد و شرایط بورس و شاخص های این بازار وجود داشت که لازم بود درباره آنها شفاف سازی شود.
ادعاهایی مانند دستکاری شاخص بورس توسط سازمان بورس با هدف رکوردزنی و سستی این سازمان در مقابله با تخلفات رخ داده در این بازار از جمله مسایلی بودند که سبب شد به سراغ شاپور محمدی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار برویم و به گفت و گو با این مقام ارشد بازار سرمایه کشور بنشینیم.
محمدی با سعه صدر به سوالات پاسخ داد و خاطر نشان کرد: هدف اصلی ما سودآور کردن شرکت ها و به تبع آن، مردم است، و انجام این حرکت های تبلیغاتی و شاخص سازی، سودی برای کسی ندارد.
وی درباره ادعای دستکاری شاخص کل توسط سازمان بورس و برنامه ریزی برای عبوردادن شاخص از مرز 100 هزار واحد همزمان با سالگرد 50 سالگی تاسیس بازار سرمایه در کشور، گفت: دستکاری شاخص کار نادرستی است که سازمان بورس هیچگاه به سراغ آن نخواهد رفت. عوامل بازار خودشان باید تأثیر گذار باشند. اگر واقعاً تصمیم گرفته بودیم که شاخص از مرز یکصد هزار واحد عبور کند، این کار انجام می شد، اما در عمل مشاهده کردیم که این اتفاق نیفتاد.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار همچنین درباره فعالیت کانالهای تلگرامی که با سوءاستفاده از نام شاپور محمدی اقدام به جذب مخاطب می کنند نیز گفت: اگرچه وجود تلگرام و فضای مجازی را برای رشد بورس مفید می دانم، اما من یک خط تلفن همراه بیشتر ندارم و نه عضو تلگرام و نه صاحب کانال هستم، البته همه اخبار به من منتقل می شود و همه خبرها را رصد می کنم اما خودم در کانال های تلگرامی عضو نبوده و فعالیت ندارم.
مشروح گفت و گوی ایرنا با رئیس سازمان بورس در پی می آید:

* بازدهی شاخص بورس در چه وضعیتی قرار دارد؟
محمدی: میزان رشد شاخص از ابتدای امسال تاکنون (اواسط اسفند) حدود 27 درصد بوده که نشان دهنده بازدهی مناسب است. البته امکان دارد برخی افراد بر اساس سهامی که دارا باشند، سود کمتری کرده و یا حتی ضرر کرده باشند.
ما امیدواریم که میزان سودآوری شرکت ها و بنگاه های اقتصادی بهبود یابد تا همه سهامداران، سود کنند.

* وضعیت معاملات بازار سرمایه و سهم این بخش در تامین مالی بخش دولتی و خصوصی چگونه است؟
بازار سرمایه، امسال رکوردهای خوبی داشت. حجم معاملات چهار بورس کشور تاکنون از 210 هزار میلیارد تومان عبور کرده است که پیش بینی می شود تا پایان امسال با رشد 10 درصدی به 220 هزار میلیارد تومان نیز برسد.
پارسال، حجم معاملات بازار سرمایه مبلغ 195 هزار میلیارد تومان و سال 94 مبلغ 120 هزار میلیارد تومان بوده است که نشان می دهد حجم معاملات، رشد خوبی داشته است.
میزان تامین مالی در سال 1394 چندان زیاد نبود، اما در سال های 95 و 96 حجم تامین مالی رشد خوبی داشته است. در بخش دولتی، 28 تا 30 هزار میلیارد تومان و برای بخش خصوصی نیز هفت تا 10 هزار میلیارد تومان اوراق منتشر می کنیم.
با لحاظ کردن اوراقی که تا پایان امسال منتشر خواهد شد، میانگین اوراق منتشر شده به 30 تا 35 هزار میلیارد تومان خواهد رسید.

*عوامل اصلی رشد شاخص بورس و حجم معاملات در ماه های اخیر چه بوده است؟
یکی از مهم ترین عوامل رشد شاخص در ماه های اخیر، سیاست های اقتصادی دولت برای کاهش نرخ تامین مالی و سود بانکی بوده است. سیاست درستی که دولت برای کاهش نرخ سود بانکی و نیز کاهش نرخ سود اوراق در بازار سرمایه در پیش گرفت باعث کاهش هزینه تامین مالی برای بنگاه های اقتصادی شد.
بر این اساس، اوراقی که خارج از بورس بودند وارد بازار سرمایه شدند و میزان سود آنها از نرخ های عجیب چند ده درصدی به 16 و 17 درصد کاهش یافت. اجرای این سیاست ها باعث شد که سرمایه گذاری در سهام، نسبت به سایر بازارها جذابیت بیشتری داشته باشد.
عامل دیگر، بهبود سودآوری شرکت های بورسی بود؛ رشد سودآوری شرکت ها در گام نخست به دلیل تسهیلاتی بود که دولت به بنگاه ها واگذار کرد به طوری که حدود 16 هزار میلیارد تومان به بنگاه های اقتصادی تسهیلات داده شده است و در کنار آن تلاش شد که تقاضا برای کالاهای ایرانی تقویت شود.
عامل دیگر رشد سودآوری شرکت های بورسی، افزایش قیمت کامودیتی ها (مواد پایه و معدنی) در بازارهای جهانی بود که از جمله آنها می توان به نفت خام، فلزات و مواد پتروشیمی اشاره کرد.
علت دیگر رشد شاخص بورس در ماه های اخیر، تقویت نرخ ارز بود که به شرکت هایی که صادرات محور بودند، کمک کرد تا درآمد خود را افزایش دهند.
همچنین برخی اقدامات را نیز شورای عالی بورس انجام داد که امیدوار کننده بود که از جمله آنها می توان به کاهش کارمزد معاملات اشاره کرد که در بلند مدت، تاثیر مثبت خود را نشان خواهد داد.
عامل دیگری که تاثیر مثبت خود را به مرور در بازار سرمایه بر جای می گذارد، اصلاح نظام توقف و بازگشایی نمادهاست. اکنون میزان توقف نمادهای بسیار کمتر از گذشته شده است که در آینده، تاثیر مثبت آن، بیشتر نیز خواهد شد.
در مجموع، اقداماتی که برشمردیم منجر به کاهش هزینه های تامین مالی به ویژه برای بخش تولید شده و حجم معاملات را رونق داد.

*شما به کاهش سودهای تضمینی در بازار سرمایه با هدف رونق بخشیدن به معاملات سهام اشاره کردید، اما شاهد هستیم که برخی صندوق ها، نرخ های سود تضمینی بالا حتی 24 درصد را ارایه می کنند؟
ما اعلام کردیم که صندوق ها نباید پرداخت رقم خاصی از سود را تضمین بدهند؛ صندوق ها اجازه ندارند پرداخت سودهایی را در پیش بگیرند که علیه رونق سهام باشد. میانگین سود صندوق ها 18 درصد است.
اعلام سود 24 درصد تخلف است.
در گذشته مشکلی که وجود داشت این بود که شعب بانک ها، واحدهای سرمایه گذاری صندوق ها (یونیت) را صادر می کردند که باعث ایجاد ناهماهنگی و نبود نظارت درست می شد به طوری که پیش از این، مدیران صندوق ها می گفتند بانک ها این یونیت های دارای سود بالا را صادر کرده اند و مدیران بانک ها نیز می گفتند که خود صندوق ها صادر کرده اند، اما اکنون با توقف عرضه این یونیت ها در بانک ها، این مشکل تا حد زیادی رفع شده است.
برای رفع این مشکلات، با تصمیم بانک مرکزی و سازمان بورس اعلام شد که در شعب بانک ها، دیگر نباید یونیت صندوق صادر شود و این اقدام، تنها باید توسط صندوقهای سرمایه گذاری انجام شود.

* در افزایش معاملات بازار سرمایه و رشد شاخص بورس، سهم عوامل داخلی (مانند کاهش سود بانکی) بیشتر بوده و یا این که عوامل خارجی (مانند رشد قیمت کامودیتی ها) تاثیر گذار بوده است؟
محمدی: اینکه رشد عوامل خارجی مثل کامودیتی ها مهم بوده درست است اما نباید کاهش نرخ سود بانکی را نادیده گرفت زیرا کاهش سود بانکی، هزینه تامین مالی را کاهش داد.
عامل خارجی مانند رشد قیمت کامودیتی ها به دلیل این که به طور مستقیم با سودآوری شرکت های بورسی کشور ارتباط دارد، پر رنگ تر دیده می شود. اما کاهش نرخ سود بانکی نیز به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر وضعیت معاملات بازار سرمایه اثر گذاشت.
کاهش سود بانکی، از یک سو بر روی سوداوری شرکت ها تاثیر مستقیم دارد و از سوی دیگر سبب می شود که سرمایه گذاری در سهام به عنوان یک گزینه در مقایسه با سایر بازارها مورد توجه قرار گیرد.

* با وجود تاثیر مثبت کاهش سود بانکی، به تازگی شاهد عرضه گواهی سپرده بانکی با سود 20 درصد بودیم که می تواند دوباره توجهات را به سوی خود جلب کند؟ تداوم اجرای این طرح ها، چه محدودیت هایی برای بورس ایجاد خواهد کرد؟
به دلیل اینکه اجرای این طرح به مدت 2 هفته بود، تاثیر کوتاه مدت داشت، اما در 2 هفته اجرای این طرح، شاهد تعدیل هایی در بازار سهام بودیم و حتی برخی صندوق ها نیز به دلیل ابطال واحدهای سرمایه گذاری سرمایه گذاران با کاهش منابع مالی مواجه شدند.
امیدواریم نرخ تامین مالی به سمتی برود که تولیدکننده بتواند سود بدست آورد، افزایش سودآوری شرکت های بورسی سبب می شود که در بلندمدت قیمت سهام بالا برود و تثبیت شود.

* منتقدان بارها، سازمان بورس را به دخالت در مسیر حرکت شاخص بورس کرده اند؟ آنها می گویند از طریق بلوک زنی و سایر روش ها شاخص بالا برده می شود؟
دستکاری شاخص، تفکری نادرست است؛ این ادعا به هیچ وجه نمی تواند واقعیت داشته باشد، هیچ کس نمی تواند در بلند مدت روند حرکت شاخص را مشخص کند، امکان آن وجود نداد.
همه سهم هایی که در ماه های اخیر رشد کرده و به تبع آن، شاخص را بالا کشیدند یا قیمت های جهانی و یا رشد دلار به نفعشان بوده است. در واقع این شرکت ها درآمد ارزی شان بیشتر از مصارفشان بوده است.
همچنین، شرکت هایی که رشد داشته اند دارای صورت های مالی سودآوری بوده اند. کاهش هزینه تامین مالی نیز یکی دیگر از محرک های رشد سهام بوده است.
در بلند مدت، عوامل اقتصادی و وضعیت عملکرد بنگاه های اقصادی، مسیر حرکت شاخص را تعیین خواهند کرد و هیچ کس نمی تواند در بلند مدت، شاخص را تحت تاثیر قرار دهد. باید به نیروهای عرضه و تقاضا و تحلیل سرمایه گذاران احترام گذاشت.
دستکاری شاخص کار نادرستی است و سازمان بورس هیچگاه به سراغ آن نخواهد رفت،ا اگر مواردی بوده باشد که افرادی در بیرون از سازمان بورس توافق کرده باشند که بر وضعیت بازار بورس اثر گذاشته باشد، بلافاصله سازمان بورس پیگیری کرده است.
سازمان بورس از پیشنهادات فعالان بازار برای برای بهبود وضعیت عملکرد و جلوگیری از حرکت هایی که امکان دارد بر شاخص اثر بگذارد استقبال می کند.

* پس از رشد قابل توجه شاخص بورس و رسیدن شاخص به مرز 100 واحد، برخی ادعاها مطرح شد مبنی بر این که رشدشاخص، برنامه ریزی شده و با هدف ثبت رکوردهای جدید در سالگرد 50 سالگی تاسیس بازار سرمایه بوده است؟ دلیل توقف شاخص کل در مرز یک صدهزار واحد چه بود؟
وقتی که می گوییم عوامل بازار خودشان باید تأثیر گذار باشند در همین مورد مشخص است یعنی اگر واقعاً تصمیم گرفته بودیم که شاخص از مرز یکصد هزار واحد عبور کند، این کار انجام می شد، اما در عمل مشاهده کردیم که این اتفاق نیفتاد. به نظر ما سود کردن مردم بهتر از این گونه حرکت های تبلیغاتی است.
شاخص گاهی رشد می کند و گاهی تعدیل می شود، همه اینها باید بر اساس محرکهای بازار تعیین شود. بازار باید خودش مسیر حرکت خود را پیدا کند و به مسیر خود ادامه دهد. ما باید حواسمان به سودآوری شرکت‌ها باشد.
مسیر حرکت بازار را باید محرک های اقتصادی تعیین کنند، کسی نمی‌تواند به آن جهت دهد.

* یکی از مشکلات عمده ی بازار سرمایه همواره نبود شفافیت بوده است؛ سازمان بورس برای رفع این مشکل و شفاف کردن بازار سرمایه چه اقداماتی را انجام داده است؟
از جمله مهمترین اقدامات سازمان بورس تاکید بر انتشار و افشای گزارش های ماهانه تولید و فروش شرکت هاست. اگرچه، انتشار ماهانه گزارش توسط شرکت ها، سخت است، اما انتشار آنها قطعاً بر شفاف شدن بازار تاثیر گذار است.
گزارش های تولید و فروش ماهانه بر خلاف صورت های مالی، یک سری اطلاعات تاریخی نیست؛ انتشار اطلاعات ماهانه توسط شرکت‌ها، اعلام یک اطلاعات واقعی است که به طور مستمر انجام می شود و شرکت ها نمی توانند در ماه دوازدهم به یکباره اقدام به تغییر اعداد اعلامی تولید و فروش کنند.
با تصمیم سازمان بورس برای انتشار گزاش های ماهانه تولید و فروش، حجم گسترده ای از اطلاعات شرکت ها افشا شده و در اختیار فعالان بازار سرمایه قرار گرفته است.
همچنین انتشار اطلاعاتی که ممکن است برای سهامدار مهم باشد در ساز و کار جدید توقف نمادها مورد توجه قرار گرفته است. بر این اساس، با هدف شفاف سازی و بیان توضیحات شرکت ها، کنفرانس خبری برگزار می شود.
حتی درج «مثلث احتیاط» در کنار نماد شرکت ها نیز تا اندازه ای در افزایش شفافیت بازار مفید بوده اند. در ابتدا سوال می شد که درج «مثلث احتیاط» چه کمکی می تواند به شفاف شدن بازار کند اما اکنون بررسی ها نشان می دهد که با این اقدام، تعداد گزارش هایی که توسط شرکت ها اعلام می شود افزایش پیدا کرده است، زیرا هیچ شرکتی تمایل ندارد که علامت احتیاط را در کنار نام خود داشته باشد.
از جمله اقدامات بورس برای افزایش شفافیت فضای اقتصادی کشور، پیگیری دریافت گزارش های مالی نهادهای عمومی و غیر دولتی است.
مطابق ماده 6 اصل اجرای اصل 44 قانون اساسی، شرکت هایی که خارج از بورس نیستند اما جزو نهادهای عمومی و غیر دولتی محسوب می شوند، نیز باید اطلاعات مالی خود را از طریق سازمان بورس افشا کنند که در این راستا سازمان بورس امسال گزارش‌های 230 شرکت را با کمک مجلس و تاکید وزارت اقتصاد و معاون اول دریافت کرده است که این اطلاعات در سامانه «کدال» قرار می گیرد.
تاکنون تنها از یک یا 2 شهرداری، گزارش مالی دریافت شده است، اما امیدواریم که در سال آینده با کمک وزارت کشور از شهرداری ها نیز اطلاعات مالی بیشتری را دریافت کنیم.
با وجود معضلاتی که وجود دارد وضعیت افشاء و انتشار گزارش شرکت ها نسبت به بورس های بسیاری از کشورهای همسایه از جمله بورس استانبول بهتر است.

* ابزارهای لازم برای برخورد با متخلفان برای ایجاد شفافیت و تضمین سلامت معاملات چیست؟
ما می توانیم نهاد مالی متخلف را تا 250 مییلون تومان جریمه کنیم؛ همچنین افراد را نیز می توان جداگانه جریمه کرد.
سیاست سازمان بورس در همه بخش ها جلوگیری از تخلف است، اما همزمان وظیفه نظارت و برخورد با متخلفان را نیز انجام می دهد. ما حتی علاوه بر نظارت های سیستمی و آنلاین، به صورت حضوری نیز بر فعالیت های نهادهای مالی و صندوق ها نظارت می کنیم.

* مشکل تبانی و انواع سوء استفاده ها در بازار سرمایه بارها تکرار شده که سازمان بورس اقدام به مقابله با آنها کرد؛ در مواجهه با این تخلفات چه اقداماتی انجام شده است؟
برخورد با تخلفات به سه دسته تقسیم شود: اول برخوردهای انضباطی مانند تایید صلاحیت و رد صلاحیت، دوم برخوردهایی که سازمان بورس اقدام به جریمه کردن می‌کند و سوم برخوردهایی که طبق آن دادگاه‌ها و مراجع قضائی ورود پیدا می کنند.
در 6 یا هفت ماهه گذشته نیز سازمان بورس به طور مرتب، گزارش های مرتبط را به نهادهای نظارتی ارسال می‌کند که در آن مشخص شده نحوه رسیدگی به پرونده‌هایی که در سازمان بورس تشکیل شده چگونه است بهبود و چه جرایمی برای آنها در نظر گرفته شده است.
سازمان بورس به پرونده های تخلف با سرعت و دقت رسیدگی می کند و پرونده های زیادی مورد بررسی قرار گرفته که به جریمه برخی مدیران نیز منجر شده است اما نکته مهم برای ما، پیشگیری از وقوع این تخلفات است.
در موارد بسیاری، مدیران متخلف به میزان 100 میلیون تومان (سقف جریمه) محکوم شده اند. همچنین شماری از مدیران عامل و اعضای هیئت مدیره شرکت ها نیز سلب صلاحیت شده‌اند.
در شماری از دعاوی نیز با شکایت سازمان بورس، پرونده تخلف ها در محاکم قضایی رسیدگی شده و یا در حال رسیدگی است که در برخی موارد به محکومیت حبس منجر شده است.
جریمه های که سازمان بورس تعیین می کند قطعی است و قابل اعتراض نیست و باید به حساب دولت واریز شود.
مجموع جریمه های پرداخت شده در امسال حدود 2 میلیارد تومان است. و رقم جریمه های که تاکنون و در سال های اخیر واریز شده به 10 میلیارد تومان می رسد.

* یکی از موارد عمده تخلفات در بازار سرمایه مربوط به کانالهای تلگرامی بورسی است که اقدام به سوء استفاده و سیگنال فروشی می‌کنند، حتی برخی کانال ها از نام شما سوء استفاده کرده و به اسم شاپور محمدی و رییس سازمان بورس در حال فعالیت هستند. سازمان بورس چه اقداماتی برای برخورد با آنها و ساماندهی فعالیت آنها انجام داده است؟
من یک خط تلفن همراه بیشتر ندارم و نه عضو تلگرام و نه صاحب کانال هستم، البته همه اخبار به من منتقل می شود و همه خبرها را رصد می کنم اما خودم در کانال های تلگرامی عضو نبوده و فعالیت ندارم.
با کانالهای تلگرامی که تخلف کرده و اقدام به سیگنال فروشی می‌کنند و یا به اسم اشخاص فعالیت می کنند برخورد می‌شود. در مقطعی، سازمان بورس برای 20 کانال و سایت اینترنتی طرح دعوا کرده است که منجر به تعطیلی و بسته شدن آنها شد.
به اعتقاد من وجود فضای مجازی و کانال های تخصصی بورسی برای فعالیت بازار سرمایه مفید است و به شفاف شدن بازار کمک می‌کنند و باعث ارایه تحلیل‌های درست می شود اما ممکن است که در این میان برخی به مسیر اشتباه بروند که باید آن را موضوعی جداگانه دانست.
کانال های تلگرامی چه من عضو آنها باشم یا نباشم مفید هستند و به شفاف شدن و سلامت کشور و اقتصاد کمک می‌کنند. اگر در این میان، عده‌ای محدود اقدام به سوء استفاده از این فضا کنند وظیفه ماست که مقابله کنیم. همچنین سایر دستگاه ها نیز فعالیت آنها را رصد می کنند. در مواردی که افرادی سیگنال فروشی کرده و قیمت‌های کاذب ارائه می کنند وظیفه سازمان بورس است که رسیدگی کند.
ما پیش از این علیه 20 کانال و سایت اینترنتی اقامه دعوا کرده بودیم و به تازگی نیز 6 کانال مورد پیگرد قرار گرفتند.
ما یک قاعده کلی تعریف کرده و اعلام کردیم که اگر افرادی اقدام به فریب مردم کنند علیه آنها طرح دعوا می شود در این میان اگر سیستم قضایی کشور به این نتیجه برسد که فرد مقصر نیست ما نیز تابع آن هستیم، ما هیچ کس را قبل از انجام دادن خطا، مجازات نمی کنیم، ما فقط طرح دعوا می کنیم و سیستم قضایی کشور بررسی و رسیدگی خواهد کرد.
اگر در هر جایی به این آگاهی برسیم که تخلفی در حال وقوع است و قابلیت پیگرد قانونی دارد ورود می کنیم. اکنون پیگیری تعدادی دیگر از این کانال ها نیز در دست اقدام است.

* به نظر شما فضای مجازی و تلگرام برای بازار سرمایه و بورس مفید بوده‌اند یا به ضرر این بازار اقدام کردند؟
نباید نقش مثبت فضای مجازی و کانال های تلگرامی را منکر شد. به نظر من فعالیت آنها بسیار مفید بوده است و به رشد بازار سرمایه کمک کرده است اما باید توجه داشت که هر ابزاری امکان دارد با مشکلاتی مواجه شود اما همه افراد باید برای بهبود اوضاع و استفاده درست از ابزارها کمک کنند.
معضلات فضای مجازی، در مقایسه با مزایای تلگرام و فضای مجازی و کمکی که برای توسعه اشتغال آفرینی و شفافیت بازار و اقتصاد می کنند، بسیار اندک است.
باید توجه داشت که این شبکه های مجازی، پاسخگویی را تقویت کرده و رواج می‌دهند، ممکن است در نبود این کانال ها، برخی افراد بخواهند اطلاعات خاصی را مطرح کرده و مدیریت کنند اما وجود این کانال‌ها باعث چرخش بهتر اطلاعات و شفافیت فضا می شود.